ZEELAND GEBOEKT
Vissersverhalen vol traditie en vernieuwing
Uitgeput na
een literaire
achtbaan
ZEELAND 21
Nieuwe Muziek Zeeland was spraakmakend, opzienbarend, verontrustend,
avant-gardistisch. In haar boek Veerkrachttekent Loes Rusch de geschiedenis op
van een tijd dat in Zeeland bijna alles kon.
Twee boeken over Nieuwe Muziek
in één week. Over het proefschrift
van Christian Blaha hebben we het
al gehad. In het boek Veerkracht be
schrijft musicologe Loes Rusch
35 jaar Nieuwe Muziek in Zeeland aan de hand
van vooral krantenpublicaties. Dat geeft het
beeld van een vernieuwende en meestal met
financiële tekorten worstelende organisatie.
Altijd en immer onder de bezielende leiding
van manager Ad van 't Veer.
Het is een geschiedenis die begint met
Jeugd Muziek Zeeland en eindigt met de
stichting Nieuwe Muziek Zeeland tussen 1969
en 2005. Nieuwjaarsconcerten, festivals, com
positieopdrachten, beeldende kunst, theater,
avant-garde films. Er zijn vele nu bekende na
men die mede door de Zeeuwse organisatie in
heel Nederland groot geworden zijn: Iannis
Xenakis, Willem Breuker, Leo Cuypers, Geof
frey Madge, John Cage, Morton Feldman. In
haar inleiding noemt Loes Rusch haar boek
'een cultuurhistorisch document' en ook 'een
ode aan volharding, improvisatievermogen en
eigenzinnigheid'.
Tegendraads
De programmering was hedendaags en tegen
draads. Klanken, vaak in toonsoorten waaraan
het gemiddelde muziekoor niet gewend was.
Het schetterde, het jammerde, het hinkte, het
knalde, het rammelde. Het publiek kwam
meestal niet in groten getale opzet
ten. Al snel deden geruchten
de ronde over 'incrowd' en
Vaste aanhang'. De
'Stoepconcerten' waren
in 1981 een poging om
experimentele muziek
op een laagdrempelige
manier in heel Zeeland
te laten klinken. Het ini
tiatief mislukte, behalve in
Wemeldinge, Middelburg
en Reimerswaal kwamen Loes Rusch.
er vrijwel geen luisteraars.
Natuurlijk waren er ook
successen. Diverse festivals en nieuwjaarscon
certen werden druk bezocht. En dat het in
1975 geplaatste windorgel nog altijd de kust
lijn van Vlissingen markeert, mag een klein
wonder worden genoemd. Vanuit de soms
ronduit jaloerse Randstad klonk er behalve ju
bel ook kritiek, want wat had je aan avant-
garde in een uithoek? En uiteraard was ook de
Zeeuwse politiek kritisch. 'Middelburg wordt
met onzedelijkheid overspoeld', constateerde
SGP'er A.J. schot in 1970. Daar tegenover stond
de altijd ferme Middelburgse wethouder en
later Tweede Kamerlid Gerrit Schoenmakers,
die het verwijt dat nieuwe muziek te wei
nig publiek trok in 1999 pareerde met:
'We gaan door tot er niemand meer in
de zaal zit'.
Zeeland Suite
Eén van de absolute toppunten was in
1977 de productie en uitvoering van de
zwaar gesubsidieerde Zeeland Suite van
Leo Cuypers, die zijn idee aldus formu
leerde: 'Nou, dan componeer ik een liedje voor
elk van jullie eilanden en die noemen we dan
de Zeeland Suite.' Er werd een Koreaanse vleu-
gel aangeschaft, en een speciale bus om het
publiek naar de diverse locaties te vervoeren.
VPRO en VARA verzorgden radioreportages.
De NOS financierde filmopnamen, eten en
een helikoptervlucht. Over een bij het Ver
dronken Land van Saeftinghe opgenomen
scène uit de film (pagina 42 en 44): 'Het meest
komische moment is zonder twijfel het con
cert op een dijk. Te zien is hoe verhuizers de
apparatuur, inclusief een loodzware vleugel,
de dijk opslepen. De instrumenten wor
den in elkaar gezet en gestemd, óók de vleugel
en de contrabas. Het tafereel wordt gadegesla
gen door een handvol Zeeuwen in stoffige
pakken met handen in de zak, pijp in de mond
en een wapperende haarlok. Van Duynhoven
tikt af waarna de band één akkoord van vier
tellen speeltom vervolgens de boel weer in
te pakken. 'Ze moesten allemaal naar een
krankzinnigengesticht', mompelt de chef-ver
huizer van de Gebroeders De Klerk uit Mid
delburg.'
Het gaat om traditie en om
vernieuwing in de visserij.
Schrijfster Gees R. van He-
mert zocht vissersfamilies op om
over beroep en passie te praten.
Wat ze aan bedrijfs- en familie
achtergronden te weten kwam,
bundelde ze in een tussen harde
kaften gebonden boekwerk: Met
de kop in de wind - Traditie en inno
vatie in de Nederlandse visserij door
de generaties heen.
Voorzichtig gezegd, de visserij
is de afgelopen halve eeuw nogal
in beweging geweest. Eerst steeds
meer pk's, toen quotering en sa
nering, de recent verloren strijd
om de pulskor, de dreigende
Brexit en daardoor verlies van vis
gronden. Ook door de bouw van
windmolenparken en de aanwij
zing van gebieden waar natuur en
milieu voorrang krijgen, is de
Noordzee voor de vissers gekrom
pen.
