in boek
Ik heb geleefd
'Toen ik hoorde dat ik dood
zou gaan aan deze ziekte, viel
een last van mijn schouders'
Nederland leest
19
'Mocht ik tussen
zes plankjes
terugkomen
van vakantie,
dan heb ik daar
vrede mee'
Winterbloei als cadeau in de bieb
Hij heeft Rottumerplaat op de
kaart gezet. „Iedereen weet dat
Wolkers op Rottumerplaat is ge
weest'', zegt Blom. Samen met Bo-
mans. Hun reis kreeg mythische
status in de Nederlandse litera
tuur. ,,Of het je nou bevalt of niet,
voor veel oudere Nederlanders
blijft hij dat harige beest dat daar
in zijn eentje met zijn slingerende
lul door de branding liep. En die
dat ook precies zo zei en die live op
de radio allemaal smerige moppen
vertelde. Niet te stuiten. Daar heb
ben veel mensen herinneringen
aan. Ze worden er blij van, associë
ren die verhalen met een tijd die
misschien niet terug zou komen."
Het verloren paradijs dat de au
teur in 1991 hervond - hij is in to
taal twee keer teruggeweest - is
anno 2019 aan bedreigingen bloot
gesteld die zelfs een fantast als
Wolkers niet kon voorzien. On
langs heeft beheerder Staatsbosbe
heer contact gehad met een Ame
rikaans bedrijf dat op Rottumer
plaat een virtuele Pokemon Go-lo
catie had gestationeerd.
Boswachter Jaap Kloosterhuis
vertelt dat de smartphonegame-
exploitant zelfs twee locaties op
Rottumerplaat had genesteld.
,,Dan heb je groepen die zoveel
mogelijk van die portals moeten
bezoeken. Het verhaal gaat dat er
mensen om die reden met een ex
cursie van Staatsbosbeheer zijn
meegeweest, alleen om dat vinkje
te kunnen zetten. Ze hebben zelfs
een vliegtuig gehuurd om zo laag
mogelijk over het eiland te vliegen
zodat dat portal werd gescand.''
Het ministerie van Infrastructuur
en Waterstaat nam contact op met
de Amerikanen - die de portal ver
plaatsten. Zeehonden zijn nu ge
vrijwaard van gamende mafkezen
die, om het met Wolkers te zeg
gen, totale schijt hebben aan de
natuur.
Over vervuiling gesproken, in de
echte wereld verloor het Panamese
schip MSC Zoe in januari van dit
jaar 342 containers in de Noordzee.
Op de Rottums (Rottumerplaat,
Rottumeroog en Zuiderduin)
spoelde een deel van de inhoud
aan. Er werden 72 grote zakken af
val geraapt.
Boswachter Jaap toont wat poly-
etheen-korrels waarvan er bakken
vol aanspoelden. Elke meeuw zal
ze verwarren met de schelpjes die
onderdeel zijn van zijn menu. Al
leen tekenen deze onverteerbare
korrels op termijn het doodvonnis
van het beest. Wolkers redde en
verpleegde een kreupel scholek-
stertje. Tegen de Zoe-rotzooi zou
zelfs hij kansloos zijn geweest.
Hoeveel dieren zijn doodgegaan
zal blijken als de lange termijnim
pact nader wordt onderzocht. Er
staat bij de scheepseigenaar nog
altijd een rekening open van bijna
twee miljoen euro voor de op-
ruimkosten dit voorjaar.
Dit is toch wel even een andere
wereld dan die idyllische plek
waar Wolkers zich de eerste mens
waande. Waar de schrijver nog
modderige aanwas overzag staat
het nu vol havikskruid, helmgras
en wat dies meer zij. De broedvo-
gels zijn al vertrokken. Zelfs de
laatste lepelaars zijn op de wieken
gegaan.
