4
Toneel Verhalen over of uit de tijd van
Nederlands-Indië, zelfs de kritische,
roepen al snel een soort weemoed
op. Tempo doeloe. Maar de 'gordel
van smaragd' was helaas niet zonder
duistere smetten. Die komen pijnlijk
naar voren in De tolk van Java. De
bestseller van Alfred Birney is
bewerkt tot een toneelstuk en is
zaterdag te zien in Middelburg.
Barokmuziek door een moderne bril
Energiek pianoduo
Multatuli is wel de
meest bekende
aanklager van
Nederlands on
recht in het Indië
van toen. Maar
toch is zijn stem
naar huidige maatstaven nog redelijk
omfloerst. En dat blijft zo, bij Coupe
rus, bij Daum, en ook nog altijd bij de
meeste 'post-kolonialen' als Adriaan
van Dis. Alleen in De tolk van Java, het
met de Libris Literatuur Prijs 2017 be
kroonde boek van Alfred Birney, hoor
je een ander geluid.
Die indrukwekkende roman had in
eerste instantie dan ook geen post-ko-
loniale strekking. Alfred Birney, in
middels 68, heeft een moeilijke jeugd
gehad, en het is dtórover dat hij wilde
vertellen. Die jeugd speelde zich af in
Den Haag, in de jaren 50, toen Indo
nesië al zelfstandig was. Toch heeft
die jeugd alles te maken met het in
middels voormalige Nederlands-In-
dië. Birneys persoonlijke trauma
bleek nauw verbonden met een stuk
traumatische geschiedenis van een
'mishandeld' land. Van die roman is
nu een toneelversie gemaakt.
Alfred Birney is de zoon van een
'Indo', iemand van gemengd Euro
pees-Indonesische afkomst. Op zijn
beurt een onwettig, nooit erkend kind
van een Indo-Europese vader, een
rijke plantagebezitter, en een Chinese
moeder. Met de oorspronkelijke be
volking voelt deze Arto Nolan (de ge-
Indirect wordt in
De tolk van
Java evengoed
de Nederlandse
staat
aangeklaagd,
op een niets
onthullende
wijze
fingeerde romannaam) geen band, hij
kiest voor de Nederlandse overheer
ser. Dat wil dus zeggen: tegen de Ja
panse bezetters en weer later tegen
het voor vrijheid vechtende Indone
sisch volk. Het waren op moreel vlak
jaren van een wilde verwoestende
leegte. Arto Nolan ontwikkelde zich
tot een hardvochtige militair, met
meer dan honderd slachtoffers ge
kerfd op zijn geweerkolf. In 1950
vluchtte hij met het laatste schip ma
riniers naar Nederland.
Had men toen iets meer geweten
van PTSS, het post-traumatisch stress
syndroom, dan waren hijzelf en het
gezin dat hij in Nederland stichtte,
misschien te redden geweest. Niet
dus. Het jonge echtpaar verhuist naar
Den Haag en krijgt vijf kinderen. No
lan ontpopt zich in een kil en koud
land tot een steeds agressiever wor
dende man met beangstigende aan
vallen van blinde haat (mata gelap).
Vrouw en vooral kinderen zijn het
slachtoffer van wrede afranselingen
en martelingen. De nachten brengt hij
beukend op een typemachine door.
Later blijkt dat hij op die momenten
zijn Indië-memoires heeft geschre
ven.
Die memoires vormen een belang-
rijk deel van het verhaal. De oudste
zoon, Alan in het boek, Alfred Birney
in werkelijkheid, koestert een enorme
haat tegen zijn vader. Toch wil hij
hem ondanks alles proberen te begrij
pen. Hij komt achter het bestaan van
die memoires en hoort zo over het
oorlogsverleden van zijn vader. Die
verzweeg dat trouwens niet, was er
zelfs trots op. Maar nu leest Alan over
véél meer feiten, en véél gedetailleer
der. En gruwelijker. Tot op het onge
loofwaardige, dus voelt hij ook een
sterke drang om alles op werkelijk
heid en juistheid te controleren. Dat
doet hij onder meer door naar Indo-
EN 4 REDENEN MEER
Klassiek
Klassiek
donderdag 5 december 2019
Duister verleden onthuld in
Willem Nijssen
44
Zij die van afwisseling en con
trasten houden, mogen het
optreden van het Ensemble
Combattimento niet missen.
Het ensemble nodigde harpiste
Lavinia Meyer uit om samen
een reis te maken door de mu
ziekgeschiedenis, vanaf de
hoog-barok tot en met de
20ste eeuw.
Combattimento speelt op mo
derne instrumenten, de musici
zijn ervan overtuigd dat de
klankintensiteit van de deze in
strumenten beter aansluit bij de
luisterpraktijk van de heden
daagse concertbezoeker. Door
te kijken naar barokmuziek
door een moderne bril worden
nieuwe ontdekkingen gedaan.
Combattimento bezit een eigen
klank en speelwijze: energiek,
vurig en stijlbewust. Dit hechte
gezelschap werkt al jaren met
bekende solisten.
Deze keer wordt dus samenge
werkt met Lavinia Meijer, in het
programma Contrasten. Handel
en Glass als tegenpolen tijdens
één concert. De vroegste harp-
concerten uit de 18de eeuw
worden afgewisseld met reper
toire uit de 14de, 16de en 20ste
eeuw.
Zaterdag, Sint Jacobskerk,
Vlissingen, 20.00 uur
Lestari Scholtes en Gwylim Jans-
sens komen na hun reis door China
naar Vlissingen om een pro
gramma met muzikale vertellingen
te spelen. Deze twee pianisten
staan bekend om hun betoverende
klank, technische behendigheid en
hun intense en energieke optredens.
Ze spelen onder meer de Fantasie
voor pianovierhandig van Schubert
en de Suite van
Ravel, gebaseerd
op Sprookjes van
Moeder de Gans.
Zondag, Pakhui
zen van het Mu-
ZEEum, Vlissingen,
11.30-12.30 uur
