II
Opblaasbare kerk en vredeskapel
10 ZEELAND
Monnikenwerk
EXPOSITIE URS PFANNENMÜLLER
Urs Pfannenmüller
(Basel, 1943) kwam
in 1969 naar
Nederland vanwege
het stimulerende
kunstklimaat.
Hij studeerde aan de aca
demies van Amsterdam
en Den Haag en ook een
jaar aan St. Martin's
School of Art in Londen. Pfannen
müller is een non-conformist die
tekent, schildert en installaties
maakt. Hij zoekt steeds opnieuw
naar vormen die zo direct mogelijk
zijn visie op de wereld verbeelden.
Juist de rafelranden van stad en
landschap trekken hem aan. Daar
ontbreekt de facade van de ver
meende beschaving. Zulke over
gangsgebieden kunnen vrijplaat
sen worden die ruimte bieden aan
nieuwe visies.
Een 'authentieke'
wandeling herstelt de
band tussen mens en
aarde
Ik ben benieuwd of dat is terug
te zien in zijn presentatie in Pand
3. Hij toont daar gouaches op kar
ton en pentekeningen, naar aanlei
ding van reizen in North en South
Carolina, Zwitserland, België en
Duitsland. Je ziet dat hij deels per
auto reist, maar ook veel wandelt.
Dat laatste komt prominent naar
voren in enkele markante close-
ups van gymwandelschoenen.
hij in een mooi beeldrijm een door
het woud lopend verkeersknoop
punt met de hoorn die ooit de
postkoets aankondigde. In de 18e
eeuw is de basis gelegd voor het
transport- en communicatiesys
teem van nu. Hoe verhouden de
voor- en nadelen ervan zich tot el
kaar? Is daar überhaupt over nage
dacht?
Veel van de bijna dertig tekenin
gen die Pfannenmüller toont, ba
lanceren tussen helderheid en
meerduidigheid. Daardoor blijven
ze me bij, ook al zijn ze soms zo
persoonlijk dat ik er als beschou
wer geen vat op krijg. Dan zijn ze
als rafelranden, dragers van bete
kenissen die zich wellicht pas later
ontvouwen. Dat past dan prima bij
wat Pfannenmüller beoogt.
Houterig handschrift
Hij neemt de tijd om stil te staan
bij wat zich aandient en reflecteert
daarop in het werk dat hij thuisge
komen maakt. Arceringen bepalen
toon en sfeer. In een houterig
handschrift dat de vaak ongemak
kelijke beelden effectief oproept,
neemt hij je bijvoorbeeld mee naar
leegstaande winkels langs de Ap-
palachian Trail, een beroemde
wandelroute, ooit ontstaan vanuit
de ambitie de band tussen mens
en natuur te herstellen. Wat Pfan-
nenmüller daar en elders tegen
komt, wijst vaak op het tegenge
stelde. Gouaches als Rollende auto
band en Langs de weg laten dat in
klare taal zien. De autoweg als me
tafoor voor de efficiency die tot
een welvaart leidde, die niet houd
baar blijkt en het voortbestaan
mens en natuur bedreigt. Niet alle
beelden komen voort uit de di
recte waarneming. In de gouache
Posthoorn en snelweg combineert
Soms verwijst de compositie naar
het lopen, soms zijn de voeten in
rust. De nadruk op wandelen raakt
aan wat filosofen als Ton Lemaire
en Frédéric Gros verwoorden. De
laatste zegt: „Wandelen laat je het
zachte van de traagheid heront
dekken, tegenover de dronken
schap van de snelheid." En Le
maire stelt: ,,Een 'authentieke'
wandeling herstelt de band tussen
mens en aarde." Het werk van
Pfannenmüller sluit daar perfect
bij aan.
Hij heeft een mediatraining
gehad of hij kan er een ge
ven. Daar ben ik nog niet
helemaal uit. Maar hij wil volgens
mij slechts één ding. Mensen en
de kerk en de kerk en mensen
dichter bij elkaar brengen. Kape
laan Jochem van Velthoven is een
jaar in Zeeuws-Vlaanderen werk
zaam en hij schudt de boel op. Op
gezette tijden praat hij in kranten
koppen van het type 'man bijt
hond'. Neem nu de opblaasbare
kerk en de vredeskapel.
