Toen we
wakker
werden, stond
er een halve
meter water
in huis
11
om de beurt bij haar. Achter
onze boerderij Klein Ter
Hooge kwamen vijf of zes
bommen terecht. Ik denk dat
ze bedoeld waren voor Slot
Ter Hooge. Na afloop zijn we
gaan kijken, in de wei van de
buurman lagen allemaal dode
koeien."
De Stoomvaart Maatschap
pij Zeeland, die vanuit Vlis-
singen op Engeland voer,
nam snel maatregelen. In de
boomgaard van de boerderij
werden vaten dieselolie be
graven. Ko schat zo'n twintig
stuks, elk gevuld met vijf
honderd liter brandstof. De
auto van de directeur van de
maatschappij mocht niet in
beslag worden genomen en
kreeg een plekje in het wa
genhuis.
Vluchtelingen
In die begindagen van de oor
log kwamen er vluchtelingen
uit Vlissingen. Een echtpaar
met een dochter en een zoon
vond onderdak op de boerde
rij. ,,Later kreeg de zoon be
richt dat hij in Duitsland
moest gaan werken. Hij wei
gerde en is bij ons onderge-
doken, in een hok op zolder."
Nog een gebeurtenis die
hem altijd bij zal blijven.
Aan de rand van Middelburg
was tijdens de bezettingsja
ren een terrein voor vracht
wagens van de Todt, de naar
oprichter Fritz Todt ge
noemde bouwmaatschappij
van Hitler-Duitsland. ,,Er
stonden een stuk of vijf wa
gens die werden ingezet bij
de bunkerbouw. De auto's
reden op gasgeneratoren.
Mannen die tewerkgesteld
waren startten de auto's 's
ochtends vroeg om ze warm
te laten draaien. Wij waren
kwajongens van een jaar of
twaalf. Er was niks leukers
dan een papier voor de inlaat
van de generator te houden,
zodat de motor stil viel. Nee,
ze hebben ons nooit te pak
ken gekregen."
En toen kwam het water.
In het najaar van 1944 wer
den de dijken van Walcheren
op vier plaatsen kapot ge
bombardeerd. Met die offen
sieve inundatie hoopten de
geallieerden de verplaatsing
van Duitse troepen onmoge
lijk te maken. ,,Er werden
pamfletten uitgegooid
waarop stond dat we het ei
land moesten verlaten. Dat
was gemakkelijk gezegd, wij
zaten wel met een veestapel.
In die dagen hadden we in
kwartiering op de boerderij,
er sliepen Duitse militairen
in een wagenhok. Ze hielpen
mee met het werk op de
boerderij."
Het duurde een aantal da
gen voor het zeewater Klein
Ter Hooge bereikte. ,,We za
gen het elke dag dichterbij
komen. Het ging niet snel.
Op een avond overlegden we
met vader of we zandzakken
voor de deur moesten leg
gen. Hij vond het niet nodig,
het was volgens hem laag
water. 's Morgens om een
uur of vijf, toen we wakker
werden, stond er een halve
meter water in huis. Groot
alarm natuurlijk. Snel wer
den zoveel mogelijk spullen
naar boven gebracht. Het wa
ter bleef stijgen, eerst stond
het tot aan mijn kuiten, niet
veel later tot aan mijn navel.
En daar zat je dan, met negen
man op zolder, zonder ka
chel, zonder drinkwater,
zonder sanitair. We hadden
een watertank van zeshon
derd liter op de regenbak
staan, maar daar konden we
niet bij. Gelukkig hadden we
wel een wagen bij het huis
gezet, waarop een ladder was
geplaatst die tegen de gevel
stond."
,,Achter onze boerderij lag
een boomgaard. Daarin ble
ven veel aangespoelde spul
len hangen. Ook houten bal
ken. Ik heb mijn zwembroek
aangetrokken en ben er naar
toe gezwommen. Van het
verzamelde hout maakte ik
een vlot. De volgende dag
zijn we daarop naar Slot Ter
Hooge gepeddeld. We her
kenden onze koeien, die lie
pen in het bos rond het kas
teel. Het gebouw zat al vol
met misschien wel honderd
evacués. Ik herinner me een
grote zaal met een terras er
voor. In die zaal werden we
ondergebracht. Het water
kwam tot zo'n vijftig meter
van het kasteel. Ik zag drie
mannen over het gazon door
het water weglopen. Opeens
waren er nog maar twee. Eén
was er in een schuttersputje
gestapt."
