■ra
Vierhonderd jaar feest aan het einde der aarde
10 ZEELAND
VEERE TENTOONSTELLING EN BOEK
'Veere daar
moest je geweest
zijn' is een
tentoonstelling en
een boek over de
kunstenaarskolonie
die het stadje 100
jaar was.
Monnikenwerk
In 1892 vestigde Bernard Plas-
schaert zich in Veere en in
1992 overleed SSrika Góth er.
Zij was de laatste kunstenaar
van de zogenaamde Veeris
ten, 24 in getal en de 9 Veerse Jof
fers die er woonden en werkten.
Ze krijgen alle ruimte in het
boek van Joost Bakker, dat tegelij
kertijd met de tentoonstelling is
uitgebracht. Bakker vertelt daarin
het bizarre verhaal van Alphons
van Dijk, die lid werd van de NSB
om te voorkomen dat zijn Joodse
vrouw werd gedeporteerd. Het
soms dramatische leven van Dirk
Koets komt aan bod, de eigenzin-
In 1992 overleed de
laatste kunstenaar
van de zogenaamde
Veeristen
nige kunstenaar/uitvinder die
worstelde met het leven, maar in
zijn werk altijd bravoure etaleert,
waar Van Dijk soms wel erg braaf
om de hoek komt kijken. Onder
de Joffers blijken nogal wat vrije
en avontuurlijke geesten, zoals
Claire Bonebakker en Jenny van
Hoboken.
Op de tentoonstelling is ook
een groot aantal schilderijen, te
keningen en prenten te zien van
kunstenaars die voor korte of lan
gere tijd in Veere werkten. Allen
werden aangetrokken door het
pittoreske karakter van het stadje,
met de fraaie ligging aan het wa
ter, de ongerepte historische ar
chitectuur en de authentieke in
klederdracht gestoken bewoners.
Impressionisme
Er is op de renaissance geënte
fijnschilderkunst, zoals die van
Karel van Veen en Jenny van Ho-
boken. Reimond Kimpe of Claire
Bonebakker werken expressiever,
maar het meeste werk is aange
raakt door het impressionisme.
Het gaat hier om kunst die beoogt
de beleving van wat je ziet zo in
tens mogelijk op te roepen. Veere
was een onderwerp van alle tij
den, anders dan de dynamiek en
de vluchtigheid van de stad.
Natuurlijk zat er een element
van nostalgie en romantiek in de
keuze voor het oude stadje, maar
minstens zo sterk spreekt er uit
het werk een verlangen naar
schoonheid. Het is een genot om
te zien welke oplossingen geta
lenteerde kunstenaars kiezen om
stofuitdrukking op te roepen of
het licht te vangen.
Hoe Reinier Bakels tussen 1910
en 1918 met frisse, krachtige kleu
ren de namiddagzon oproept die
de gevels voor de Grote Kerk een
warme gloed geeft en de rode zei
len van de aangemeerde hoogaar
zen in vlam zet.
Sterk is bijvoorbeeld ook de
manier waarop Dirk Hazelzet in
de jaren 30 zonder een steentje te
tekenen de rijkdom en tinten van
de gevels weet te treffen. Het is
boeiend te vergelijken: iedereen
kiest toch net een ander stand
punt en heeft een persoonlijk
handschrift.
Stadswandeling
Bakker heeft de tentoonstellingen
zo ingericht dat je een wandeling
om en door Veere kunt maken. Je
ziet het markante profiel vanaf de
Polredijk en dan de kaaien, de
Markt, de Grote Kerk.
Er is ook een verzameling
bloemstillevens en portretten van
geliefden, met onder andere een
intiem portret dat Maurice Góth
schilderde van zijn vrouw Ada. Zo
kun je alleen maar schilderen als
je heel dicht bij iemand staat.
Dirk Hazelzet weet
zonder een steentje
te tekenen de rijkdom
en tinten van de
gevels te treffen
Als je er niet moet zijn,
dan kom je er niet - in
Stavenisse. Op het
puntje van Tholen lijken
Ouwerkerk, Zierikzee en Goes
dichtbij, maar er komen vraagt
reistijd. Ds. H. Born die in 1987 een
beroep naar de Hervormde Ge
meente aannam, betitelt het be
roep naar Stavenisse als dat naar
het 'eind der aarde'. Een bijzondere
wereld met een eigen karakter.