In een tijd van aanslagen op
moskeeën en het uitbranden van
koptische kerken wekt een op
blaasbare kerk wonderlijke associ
aties. Ongetwijfeld zal het volgens
sommige mensen wat oplossen.
(Religieuze instituten? Bom eron
der en nooit meer naar omkijken.)
Maar dan gaan ze voorbij aan wat
de kapelaan ziet: „Gelovig analfa
betisme", noemt hij het. ,,Het ver
langen blijft naar een plek om
even rust te vinden, een kaarsje te
branden, te mijmeren, te bidden.
Al hebben veel mensen formeel
niks meer met godsdienst. Ergens
is religieus besef aanwezig, weten
we ons leven in perspectief te
plaatsen. In mijn optiek is er van
daag de dag veel meer geloof dan je
op het eerste gezicht ziet. En daar
mag ruimte voor zijn. Al hebben
mensen vaak geen woorden meer
om uit te leggen waarom zij dat
belangrijk vinden."
Welkom
,,De kerk wil die ruimte bieden,
maar dat weten mensen niet altijd.
Iedereen is welkom. En om dat
duidelijk te maken plaatsen we op
23 november in Terneuzen een
transparante kerk op de markt.
Het is onze marktmissie om hel
der te maken dat geloof meer is
dan je ziet en dat er meer geloof is
dan je ziet. In de parochie willen
mensen dat zo graag laten zien,
zelfs een aantal young professio
nals die als expat bij Dow werken
doen zaterdag mee. Zo'n initiatief
past heel erg bij hoe de huidige
paus, Franciscus, de kerk wil bren
gen waar mensen te vinden zijn.
We hopen dat de tijdelijke kerk
laagdrempelig genoeg is om te be
zoeken. We plaatsen er ook een joy
worrybox. Mensen kunnen daar
anoniem uiten wat hen bezig
houdt. 's Avonds zullen we Gods
aandacht vragen voor de vreugden
en zorgen van mensen. Mensen
komen naar het centrum om te
winkelen. We hopen gesprekjes
aan te knopen. Stel dat we die dag
één gesprekje aanknopen waar
door iemand wat licht ervaart, dan
is de dag toch al goed? Stel dat dat
iemand is die zich eenzaam voelt,
eenzaamheid is zo'n groot pro
bleem
Permanent
De kapelaan gelooft zo in zijn
transparante kerk dat hij bijna ver
geet te vertellen dat er ook een per
manente vredeskapel in de Willi-
brordustoren aan de Korte Kerk-
straat zal komen (de kerk zelf is in
1969 gesloopt). ,,Het is 75 jaar gele
den dat er een einde kwam aan de
Tweede Wereldoorlog. Vrede is iets
om dankbaar voor te zijn, maar lang
niet overal is vrede. Niet in de we
reld en soms niet in jezelf. De ge
meente Terneuzen restaureert de
toren en als parochie mogen we op
de begane grond van de toren een
kapel realiseren. Het wordt een Ma
riakapel, want zij wordt immers ko
ningin van de vrede genoemd. We
hopen als kerk mensen daarmee
een plek te bieden om naar toe te
gaan wanneer zij daar behoefte aan
hebben. We hopen de kapel in 2020,
als heel Nederland 75 jaar vrede
viert, te kunnen openen. Op de eer
ste etage komt een historische ex
positie." De kapelaan hangt niet zo
aan de kerk van het verleden, hij
heeft meer op met het revitaliseren
van de kerk voor de toekomst.
zaterdag 16 november 2019
Een ongemakkelijke werkelijkheid
Nico Out
Philippine
-Ton Lemaire, filosoof
T/m 6/12. Pand 3, Gentsebreed-
straat 3, Philippine. Do. en vr.
13.00-16.30 uur en op afspraak
Overzicht van de tentoonstelling van Urs Pfannenmüller in Pand 3, Philippine. fotos nico out
Werk van
Urs Pfannen-
müller
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