Stel dat Wolkers nog zou heb
ben geleefd, zou hij Greta Thun-
berg hebben aangemoedigd? Zou
ook hij de straat zijn opgegaan
voor de planeet? Stel we zouden
hem nu, achter dit duin, tegenko
men als blote krijger, zou hij ons
vloekend van 'zijn' Rottumerplaat
schoppen? Blom kan het weten.
,,Ik denk dat hij wilde dat Staats
bosbeheer en Rijkswaterstaat er
voor waken dat hier zo min moge
lijk mensen komen. Dat ze de zorg
om de natuur aan de natuur over
laten. In zijn tijd heeft Wolkers
enorm geprotesteerd tegen die
smeerpijp met alle rotzooi die in
zee werd gedumpt. Dat is godzij
dank afgelopen maar er zijn nog
genoeg misstanden. De Wadden
zijn werelderfgoed maar nog
steeds overweegt men om hier te
boren en naar olie op zoek te gaan.
De menselijke activiteit toch weer
te laten prevaleren, daar was hij
zeker tegen geweest. Het klimaat-
activisme van nu zat zeker al in
hem.''
Annemarie Haverkamp praat met mensen over hun leven en het einde dat nadert.
Aan het eind van het gesprek
schuift Anjo Estourgie (65) haar
vest opzij. Boven haar linkerborst
- op het hart - prijkt een tatoeage
van een slapende baby. Het is
Guéreaud, haar zoontje dat slechts vier dagen
leefde. ,,Hij staat symbool voor al onze kinde
ren die het niet hebben gered'', zegt ze. Anjo
werd dertig keer zwanger in haar leven. Door
allerlei complicaties leidde slechts één zwan
gerschap tot een voldragen, gezonde baby.
Dochter Lausanne is inmiddels 36 en zelf
moeder van drie. ,,Zij was het die me deze ta
toeage gaf voor mijn zestigste verjaardag.''
We zitten in de keuken in Nijmegen. Anjo
praat veel, maar soms moet ze noodgedwon
gen zwijgen om op adem te komen. Ze heeft
de longziekte COPD en zit in het laatste sta
dium. Haar longinhoud is nog maar 11 pro
cent. Dagelijks heeft ze pijnaanvallen die haar
soms volledig lamslaan.
,,Elk jaar vieren we de geboortedag van ons
zoontje met een kaarsje en taart'', gaat ze ver
der als ze weer lucht heeft. ,,In mijn hoofd zit
nog steeds het beeld van een baby. Ik zou
hem graag hebben gezien als volwassene.''
Ze heeft altijd een lijntje met hem gehou
den. Ergens daarboven zal ze haar zoon weer
tegenkomen, verwacht ze. Al heeft haar ka
tholieke geloof een behoorlijke deuk opgelo
pen door de tegenslag die haar en haar man in
hun vruchtbare jaren overkwam. ,,Ik kan me
gewoon niet voorstellen dat iemand dit een
gezin aandoet. We gingen door een hel.''
Toen ze in 2014 ziek werd, schoot ze direct
weer in de vertrouwde vechtstand. Door niet
op te geven, was ze ooit uiteindelijk toch
moeder geworden - het grootste geluk in
haar leven. Ze zou wel even laten zien dat ze
ook de longziekte COPD de baas werd. ,,Ik
was heel sportief. In mijn jeugd heb ik op
hoog niveau gehockeyd. Ik kon niet accepte
ren dat mijn actieve leven voorbij was.''
Anjo kwam zichzelf genadeloos tegen. Haar
conditie ging rap achteruit. Ze kreeg de ene
longontsteking na de andere en nu, vijf jaar
later, heeft ze resistente bacteriën in haar lon
gen waardoor ze niet meer te behandelen is.
,,Het gekke is.toen ik hoorde dat ik dood
zou gaan aan deze ziekte, viel er een last van
mijn schouders. Ik hoefde niet meer te vech
ten.''