De Hervormde Gemeente in
Stavenisse kon, na veel gedoe, 400
jaar geleden een eigen kerk betrek
ken. Kerk en staat waren destijds
niet gescheiden en de tachtigjarige
oorlog kostte geld. Er waren onvol
doende middelen voor het realise
ren van een nieuwe kerk of beta
ling van een predikant. Tijdens het
twaalfjarig bestand, kwam het er
eindelijk van. Dit valt op te maken
uit een bundel met bijdragen van
verschillende schrijvers, onder wie
oud-predikanten, die op 9 novem
ber het daglicht ziet.
Het is dan feest in Stavenisse.
Wie wil is vanaf 14.30 uur in de
kerk welkom voor een programma
met Prof. dr. W. Verboom, emeri
tus hoogleraar die zal spreken over:
'De dorpskerk: kerk voor het dorp',
een meditatie, samenzang en een
muzikale bijdrage van het manne-
nensemble 'Con Anima'.
Ook wordt de bundel 'Hij is ge
trouw. Momenten uit vier eeuwen
hervormd Stavenisse' gepresenteerd.
De oude geschiedenis is in kaart
gebracht en opgetekend door Huib
Uil, de bekende stadshistoricus en
oud-gemeentearchivaris van
Schouwen-Duiveland. Natuurlijk
is het een serieus boek in het genre
kerkgeschiedenis, maar scriba Al
bert Zwerus heeft op basis van no
tulen (van 1617-1629) de gang van
zaken in de vroege jaren van de ge
meente met smaak
beschreven. Het is misschien niet
de bedoeling, maar daar zit wat mij
betreft wel een verfilming in. Hoe
liederlijk gedrag en vetes het leven
sjeu geven! De kerkenraad was er
wat druk mee. Met mensen te-
rechtwijzen die daarna plechtig
beloven het rechte, smalle pad te
bewandelen maar beneveld de weg
kwijtraken. Het komt tot machts
spelletjes wanneer de armenkas
niet op orde lijkt te zijn. Maar toch
vindt Albert Zwerus dat niet het
meest opvallende in die periode:
,,Het Heilig Avondmaal nam een
belangrijke plaats in en alle belij
dende leden namen deel. Zo hoort
het. Misschien komt het omdat de
reformatie nog jong was en in de
RK Kerk bij iedere mis brood en
wijn werden gedeeld." Later voe
len gemeenteleden schroom om
deel te nemen aan de Maaltijd des
Heren. Zou dat de invloed zijn van
de ter plekke grotere Oud Gerefor
meerde Gemeente in Nederland?
Over de relatie tussen de kerken
schrijft een oud-predikant dat zijn
collega uit de oud gereformeerde
gemeente werd berispt nadat hij
bij hem koffie had gedronken. DSt
was niet de bedoeling.
Voor nieuwe hervormde predi
kanten, heel vaak kandidaten, is
het dorp een ware leerschool. Bij
voorbeeld in de jaren zeventig:
,,Een kerkenraadslid schreef ons
dat we een nog betere ingang in de
gemeente zouden hebben als ik
een hoed zou dragen. Dus kochten
we er een. Vervolgens werd ons al
lervriendelijkst te kennen gegeven
dat men elkaar gedag zei op straat.
Dus begroetten we alles wat be
woog." Als hervormd Stavenisse
nu net zo vriendelijk en vrolijk is
als het boek, dan is de kerk een
feest waard met véél bezoekers.
Het boek Hij is getrouw (hardco
ver) is op 9 november 2019 voor
14,50 euro verkrijgbaar of via
scriba@hervormdstavenisse.nl
zaterdag 2 november 2019
Hoe kunstenaars Veere beleefden
Nico Out
RECENSIE
-:JS?
H V- j..
Gezicht op Markt (hoek Oudestraat), Louis Heymans.
Portret Marietje van de Bosse
(1936), Jenny van Hoboken.
T/m 24 november. Museum
Veere, Kaai 25/27, Veere. Tot 4
november dagelijks 10.00 -
17.00 uur, daarna zaterdag en
zondag 13.00 - 17.00 uur.
José Baars
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
