8 NIEUWS
INTERVIEW JOHAN VOLLENBROEK
Johan Vollenbroek
zette het land op
zijn kop met zijn niet
aflatende strijd tegen
stikstof. Nadat hij zijn
hele leven in de luwte
vocht tegen falend
milieubeleid, kwam
ook zijn eigen leven
afgelopen maanden
aardig op zijn kop te
staan.
Op woensdag 29 mei zat Johan
Vollenbroek thuis in Nijmegen
klaar naast zijn telefoon voor het
mediacircus dat zou losbarsten.
Het was de dag waarop de Raad
van State de Nederlandse stikstof-
aanpak afschoot. De Nijmeegse
milieudeskundige besefte don
dersgoed hoe verstrekkend de ge
volgen van dat vonnis waren. Voor
boeren, voor nieuwe wegenbouw
projecten, voor iedereen die iets
nieuws wil ondernemen waardoor
ook maar een beetje extra stikstof
in de natuur komt. Hij had een
communicatiebureautje ingescha
keld, een persbericht verstuurd.
Maar zijn telefoon bleef stil.
Het verbijsterde Vollenbroek,
die het Programma Aanpak Stik
stof (PAS) al bij de invoering in
2015 de oorlog verklaarde omdat
het juridisch niet deugde en er
sindsdien honderden bezwaren
tegen indiende. „Kennelijk zat ie
dereen te slapen.''
Met een ruwe schok schoot poli
tiek Den Haag, en de rest van Ne
derland, aan het eind van de zo
mer alsnog wakker. Toen daalden
de consequenties van het vonnis
wél in. Gemeenten en provincies
bleken geen vergunningen meer af
te kunnen geven voor zeker 18.000
bouwprojecten. Het bedrijfsleven
waarschuwde dat Nederland zo in
een recessie zou belanden. Bij boe
ren, die als grootste uitstoters van
stikstof niet onder pijnlijke maat
regelen uit zouden komen, barstte
de onrust los.
Sindsdien rinkelt de telefoon
onophoudelijk in Vollenbroeks
herenhuis, in het centrum van
Nijmegen. Op de voordeur prijkt,
naast een poster van de Partij voor
de Dieren, een sticker van het ver
keersbord dat de snelheid begrenst
op 100 kilometer per uur. Die hing
er lang voordat het kabinet de
snelheid omwille van de stikstof-
uitstoot verlaagde, grijnst Vollen
broek. ,,Mijn vooruitziende blik.''
Zelf heeft hij geen auto. In zijn
halfoverwoekerde 'vogelvriende-
lijke' stadstuin staan twee banaan-
gele ligfietsen. Daarmee fietsen
zijn vrouw en hij overal heen.
Zelfs naar Sevilla, vertelt Vollen
broek (70), terwijl zij - een fitte
yogadocente met twee lange
vlechten - kruidenthee met koek
serveert. ,,Een geweldig vervoer
middel. Je rijdt zo veertig kilome
ter per uur, beschut tegen de re
gen. Het maakt je hoofd lekker
leeg.''
Drakendoder
Dat was afgelopen maanden wel
nodig. Hoewel Vollenbroek de ju
ridische strijd tegen het PAS sa
men met twee kleine milieuorga
nisaties voerde, werd de oprichter
van Mobilisation for the Environ
ment (Mob) in de media het ge
zicht van de gewraakte uitspraak.
'De schrik van vervuilers', 'de
plaaggeest van de overheid' en 'de
drakendoder van falend milieube-
De milieuorganisaties
hebben zich de mond
laten snoeren.
Ze zijn veel te lief
voor het kabinet
leid', zoals verschillende kranten
hem typeerden. Actualiteitensite
GeenStijl bestempelde hem tot
'vervelendste Nederlander van
Nederland'. Daar kon hij nog wel
om lachen. ,,Ik kreeg ook veel bij
val. Commentaren als: hij is een
linkse rakker, maar wel een goeie.
GeenStijl stuurde me een trui met
een print van een tractor op het
Malieveld, met een briefje erbij dat
ze mijn acties wel konden waarde
ren. Dat is toch leuk?''
Minder leuk waren de tientallen
dreigmails die hij ontving. ,,Met
teksten als 'we weten je te vinden'
en 'we komen je levend begraven'.
