Het grote drama
dat Kok raakte, was
de WAO-crisis
17
,,Dat was heel raadselachtig. Kok
had in de jaren 80 de WAO-crisis
al zien ontstaan en liet het gebeu
ren. Hij wist in 1991 al tien jaar dat
het fout zat. Hij greep niet in als
FNV-voorzitter, terwijl de sociale
partners, waaronder de FNV, ont
slagen werknemers de WAO in
lieten gaan. Hij deed het niet als
politiek leider van de PvdA. Hij
durfde het niet. Pas in 1991 als mi
nister van Financiën die 4 miljard
moest korten in de sociale zeker
heid, kon hij onder de noodzaak
van een ingreep niet meer uit.
,,In een nachtelijke persconfe
rentie ging Kok ervoor staan. Voor
de hardste ingreep. Het was niet
leuk, maar nodig en rechtvaardig,
zei hij. Maar toen de kritiek op
stak, begon Wim te schuiven. Hij
wilde het bijltje erbij neergooien,
liet hij Rita weten. Zij trof hem
geëmotioneerd aan zijn keuken
tafel en hij wilde niet meer naar
de ministerraad. Rita zei: 'Mis
schien moet je toch maar gaan.'
,,Zij waarschuwde telefonisch
PvdA-staatssecretaris Wallage
hoe erg de toestand van Wim
was. Vervolgens kreeg Kok in Den
Haag steun van de andere partij
genoten in het kabinet, die hem
in het zadel hielden. Vooral Jan
Pronk was daar belangrijk.
,,Hoe kwam hij daar nou toe,
waarom zwalkte hij zo lang? Hij
schoof het voor zich uit en deed
uitspraken die haaks op elkaar
stonden. Maar de logica was dat
hij erop hoopte dat de Sociaal Eco
nomische Raad hem zou redden
met hun advies. Dat zou hij kun
nen overnemen. Maar dat kwam
er niet door verzet van de FNV.''
,,Hij kon niet tegen onaangekon
digd slecht nieuws, improviseren
was niet zijn sterke kant. Kok was
geen crisismanager. Toen hij van
de FNV overstapte naar de PvdA,
moest hij enorm wennen aan de
hectiek van de politiek. Dat was
niet goed voor zijn humeur.''
Corrigeerde niemand hem in
zijn chagrijn?
,,Het was een grote imponerende
man die niet met zich liet sollen.
Je sprak hem niet makkelijk tegen.
Hij accepteerde het wel van Rita.
Zij voorzag problemen met Wim
in de kabinetsformatie van 1994.
Kok volgde haar advies op dat hij
in zijn handpalmen letters moest
schrijven. Links was het GH: goed
humeur, rechts HG: heb geduld.''
,,Maurice de Hond zei in het voor
jaar van 1993 al: 'Je kunt het alleen
maar winnen als je jezelf bloot
geeft.' En het campagneteam had
in de focusgroepen ook die signa
len opgepakt: het moest persoon
ijker en socialer. Rita vond het
niets en hij ook niet. Hij wilde als
betrouwbare schatkistbewaarder
de verkiezingen in, maar daar
werd de gemiddelde PvdA-kiezer
niet warm van. Toch werd hij per
soonlijk in de campagne, omdat
hij merkte dat het werkte. In het
interview met Sonja Barend sprak
hij uit dat hij 'voor goud ging':
premier worden.''
,,Hij was niet zo van: en nu heb ik
het bereikt! Ik denk dat het uit
putting was na een lange kabi
netsformatie zonder vakantie in
een snikhete zomer. Hij was maar
twee dagen met Rita weggeweest
naar Twente. Ik denk dat hij er
ook fysiek aan wilde wennen,
daar op de vloer. Lang heeft hij
niet op de grond gelegen, want hij
moest aan het werk, hij zag altijd
weer beren op de weg.''
,,Dat verdiende hij niet. In een
paar maanden tijd vergruisde zijn
nalatenschap in zijn handen. Daar
heeft hij het heel lang heel moei
lijk mee gehad, voordat hij dat een
plekje kon geven. Zelfs in de zo
mer van 2017 zei hij tegen
Asscher na diens grote ne
derlaag:'Wat had ik eraan
kunnen doen om dat te
voorkomen?'"
nistische zelfverrijking', maar vol
gens mij versprak hij zich. Kok be
doelde 'exorbitante'. Maar het is
mij een raadsel waarom hij die
commissariaten nam. Ik kan er
meerdere verklaringen voor be
denken, maar ik weet niet of er
eentje klopt. Waarom ging hij
niet weg bij ING toen die bonus
cultuur in opspraak kwam? Een
'duivels dilemma' noemde hij dat.
Hij werd commissaris bij een Chi-
nese bank! Waanzinnig interes
sant. Hij had ook iets van een ont
dekkingsreiziger. Vanuit Bergam
bacht werd de wereld voor hem
steeds groter.''
,,Dat denk ik wel. Ik ben blij dat ik
zijn voorgeschiedenis, de lange
aanloop naar zijn premierschap in
dit boek uit de doeken heb kun
nen doen. Nu kan ik hem beter
doorgronden in zijn twee kabi
netten. Dat eerste kabinet was een
succes. Dat tweede veel minder.
Er broeide iets in de samenleving
wat ze wel aanvoelden, maar
waar ze niet de vinger achter
kregen. Het is voor mijn
tweede deel een uitdaging
om Kok een plaats te geven in
die maatschappelijke
onrust."
GO ZATERDAG 16 NOVEMBER 2019
VOOR
ZIJN
menjen
1938 7994
Waarom talmde Kok zo lang in
de WAO-crisis?
Waarom kon Kok niet tegen on
verwachte ontwikkelingen?
Kok gooide toch in de cam
pagne van 1994 zijn schroom af
om iets van zijn privéleven te
laten zien. Waarom?
U schrijft in de biografie dat
Kok toen hij de sleutel van het
Torentje kreeg, in 1994, bij bin
nenkomst letterlijk op de vloer
bedekking ging liggen als kers
verse minister-president.
Waarom deed hij dat?
Kok kreeg een trauma in dat
laatste halfjaar van zijn pre
mierschap in 2002. Door de
aanslag op de Twin Towers, de
moord op Fortuyn en zijn partij
die onderuitging.
Over terugkijken
gesproken: Kok
uitte als premier
kritiek op de 'exor
bitante zelfverrij
king' van graai
ende topmannen
die bonussen vin
gen. Dat kreeg
Kok in 2007 als
een boemerang
terug toen hij als
ING-commissa-
ris zelf bonussen
incasseerde.
,,Hij zei 'exhibitio-
Wim Kok. Een leven op eigen
kracht. Deel 1: Voor zijn
mensen 1938-1994 528
paginas (gebonden)
prijs: 34,99
Hebt u Kok nou leren begrij
pen?