Over haar geworstel schreef ze het boek
COPD neemt de regie van mijn leven over (ver
krijgbaar via regelneefje@hotmail.com). Op
de achterkant staat een foto van Anjo met
paars haar. Vandaag is haar paardenstaart
donkerpaars met grijze en oranje strepen. ,,Ik
wilde herfstkleuren.'' Eigenlijk is haar coupe
een afleidingsmanoeuvre, zegt ze. Door de
medicijnen kwam ze kilo's aan. Vréselijk. Nu
hoopt ze dat de mensen vooral naar haar haar
kijken. Of naar haar bril. Anjo heeft in haar
leven zo'n dertig verschillende brillen verza
meld. Het montuur in de vorm van een fiets
draagt ze vaak. ,,Ik fietste zo graag. Nu kan ik
niet meer op de fiets. Dan zet ik de fiets maar
op mij.''
Ach, ze was altijd al een tikkeltje alterna
tief, zegt ze. Met haar man, een tandarts, had
ze een geweldig leven. Ze reisden de hele we
reld over, hadden veel sociale contacten. ,,We
waren lolmakers.''
Anjo grijpt naar
haar rechterhand,
die een spasme
lijkt te krijgen.
,,Dat zijn krampen,
door de inspan
ning. Ik heb ze ook
in mijn longen.
Dan krijg ik geen
lucht en verga ik
van de pijn.''
Ze snuift een paar pufjes Fentanyl, een
pijnstiller. De hand ontspant. Dit soort aan
vallen maakt de ziekte zo onvoorspelbaar.
Maar Anjo is gestopt haar bestaan erdoor te
laten bepalen. ,,Ik heb me voorgenomen zo
lang mogelijk te genieten van mijn gezin en
de kleinkinderen.'' Elk weekend gaat ze naar
de boerderij van haar dochter. Voor de
kleintjes kocht ze een minipaardje, voor haar
kind een bont veulen - dochter Lausanne is
ruiter. En geloof het of niet, binnenkort gaat
Anjo drie weken naar Afrika; een koffer vol
medicijnen reist mee. ,,Ik heb het er met
mijn longarts over gehad. Die zei: 'als jij dat
wilt, moet je gaan'. We zullen vooral met de
auto door wildparken rijden, dat houd ik wel
vol. Dit wordt waarschijnlijk onze laatste
reis. Aan mijn handtas hangt een niet-reani-
merenpenning. Mocht ik tussen zes plankjes
terugkomen, dan heb ik daar vrede mee.''
Anjo ontbloot haar bovenbeen. Een kers
verse tatoeage, de inkt is nog maar net droog.
We zien een koikarper. ,,Die vis zwemt tegen
de stroom in om obstakels te vermijden. Net
zoals ik ook constant bezig ben obstakels te
vermijden.'' Onder de vis staat in sierlijke
letters het woordje breathe.
GO ZATERDAG 2 NOVEMBER 2019
De hele maand november staan
alle bibliotheken in Nederland in
het teken van Nederland Leest.
Bezoekers van de bibliotheek
krijgen tijdens de grootste biblio
theekcampagne van Nederland
gratis het geschenkboek Winter
bloei cadeau. Winterbloei bevat
zowel gepubliceerd als niet eer
der gepubliceerd werk van Jan
Wolkers over zijn liefde voor de
natuur. De bundel is samenge
steld en toegelicht door biograaf
Onno Blom, de begeleidende co
lumns zijn geschreven door Aaf
Brandt Corstius en het voor
woord is van Nederland Leest
ambassadeur Ronald Giphart.
Scholieren krijgen van de biblio
theek tijdens de campagne Bo-
realis van Marloes Morshuis ca
deau. De campagne draait
rondom duurzaamheid, waar de
bibliotheek tal van boeken en ac
tiviteiten aan koppelt.
Meer info op:
www.nederlandleest.nl
#Eenboekkanzoveeldoen
^ASI
Wolkersbiograaf Onno Blom met
Winterbloei. foto corné sparidaens
S -6 AflS
FOTO KOEN VERHEIJDEN
Wilt u ook het verhaal vertellen over uw levenseinde dat nabij is? annemarie@dpgmedia.nl
