DE WEEK VAN PHLIPPEN
14
Het scheelde maar een haartje of ING
was ten onder gegaan in de kredietcrisis.
Nederland ontsnapte op het nippertje aan
een financiële ramp, concludeert Roel
Janssen in zijn boek De afrekening.
Het kapitalisme is aan repara
tie toe, vindt de overgrote
meerderheid in de bomvolle
zaal waarin ik zit. Nee, dit is geen
bijeenkomst van de linkse kerk,
geen bedompt vakbondszaaltje en
ook geen Tegenlicht-napraatsessie.
Dit is de Nederlandse economen-
dag die Klaas Knot 's ochtends
opende. Een paar honderd econo
men debatteert op het scherp van
de snede want er is heel wat aan de
hand in de wereld - en hier is dat
niet anders.
Waar we vorig jaar nog voorzich
tig spraken van een economisch
onbehagen, zijn we nu toe aan de
grote vraag: is ons kapitalistisch
stelsel soms zelf het probleem? Is
het aan reparatie toe? Dat ook de
traditioneel pro-marktgeörien-
teerde economen 'om' lijken, hangt
samen met drie grote observaties.
De eerste is dat de markt op steeds
meer terreinen niet de efficiency
oplevert die we ervan hadden ver
wacht. Multinationals rekenen prij
zen die steeds verder boven de
kostprijs uittorenen. Dat is een te
ken van inefficiency.
Twee: in steden vinden er wereld
wijd grove misallocaties plaats,
waarbij koopstarters kansloos zijn
en beleggers profiteren.
Drie: de economie produceert tegen
de capaciteitsgrenzen van de na
tuur aan - en eroverheen. Markt
prijzen leiden zonder ingrijpen niet
tot een evenwicht met de natuur.
'niet efficiënt genoeg'. Steeds meer
mensen ervaren de uitkomsten van
de markt als onrechtvaardig. We
reldhandel heeft de Chinese arbei
dersklasse weliswaar welvarend ge
maakt, in het westen betaalden ar
beiders de prijs. Als handelsnatie
profiteren wij enorm van wereld
handel, maar ook hier zijn de werk
nemers in de Brabantse textielin
dustrie de klos geweest door de
Chinese import. Wat het voor alle
achterblijvers nog eens extra zuur
maakt, is dat de technologie steeds
complexere vaardigheden van
werknemers vraagt. De kleine aan
tallen mensen die dat nog kunnen
bijbenen, kunnen extreem hoge sa
larissen vragen. Het antwoord van
economen: 'Tja, dat komt nou een
maal door de werkwijze van vraag
en aanbod', wordt niet zomaar
meer geaccepteerd.
probleem dat zich niet eenvoudig
economisch laat verwoorden: ver
vreemding. Automatisering en so
ciale media rukken ons weg uit het
Economen debateren
op het scherpst van
de snede, want er is
heel wat aan de hand
fysieke leven. Sommige werkenden
vinden hun baan zinloos. En opge
jut door marketing en virtuele
groepsdruk, hebben steeds meer
mensen hun uitgaven niet meer
onder controle. Het gevolg is pro
blematische schulden in zowel
Rotterdam-Zuid als in Wassenaar.
De pendule swingt weg van de
markt richting overheid als je het
mij vraagt. In de VS raakt Elisabeth
Warren in zwang en in het VK
komt Jeremy Corbyn als een duvel
tje uit een doosje. In ons eigen kik
kerlandje toont het Hoekstra-fonds,
aangemoedigd door een lage rente,
ook trekjes van een activistische
overheid. Ik hoop dat als de pen
dule swingt, we niet vergeten dat
de overheid ook vele vormen van
falen kent. En dat we een gerepa
reerd kapitalisme nodig hebben om
de uitdagingen van deze tijd het
hoofd te bieden.
ASMI
Arcelor
Mittal
KPN
1^
INTERVIEW ROEL JANSSEN
e wereldwijde
kreditecrisis
overviel ieder
een. ING
scheerde langs
de rand van de
afgrond en de
redding van de bank destijds was,
oordeelt voormalig NRC-journa-
list Roel Janssen in zijn boek De af
rekening, meer geluk dan wijsheid.
De chaos en paniek die heerste
rond de redding van verreweg de
grootste bank van Nederland,
heeft Janssen verbaasd.
