12 NIEUWS
ALBANIË DICTATUUR
Albanezen zitten
in hun maag met de
villa van oud-dictator
Enver Hoxha in hartje
Tirana. De burge
meester wil die open
stellen voor publiek,
maar dat ligt gevoe
lig. ,,De pijn zit diep."
woensdag 27 november 2019
De dictator hield van lezen. Kasten
vol en rijen dik staan de boeken in de
groene slaapkamer van de oude villa
van Enver Hoxha, die Albanië tussen
1944 en 1985 leidde. Franse filosofen,
maar ook poëzie en Russische en Ita
liaanse literatuur, allemaal streng
verboden voor het gewone volk toen
Hoxha aan de macht was. Maar ook
zijn eigen dagboeken staan op de
plank, en een handleiding over hoe je
een boom moet planten.
,,Allemaal nog precies zoals toen
hij overleed", zegt Emila Xhura, die
voor de huidige Albanese regering
werkt, tijdens een rondleiding door
de villa. Ook voor de rest lijkt het
pand in het centrum van de hoofd
stad Tirana wel een tijdcapsule.
Dankzij Blaupunktbeeldbuizen, met
bloemmotieven versierde badkamers
en heel veel bruin en rood waan je je
in de jaren 70 en 80. Voor een villa
van een staatshoofd is de inrichting -
zeker naar moderne maatstaven - vrij
sober, maar voor een land waarvan
een groot deel van de bevolking in
hutten en piepkleine appartementjes
leefde, was het destijds een gebouw
van ongekende weelde.
De villa bevat een schat aan infor
matie voor de Albanees die wil weten
hoe zijn autoritaire leider leefde, net
als voor de toerist. Hij staat ook nog
eens midden in Blloku, destijds de
wijk voor de communistische elite
van het land, afgesloten voor het ge
wone volk. Nu is het de uitgaanswijk
van Tirana en wemelt het er van de
hippe bars en restaurants.
Geschiedvervalsing
De Albanese hoofdstad zit in zijn
maag met de villa, die niet toeganke
lijk is voor publiek. ,,Het ligt extreem
gevoelig. De wonden en pijn zitten
nog diep", zegt Xhura, terwijl ze door
een marmeren gang loopt. ,,Vergeet
niet dat het nog geen dertig jaar gele
den is dat het regime viel. Sommigen
vinden dat je een vreselijke tijd ver
heerlijkt als je er een museum van
maakt. Anderen zien het juist als ge
schiedvervalsing als je er iets nieuws
van maakt. En dus gebeurt er voorlo
pig helemaal niets." De villa wordt
wel onderhouden; regering en staats
hoofd gebruiken die af en toe voor
officiële gelegenheden.
Burgemeester Erion Veliaj (39)
weet het wel: als het aan hem ligt,
gaat de villa open voor bezoekers.
mmmm
,,Dat is geen eerbetoon aan Hoxha,
maar een manier om te laten zien dat
de paranoïde dictator in luxe leefde,
terwijl zijn volk crepeerde", vertelt
hij in het stadhuis. Als voorbeeld gel
den wat hem betreft de paar bunkers
die in en rond Tirana zijn ingericht
als museum. Daarvan had Hoxha er
door het hele land ooit bijna 170.000
laten bouwen. Ze werden onder meer
gebruikt voor observatie en spionage.
De grootste ervan, aan de rand van
Tirana, telt vijf ondergrondse verdie
pingen. Sinds twee jaar kunnen be
zoekers zich onder meer vergapen
aan de ontsmettingskamer, het
woongedeelte voor Hoxha en zijn
vertrouwelingen en een grote ruimte
waar parlementszittingen konden
worden gehouden. ,,Tegen bezoekers
zeggen we: 'Kijk, dit is een echte
bunker en hier werd veel leed veroor
zaakt. Er werd gemarteld. Het is goed
dat jullie kunnen zien en begrijpen
waar wij vandaan komen. Ik vind dat
eerlijk gezegd waardevoller dan dat
mensen zich op de foto laten zetten
voor Checkpoint Charlie in Berlijn,
dat volkomen nep is."
Binnenkort valt het definitieve be-
sluit over een ontwerp dat van Hox-
ha's villa deels een museum maakt,
en deels een ruimte waar kunste
naars tijdelijk kunnen verblijven.
Ook is er eindelijk een bestem
ming gevonden voor een ander mar
kant monument: de kolossale, in ver
val geraakte piramide van beton en
glas op een steenworp afstand van
Hoxha's villa.
Sommigen vinden dat
je een vreselijke tijd
verheerlijkt als de villa
een museum wordt
Oorspronkelijk gebouwd als mu
seum voor de dictator na zijn dood,
raakte het in onbruik na de val van
het communisme begin jaren 90.
Daarna deed het bouwwerk dienst
als clandestien winkelcentrum, een
nachtclub en een post van de Navo
tijdens de aanvallen op Joegoslavië in
het Kosovoconflict in 1999.
Het Nederlandse architectenbureau
MVRDV maakte een nieuw ontwerp:
de piramide wordt wit in plaats van
grijs, er komt een it-school in voor
jongeren. Begin volgend jaar moet de
renovatie beginnen.
De nieuwe bestemmingen voor de
oude communistische monumenten
vallen binnen het plan van Veliaj om
Tirana in 2030 vernieuwd te hebben.
Eerder al onderging het centrale
plein, in de praktijk een grote ver-
keersrotonde, een metamorfose: het
is nu een voetgangersgebied. Daar
voor won Tirana een prestigieuze in
ternationale prijs. Ook zijn er meer
groen en speeltuinen aangelegd in de
stad, waar de gemiddelde leeftijd 31
jaar is.
Wat bij de herbestemming van de
communistische overblijfselen ook
een rol speelt, geeft Veliaj volmondig
toe: bezoekers blijken er goed voor te
willen betalen. De bunkers zijn bij
voorbeeld een doorslaand succes.
,,Een echte cashcow. Koude Oorlogs-
toerisme is in. En als toeristen hun
portemonnee willen trekken om
over onze wrede geschiedenis te le
ren, waarom niet?''
GO
Wat te doen met Hoxha's villa?
Thijs Kettenis
Tirana
r-
-4 De villa in Tirana
bevat een schat aan in
formatie voor de Alba
nees die wil weten hoe
zijn autoritaire leider
leefde. foto's elena dorf-
MAN/REDUX/HOLLANDSE HOOGTE/
SHUTTERSTOCK
Hoxha liet door het
hele land ooit bijna
170.000 bunkers bou
wen voor observatie
en spionage. Een aan
tal in en rond Tirana is
nu ingericht als mu
seum.
—Emila Xhura