Bijna verzopen
Ko weet nog hoe een peddel
tocht in een kano van Ter
Hooge hem bijna fataal werd.
,,Door de harde wind sloegen
er golven over de rand. Ik
was bijna verzopen. Achter
een woning Op het Zand heb
ik me aan een waslijn vastge
houden. Gelukkig kwam er
net op tijd een roeiboot
langs."
Tot ze begin 1945 naar
Zuid-Beveland werden geë
vacueerd, verbleven ze op
het landgoed. ,,Een hoop el
lende, ook toen een gealli
eerd vliegtuig twee bommen
liet vallen die het kasteel
maar net misten."
Hij is een leven lang weg
uit de omgeving van
Middelburg. In Mep-
pel, het zuidwesten
van Drenthe, daar
woont Ko (Jacobus) Besuijen nu
zestig jaar. Maar zijn jeugd, hoe de
oorlog op boerderij Klein Ter
Hooge pal naast Slot Ter Hooge aan
klopte, dat zal hij nooit vergeten.
Zijn verhaal, daarvan is hij over
tuigd, mag niet ontbreken in de se
rie met ooggetuigen van de oorlog.
De boerderij - die er nog altijd is -
lag drie- tot vierhonderd meter van
de ingang van Slot Ter Hooge. Zijn
vader heette ook Jacobus, en zelf
heeft hij één van zijn zoons ook zo
genoemd. Ko, dat is de naam voor
het dagelijks gebruik. Ko was in het
gezin de middelste van zeven kin
deren, zes jongens en één meisje. In
de jaren dertig was het de tijd van
de wereldwijde crisis. Op Klein Ter
Hooge waren de gevolgen daarvan
niet echt merkbaar. Het personeel
bestond uit een knecht, een dienst
bode en twee landarbeiders. Drie
werkpaarden, 24 koeien, een stier,
varkens, geiten, eenden, kippen. En
dan ook nog eens zo'n 24 hectare
bouw- en weiland. ,,We hadden ze
ker geen armoe", zegt Ko.
Boer worden? Hij klinkt gedeci
deerd: ,,Nee, ik heb er nooit over ge
dacht om hetzelfde werk als mijn
vader te gaan doen. Dat landwerk is
me veel te laag bij de grond. Na de
lagere school ben ik naar de am
bachtsschool gegaan. Ik wilde ma
chinebankwerker worden."
Het begin van de oorlog: echt
dreigend, echt overweldigend
kwam het niet op hem over. ,,Die
tiende mei was een mooie dag.
Vlissingen of het daar in de buurt
gelegen vliegveld werd in alle
vroegte gebombardeerd. In de ha
vens lagen oorlogsschepen, die
schoten op de vliegtuigen. We za
gen granaten in de lucht ontplof
fen, hele onschuldige wolkjes. Van
het gevaar van neerkomende scher
ven hadden we geen idee. Die dag
waren we op de iets verderop gele
gen boerderij Steenhoven bij oma.
Haar man was in 1937 overleden.
Sindsdien sliepen mijn broers en ik
PASPOORT
ZE ZATERDAG 2 NOVEMBER 2019
Boerderij Klein Ter Hooge, Middelburg, eind 1944-1945. foto
JACOBUS BESUIJEN
Jacobus - roepnaam Ko - Besuijen
werd 12 december 1930 geboren
op de boerderij Klein Ter Hooge bij
Middelburg. Daar groeide hij op tot
februari 1953. Toen verruilde het
gezin op aandrang van Ko's oudere
broer Henk (Heine) de boerderij bij
Middelburg voor een gloednieuw
boerenbedrijf in de Noordoostpol
der. Ko vond de aarde daar 'woest
en ledig' en besloot terug te keren
naar Middelburg. Hij kon terecht bij
een schoolkameraad in Koude-
kerke. In 1955 verhuisde hij naar
Emmeloord, waar hij een autospui-
terij bestierde. In 1959 begon hij
een zelfde bedrijf in Meppel. Daar
woont hij nog steeds.
Zijn drie jaar geleden overleden
echtgenote Truus van den Belt uit
Kampen was conductrice op de
bus. Zo leerde hij haar kennen. Ze
trouwden in 1958, kregen drie
zoons. Er zijn inmiddels acht klein
kinderen en zes achterkleinkinde
ren.
Ko Besuijen kort na de oorlog. foto freddy schinkel
