oliereus Shell
Ilonaproeft
'Ik ging voor een grote hap
van de kroket, het voelde als
een plak gips in mijn mond'
'Gamba's ga ik
niet lekker
vinden sinds die
keer dat het
hoofd van het
zeediertje uit
elkaar spatte'
21
reerd is dat een ongelooflijk be
langrijk signaal.''
Cox voert in België namens
bijna 60.000 burgers een verge
lijkbare zaak tegen overheden en
hij staat Milieudefensie bij in een
klimaatzaak tegen Shell. Milieu
defensie wil het olieconcern via
de rechter aansprakelijk stellen
voor zijn aandeel in klimaatveran
dering en het bedrijf tot een
duurzame koers dwingen.
Consumenten zijn niet bij
machte om klimaatverandering te
stoppen, hun individuele aandeel
erin is verwaarloosbaar, juridisch.
Shell is daarentegen verantwoor
delijk voor één vijftigste van alle
CO2-emissies sinds de industriële
revolutie. Veel meer dan alle be
drijven en consumenten in de
meeste landen samen. Van de 30
miljard dollar die Shell op jaarba
sis investeert, gaat komende jaren
nog 28 miljard naar fossiele ener
gie: naar olieraffinaderijen, pijp
leidingen en gasvelden. Die inves
teringen moeten worden terug
verdiend, dus dat levert nog tien
tallen jaren CO2-uitstoot op. Ook
overheden kunnen daar vaak wei
nig tegen beginnen. Zodra die
strengere regels opleggen, dreigen
multinationals regelmatig werk
gelegenheid naar een buurland te
verplaatsen. Of ze komen met
claims tegen de overheid, zoals ei
genaren van Nederlandse kolen
centrales. Zij dreigen dat ze de
Nederlandse staat aansprakelijk
willen stellen voor onteigening
van hun centrales vanwege het
verbod op kolen in 2030.''
De zaak tegen Shell gaat waar
schijnlijk jaren in beslag nemen.
Omdat Cox niet met drie grote za
ken tegelijk bezig kan zijn, heeft
hij de Urgenda-zaak overgelaten
aan andere advocaten. In plaats
van verdedigen wilde hij dóór,
procederen tegen andere belang
rijke spelers in de energietransi
tie. ,,Want de tijd dringt. Een paar
uitspraken tegen overheden en
multinationals kunnen genoeg
zijn om het hele systeem in bewe
ging te krijgen.''
„Natuurlijk stoten 1,3 miljard Chi
nezen meer uit dan 17 miljoen
Nederlanders. Maar een groot deel
van de vervuiling in China, India
en Bangladesh is het gevolg van
het feit dat wij onze productie
daarheen verplaatsen omdat de
milieuregels daar minder streng
zijn en de lonen lager. Per persoon
zijn we in het westen de grootste
vervuilers. Dus hebben we vol
gens het recht ook een grotere
verantwoordelijkheid om er iets
aan te doen.''
Dergelijke rechtszaken zetten de
tegenstellingen in de samenle
ving op scherp. Zie alleen al de
felle protesten die het gevolg zijn
van de stikstofuitspraak...
,,Die zijn niet het gevolg van de
uitspraak, maar van politiek falen
om een probleem aan te pakken
dat al dertig jaar speelt. Als de po
litiek begin jaren 90 rustig maar
duidelijk met het stikstofover
schot aan de slag was gegaan, was
er niets aan de hand geweest.
Maar wat deed Mark Rutte in
2010? De snelheid verhogen naar
130, puur voor electoraal gewin.
Zulke kortetermijnbelangen in de
politiek en het bedrijfsleven ver
morzelen belangen die op langere
termijn spelen. De rechter is er
voor om de kwetsbare partij tegen
de macht te beschermen: de
werknemer tegen de werkgever,
de burger tegen de staat, het mi
lieu tegen de economie.''
,,Nee, onze rechters controleren
alleen of de wetten worden uitge
voerd waarover het parlement
voor ons heeft besloten. In de Kli
maatzaak zei de rechter enkel dat
de overheid een minimale emis
siereductie moet halen om groot
gevaar voor de samenleving te
voorkomen. Niet hoe de overheid
dat moet doen. Wij geven als bur
gers veel macht af aan de staat,
maar uiteindelijk dienen we ook
tegen de staat beschermd te zijn.
Dat is hier aan de orde, de staat
faalt erin de samenleving te be
schermen tegen het gevaar dat op
ons afkomt.''
,,Een paar jaar geleden zou ik daar
flink van in de put zijn geraakt,
maar ik ben milder geworden. Dat
moet ook wel, anders hou je dit
werk niet vol. Als je niet oppast
wordt het een zorg waar je con
tinu onder gebukt gaat. De opvoe
ding van mijn dochters heb ik
grotendeels aan mijn vrouw over
gelaten, omdat ik altijd aan het
werk was. Toen ze een jaar of ze
ven was, belde de jonste me om te
zeggen dat ze de tafel voortaan
maar voor drie zouden dekken,
omdat ik toch nooit thuis was.
,,Geen rechtszaak zal het kli
maatprobleem oplossen. Geen
enkele geïsoleerde actie kan dat.
