Op 16 november 1942 gaf een politieman in Kampen geen
gehoor aan de opdracht joden op te pakken, wat hem
duur kwam te staan. Die agent was de opa van journalist
Peter Sierksma (61). Op vragen over de oorlog kreeg hij
geen echte antwoorden, dus ging hij zelf op onderzoek.
Het pak leek nog het meest op een
pyjama. Ik ontdekte het tijdens een van
mijn eerste logeerpartijen bij mijn groot
ouders in Kampen. Ik moet een jaar of
negen zijn geweest toen ik het op zolder
aan de waslijn zag hangen. Nieuwsgierig
als ik was, raakte ik voorzichtig de tot op
de draad versleten stof aan, en vroeg me af
wat de rode driehoek en het getal daaronder
te betekenen hadden.
Zijn pyjama was niet het enige dat mijn
nieuwsgierigheid wekte. De bovenkamer
waar ik sliep, lag achter zijn werkkamer.
Tegen de wand stond, heel overzichtelijk,
een eikenhouten bureau met laden waarin
behalve paperassen, tolletjes en potloden
ook verscheidene medailles lagen, en aan
de muren hingen meerdere sabels.
Hoe stoer, maar ook verwarrend. Want
tot dan toe kende ik de vader van mijn
moeder Geertje alleen maar als die 'ouwe
opa' die even makkelijk fietsen en tollen
maakte als flauwe grapjes en zichzelf als
oud-politieman in een tijd vol langharige
Swiebertjes met kinderlijk plezier 'Brom
snor' noemde. Zolang het kon, zong hij al
tijd hetzelfde liedje uit Ja zuster, nee zuster,
dat hij kwajongensachtig verbasterde tot:
'M'n ouwe opa, in heel Europa, niemand
zo'n bromtol als hij
Het vriendelijke, suffe, maar niet minder
intrigerende beeld viel in gruzelementen
toen opa zich in de zomer van 1970 - ik was
inmiddels twaalf- in Canada ten huize van
zijn geëmigreerde zwager Harm boven bij
de trap naar het basement struikelde en kei
hard met zijn hoofd op het beton terecht
kwam. Wekenlang lag hij met een ernstige
schedelbasisfractuur in zorgelijke toestand
in een ziekenhuis en zoals dat gaat als er
voor iemands leven wordt gevreesd: dan
komen de verhalen. Zo volgde het moment
waarop mijn moeder het geheim achter
opa's pyjama prijsgaf: het bleek het pak dat
hij dag en nacht had gedragen tijdens zijn
gevangenschap in het concentratiekamp
van Dachau.
Vandaar die driehoek en dat nummer!
Maar wat had opa dan gedaan, dat hij daar
heen moest? 'Opa heeft geweigerd joden
16
'Mijnheer,
dat weiger ik'
TEKST PETER SIERKSMA FOTO'S JEAN PIERRE JANS, PRIVÉARCHIEF, MEVR. PETERS-MOORMAN