,,In september 2008 viel de Ameri
kaanse zakenbank Lehman Bro
thers om en dat was het begin van
een wereldwijde financiële crisis.
In Nederland begon het met het
onzalige bod op ABN Amro door
het bankentrio Fortis, Royal Bank
of Scotland en Banco Santander.
Vooral Fortis kreeg door de crisis
de financiering voor de overname
niet rond. Uiteindelijk moest de
Nederlandse staat ABN Amro en
Fortis Nederland redden door ze
over te nemen. Ongeveer op die
zelfde dag stond ING op de stoep
bij De Nederlandsche Bank omdat
deze grootbank diep in de proble
men zat. De crisis sloeg keihard
toe, maar dat besef was nog niet
doorgedrongen bij de toezicht
houders."
,,Nout Wellink, de toenmalige pre
sident van De Nederlandsche
Bank (DNB), drong erop aan dat
ING ABN Amro zou 'redden'. Hij
had geen idee hoe slecht ING er
zelf voor stond. Als dat was ge
beurd zou het tot een nog veel gro
tere financiële ramp hebben ge
leid. Gelukkig weigerde Michel
Tilmant, toen bestuursvoorzitter
bij ING, om ABN Amro over te ne
men. Dat is zo'n beetje de enige
goede beslissing die hij nam.''
,,Ik moet wel opmerken dat er een
crisis uitbrak die zelfs in de meest
pessimistische scenario's niet was
voorzien. Dit overviel iedereen. Er
was ook helemaal geen crisisplan.
Dat hebben ze uiteindelijk van het
ministerie van Landbouw geleend.
Die hadden immers 'ervaring met
crises' zoals de varkenspest en
mond- en klauwzeer. En vergeet
niet, terwijl Wellink en minister
van Financiën Wouter Bos in
Brussel zaten te onderhandelen
over de redding van ABN Amro,
stond ING ineens op de stoep bij
DNB in Amsterdam om te melden
dat ze in grote financiële proble
men zaten. Er gebeurde heel veel
tegelijk, allemaal problemen waar
ze geen ervaring mee hadden.''
,,Het toezicht deugde niet. Het was
veel te veel een ons-kent-onscul-
tuur. Ze snapten het ook gewoon
niet. ING had een grote spaarbank
in de VS, ING Direct USA. Dat
spaargeld moest grotendeels in de
VS worden belegd. ING had veel
geïnvesteerd in zogenoemde Alt A
hypotheken, een klasse onder de
beste hypotheken. ING snapte niet
wat de Alt A hypotheekporte
feuille inhield. En DNB ook niet.
ING had daar een levensgroot pro
bleem mee. In juni van 2008 had
Tonko Gast, directeur van Dyna
mic Credits, al een analyse ge
maakt van die portefeuille. Hij
IK
De president van DNB
Nout Wellink had geen
idee hoe slecht de ING
er zelf voor stond
^0 @sandraphlippen
Kapitalisme is
nodig aan
reparatie toe
Toch is er meer aan de hand dan
En dan is er tenslotte nog het
Sandra Phlippen is hoofd Neder
land bij het Economisch Bureau
van ABN Amro en docent aan de
Erasmus School of Economics.
O
zaterdag 2 november 2019
GO
De chip
toeleverancier is
begonnen met
een aandelen-
inkoop
programma.
De staalgigant
sloot de
beursweek af als
grootste stijger
in de AEX.
Het telecom-
bedrijf hoorde bij
een klein groepje
verliezers bij de
hoofdfondsen
Eurocommercial
Properties
w
De vastgoed
investeerder
daalde na een
kwartaalupdate.
a>
E
o
Peet Vogels
Den Haag
Neem ons even mee terug. Wat
gebeurde er ook alweer in
2008?
Waar blijkt dat uit?
Dat klinkt verontrustend, nie
mand wist hoe slecht de banken
ervoor stonden?
Dus het toezicht faalde?
Omslag De Af rekening.
Het voormalige hoofdkantoor
van ING aan de A10 in Amster
dam, waar het door zijn vorm al
snel de bijnaam 'de schoen'
kreeg. foto anp
ju in"1"1'!!
- 'ïï-j L?
li DeV."
afrekening
tic afgrond scheerde
ROEL JANSSEN