Maar al die acties samen kunnen
wel degelijk de systemen in de
wereld doen kantelen. Ik kan
straks in elk geval naar mijn doch
ter verantwoorden dat ik niet op
de bank ben blijven zitten.''
Ilona Braat eet de komende weken producten die ze nog nooit in haar leven at.
Aflevering 2: een Hollandse kalfskroket.
ederlanders zijn dol op kroketten.
Het liefst op een wit puntje met
een lik mosterd. Per jaar eten we er
met z'n allen zo'n 300 miljoen,
blijkt uit het meest recente onder
zoek uit 2012.
Omgerekend komt dat uit op zeventien
kroketten per persoon per jaar. Nederland
heeft zelfs een 'Krokettenwet', geïnitieerd als
grap door oud-premier Jan Peter Balkenende
in 1993, toen nog als gemeenteraadslid in Am
stelveen: duurt een raadsvergadering tot na
23.00 uur, dan hebben de deelnemers van die
vergadering recht op een kroket. Die 'wet' is
er trouwens nog steeds.
Nederland is dus fan van de kroket. Ik be
grijp alleen niet waarom. De ragout vind ik er
niet smakelijk uitzien, en gezond is het ook
niet. Voorheen dacht ik: het zal vast heel lek
ker smaken. Waarom zou anders heel Neder
land wekelijks kroket eten? Nu ik er zelf een
tje geproefd heb, blijkt die vlieger niet op te
gaan. Ik lijk een van de weinigen die zo over
kroketten denkt."
De korst van de kroket was prima, smaakt
gewoon alsof 't ding uit het frituurvet komt.
Maar zodra je door die krokante korst heen
bent, begint de ellende. De ragout smaakt
he-le-maal niet zoals ik het had verwacht. Ik
ging voor een grote hap en waande mezelf di
rect in de stoel bij de orthodontist met een
plak gips in mijn mond. Een negatieve associ
atie dus.
,,Als je iets nieuws gaat eten is het handig om
bij jezelf na te gaan wat voor associaties je
hebt bij het product'', legt Bob Cramwinckel
uit. Cramwinckel, voormalig directeur en op
richter van het Centrum voor Smaakonder
zoek, staat mij bij tijdens dit experiment met
uitleg, adviezen en tips. Proeven helpt alleen
als de associaties de goede kant opstaan. Staan
de associaties de verkeerde kant op, dan heeft
proeven ook geen zin, aldus Cramwinckel.
Beeldvorming heeft, net zoals je herinne
ringen, invloed op je persoonlijke beleving
van smaak. Word ik er ziek van? Ga ik uit mijn
mond stinken? Is het slecht voor me? Cram-
winckel: ,,Het gaat om het verkrijgen van een
goed, plezierig gevoel. Dat is iets wat je per
soonlijk ervaart."
Een plezierig gevoel is niet hoe ik mijn er
varing tijdens het eten van de lauwwarme
kroket zou beschrijven. ,,Gezondheid is naar
mijn idee ook het plezier wat je in eten hebt'',
vindt Cramwinckel. ,,Als je groenten met te
genzin eet of je walgt ervan, dan vind ik dat
niet gezond." Daarmee bedoelt hij niet je li
chamelijke gezondheid - want daarvoor zijn
groenten natuurlijk belangrijk - maar de
geestelijke gesteldheid. ,,Als je iets tegen je zin
in doet, dan werkt het helemaal niet."
Zo weet ik van mezelf dat ik gamba's nooit
lekker ga vinden, sinds die keer op vakantie
in Frankrijk dat het hoofd van het zeediertje
uit elkaar spatte
voor mijn gezicht
(gamba's heb ik
overigens ook nog
nooit gegeten, de
kans dat dat nog
gaat gebeuren acht
ik klein). ,,Je moet
je realiseren dat je
helemaal niet alles
lekker hoeft te vin
den", geeft Cram-
winckel me mee.
,,Proef niet met je
zintuigen, maar
vanuit je gevoelens en gedachten", vervolgt
mijn adviseur. Ofwel je associaties en ervarin
gen met een voedingsproduct. ,,Die zintuigen
doen niets anders dan de informatie die jij
zelf wilt hebben naar je toe te brengen." Wat
hij bedoelt: ,,Als je geïnteresseerd bent in mo
derne kunst, dan helpen je ogen om moderne
kunst te verzamelen, te bekijken. Je ogen be
palen niet waar je naar kijkt, jij bepaalt waar je
naar kijkt. Met smaak gaat dat net zo."
GO ZATERDAG 14 DECEMBER 2019
Maar Shell is toch geen overheid
met zorgplicht? Shell is een be
drijf dat brandstof verkoopt aan
consumenten die daar om vra
gen.
Kunt u niet beter een klimaat
zaak aanspannen tegen China?
Rechters in Nederland gaan vol
gens critici te veel op de stoel
van de politiek zitten.
Hoe groot is uw teleurstelling als
de staat vrijdag toch wint?
FOTO MARCO DE SWART
En laat dat nou net niet de bedoeling zijn.
Kijk op de site bij /video
hoe Ilona meer leert eten
De rubriek Ik heb Geleefd keert terug op 4 januari. annemarie@dpgmedia.nl