Kortom, er valt een hoop te be
spreken met de mannen van het
ruige water. Dat doet Gees van
Hemert uit Goes in naar soorten
visserij ingedeelde hoofdstukken:
zeevisserij, kustvisserij, binnen
visserij en schelpdierencultuur.
Dat de schrijfster ook bij Zeeuwse
vissers te rade gaat, spreekt voor
zich.
In het hoofdstuk over de visse
rij op zee komen oud en jong van
de familie Marijs van de ARM 20
en ARM 22 aan het woord. Ook de
gebroeders Albert en Johan Baaij
vormen een familiebedrijf. Zij
vissen met hun kotter TH 10
'Dirkje' vanuit Stellendam op gar
nalen en platvis en vertellen over
de omstreden aanlandplicht voor
bijvangst.
In elk familieportret worden in
kort bestek alle generaties van een
toelichting voorzien. Zoals de fa
milie Bout op Tholen in het
hoofdstuk kustvisserij. Cornelis
Bout (1859-1947) was de eerste ge
neratie met een hoogaars. Job
Bout (1889-1975) volgde hem op.
Arie (1929-2008) en Kees (1934)
vormen de derde generatie. Arie's
zonen Johan (1951-2006), Job
(1953) en Arie junior (1967) na
men het roer over.
De GOE 5 is in de haven van
Wolphaartsdijk het enige geregis
treerde vissersvaartuig in de ge
meente Goes. De familie Van de
Kreeke vist al vier generaties lang
op het Veerse Meer. De wisseling
van zout naar zoet en uiteindelijk
toch weer zout
leverde span
nende tijden
op. De laatste
jaren experi
menteren ze
met de kweek
van mossels aan^
'longlines' langs|
de oever bij
Geersdijk. Het hoofdstuk over de
schelpdierensector is een volledig
Zeeuwse aangelegenheid met de
families Schot, Dhooge, Prins en
Lacor.
Zeeuwse schrijvers
Geen komma's, veel strepen,
het is kenmerkend voor het
jachtige en weerbarstige
proza van Dirk Dufraing. Inmid
dels is het stil rond deze auteur, in
1956 geboren te Turnhout, maar hij
schreef enkele luidruchtige boe
ken. Zijn debuut Kromhout
uit 1988, De Kerstman in september
uit 1991, maar vooral Rock'n'Roll uit
1989 waarin de Vlaamse schrijver,
tenminste zijn tweede ik, Dédé
Destain geheten, zich terugtrekt
te Kamperland 'Noord-Beveland -
Zeeland - Nederland - Europa etc.'
Hij heeft daar ''n soortement bun
galow' gehuurd om aan de hand
van een verzameling LP's een boek
over het verschijnsel rock'n'roll te
maken. Een boek dat steeds meer
een zelfportret wordt van een aan
drank en vrouwen verslaafde
schrijver.
Aan één vrouw in het bijzonder
verslaafd, Elly, een lerares op va
kantie,
jong, mooi, en
'uit Den Echt
gescheiden'. Ze
is tijdelijk zijn
buurvrouw aan
de Venuslaan,
een zeer toe
passelijke
straatnaam, die
wel degelijk be
staat. Zoals
misschien heel
dit boek geen benevelde fantasie,
maar wilde realiteit is. De schrij
ver spreekt zijn lezers een paar
honderd keer aan met 'Mevrouw
Mijnheer!', maar verder is er niets
keurigs aan dit werk. In vergelij
king met Dirk Dufraing is Herman
Brusselmans een brave burger. Lo
gisch misschien dat zo'n auteur
het geen uitgebreid oeuvre vol
kan houden. Ook de lezer blijft
uitgeput achter na een paar pagi
na's in deze literaire achtbaan, al
les tussen laag en verheven, een
pijnlijke ontsporing hier en
daar, tomeloos tumult in het
kalme Kamperland.
De roes van rock'n'roll, van on
matig veel alcohol, en vooral van
Elly uit de Venuslaan. De liefde,
eerst in een 'Uiterst Natte Droom',
maar de droom wordt werkelijk
heid na enig voorspel: een ritje per
blitze Dodge Dart GT '69 en
een strandwandeling te Domburg
om precies te zijn.
De liefde volgens Dédé Destain,
dat is totale overgave en tegelijk
totale ontreddering. Elly kan niet
langer aanzien dat haar geliefde
alle dagen laveloos is en daarom
ontvlucht ze Kamperland. Of
komt ze toch op haar besluit terug?
Het meest opgewonden, verbeten
en grillige Zeeuwse boek ooit ge
schreven: 'Mevrouw Mijnheer!
wat heb ik mezelf op m'n nek ge
haald?'
maandag 11 november 2019
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Gek, dat kon toen
Jan van Damme
Ad van 't Veer van Nieuwe Muziek Zeeland. archieffoto wim riemens
FOTO UITGEVERIJ DE BO-
Loes Rusch: Veerkracht - 35 jaar Nieuwe
Muziek Zeeland - Uitgeverij De Bovenka
mer, 142 pagina's, 30 euro.
Gees R. van Hemert: Met de kop
in de wind - Traditie en innovatie
in de Nederlandse visserij door
de generaties heen - Fontaine
Uitgevers, hardcover, 320 pagi
na's, 34,99 euro.
Mario Molegraaf
DIRK DUFRAING