Het is lastig hoe je zulke dreige
menten moet inschatten. Vooral
mijn vrouw was bezorgd. Ja, we
hebben sindsdien wel extra bevei
ligingsmaatregelen getroffen.''
Tot de stikstofcrisis losbarstte
werkte de natuurliefhebber, die
opgroeide op een kleine boerderij
bij Doetinchem, in relatieve luwte
aan een schonere leefomgeving.
Als milieudeskundige was hij
twintig jaar in dienst bij adviesbu
reau Royal Haskoning. Daar werd
hij bijvoorbeeld drie jaar in Boeda
pest gestationeerd, waar hij de
Hongaarse milieuwetgeving in lijn
bracht met de regels van de Euro
pese Unie. Zo werd hij een expert
in Europees milieurecht. Toen zijn
uitgesproken mening over de ach
teruitgang van de Nederlandse na
tuur begon te knellen met zijn
professionele rol, nam hij ontslag.
In 1996 richtte hij Mobilisation op,
milieuadviesbureau en actiegroep
ineen. Mobilisation bedruipt zich
zelf met betaalde klussen.
Van huis uit is Vollenbroek
scheikundige. „Scheikunde is heel
belangrijk om het leven te begrij
pen. Ook wat zich op microniveau
afspeelt; de biologie, hoe ons eco
systeem werkt. Daar zijn wij als
mensen ook onderdeel van'', ver
klaart hij. Als bijvak koos hij tij
dens zijn studie voor economie.
De kracht van Vollenbroek is zijn
deskundigheid op verschillende
vlakken, zegt de Haagse milieuju
rist Valentijn Wösten, die honder
den keren met hem in de rechts
zaal stond. ,,Een jurist die enkel de
wet kent maar inhoudelijk weinig
van het milieu weet, overtuigt de
rechter niet. En dankzij zijn eco
nomische bril is hij ook altijd seri
eus genomen door bedrijven.''
Duizend zaken
Vollenbroek streed jarenlang te
gen vervuiling door grote fabrie
ken zoals kolencentrales, Tata
Steel, de inmiddels gesloten fos-
forfabriek van Thermphos in Vlis-
singen en de olieraffinaderijen in
de Rotterdamse Botlek. ,,Die vol
deden totaal niet aan de Europese
wetgeving'', zegt hij. ,,Ze stookten
ruwe olie voor proceswarmte.
Stikstof, zwaveldioxide, benzeen:
alle restgassen gingen zo de lucht
in. Inmiddels zijn ze overgestapt
op aardgas en hebben ze rookgas
filters. Dat scheelt enorm. De
schoorsteen van Shell Pernis was
vroeger hartstikke zwart, nu niet
meer.''
Met sommige bedrijven wist hij
deals te sluiten, met andere kruis
te hij de degens in de rechtszaal.
Zeker duizend zaken tegen bedrij
ven die zijns inziens uitstootregels
overtreden en overheden die ze
verzuimen te handhaven bracht
hij voor de rechter, schat hij in.
Hoeveel hij er won? ,,Meer dan ne
gentig procent. Ik weet waar ik aan
begin, maar af en toe waag ik een
gokje.''
Al die zaken samen hebben er
een belangrijke bijdrage aan gele
verd dat de lucht in Nederland te
genwoordig aanzienlijk schoner is
dan een kwarteeuw geleden, stelt
de inmiddels gepensioneerde mi
lieurechter Thijs Drupsteen. Hij
herinnert zich Vollenbroek uit de
rechtszaal als 'buitengewoon
vriendelijk, heel principieel en
zeer vasthoudend'.
Zijn kruistocht tegen stikstof is
voor Vollenbroek een logisch uit
vloeisel van zijn strijd tegen gif
tige emissies van fabrieken. ,,Dat
driekwart van de Nederlandse na
tuur er zo beroerd aan toe is, komt
grotendeels door de intensieve
donderdag 2 januari 2020
GO
'Kennelijk zat
iedereen te slapen'
ANNEMIEKE VAN DONGEN
Volgens Vollenbroek moeten
luchthavens als Schiphol en
Eindhoven Airport het aantal
vluchten beperken. foto anp
