l
Nu stokt bouw ook al
door zoiets als PFAS
5
5 vragen over PFAS
w—
stikstof en PFAS, de verzamel
term voor schadelijke chemische
stoffen in de grond. Vergunnin
gen voor nieuwe werken worden
amper nog verstrekt omdat bij de
bouw stikstof vrijkomt. En veel
grond mag vanwege de aanwe
zigheid van PFAS niet worden
verplaatst. Het gevolg: projecten
liggen stil, orderportefeuilles van
bedrijven slinken snel. Behalve
bij grondverzetbedrijven, instal
lateurs en aannemers is het ook
malaise bij tal van toeleveran
ciers, van architecten tot trans
portbedrijven.
4,5 miljard
De hele machine van bouwend
Nederland komt langzaam maar
zeker tot stilstand, met 30.000
banen in de woningbouw op de
tocht, en bedrijven die bijna 4,5
miljard euro aan omzet mislo
pen, zo becijferde branchevereni
ging Bouwend Nederland eerder
al. Morgen gaan duizenden bou
wers demonstreren op het
Haagse Malieveld om noodmaat
regelen af te dwingen, zoals tij
delijke soepeler normen.
Bijlsma: ,,Het is wel paniek als
zelfs wij als ondernemers gaan
protesteren, normaal zijn we
daar niet zo van. Maar de boel
staat stil." Bijlsma's bedrijf richt
zich op betonbouw, baggeren, de
aanleg van wegen, rioleringen en
op groenonderhoud. Maar bij
veel van die sectoren zitten stik
stof- en PFAS-regels in de weg.
,,Veel van mijn opdrachtgevers
zijn zelf overheden: gemeenten,
waterschappen, Staatsbosbeheer.
Zelfs die durven niks te vergun
nen." Voor het eerst sinds jaren
staan er graafmachines stil bij
Bijlsma, van de dertig machines
staan er nu al vier roerloos in zijn
hal. ,,Mijn omzet daalt dit jaar
met zeker 20 of 25 procent, en
dan moet volgend jaar nog ko
men. Normaal heb ik opdrachten
tot negen maanden vooruit, nu
heb ik nog maar werk gepland
voor één maand. Het is een
drama momenteel."
Zielig
De oplossing is volgens Bijlsma
simpel: ,,De normen moeten tij
delijk soepeler, en op de lange
termijn moeten we grote maatre
gelen durven nemen. De land
bouw bijvoorbeeld, stoot heel
veel stikstof uit, maar de boeren
vinden we zielig. En we hebben
bijna tweehonderd versnipperde
natuurgebieden in Nederland.
Maak anders de Oostvaarders-
plassen drie keer zo groot en
schrap een aantal kleinere gebie
den. Maar zulke rigoureuze in
grepen durft het kabinet niet te
nemen, ze pakt geen regie, pol
dert zich een slag in de rondte.
En mijn mensen komen op straat
te staan."
I Ja, talloze bouwprojecten in
heel het land hebben een pro
bleem sinds de Raad van State in
mei bepaalde dat er geen stikstof
meer bij mag komen rond gevoe
lige natuurgebieden. Maar een nóg
groter probleem heeft de bouw
sector op dit moment met de aan
gescherpte normen voor PFAS.
PFAS (spreek uit: peefas) is een
verzamelnaam voor ruim zesdui
zend chemische stoffen (poly- en
perfluoralkylstoffen). Die worden
sinds de jaren 60 volop gebruikt in
industriële processen en produc
ten vanwege hun handige eigen
schappen, zoals dat ze brandwe
rend, water- en vuilafstotend zijn.
Zo gebruikt fabrikant Chemours
in Dordrecht GenX, de bekendste
stof uit de PFAS-familie, om Te
flon te maken. Ook in blusschuim,
verf en alledaagse producten als
regenjassen, cosmetica en sprays
om schoenen waterafstotend te
maken zijn stoffen uit de PFAS-
groep veel gebruikt. Sinds het mi
lieuschandaal rond GenX (en zijn
voorganger PFOA, ook wel C8 ge
noemd) in Dordrecht is er meer
onderzoek gedaan naar deze che
micaliën. Ze blijken overal voor te
komen in ons milieu: in de bodem,
in het grondwater, in sloten en ri
vieren. Omdat er geen milieunor
men bestonden, heeft staatssecre
taris Stientje van Veldhoven in juli
tijdelijke, strenge regels ingesteld
voor het omgaan met grond waar
PFAS in zitten.
De hoogste concentraties komen
voor op plaatsen waar die min of
meer te verwachten zijn: rond de
fabriek van Chemours, op brand
weeroefenterreinen en op Schip
hol, waar in 2008 grond vervuild
raakte door een ongeluk met een
brandblusinstallatie. Ook rond
stortplaatsen, fabrieken waar me
talen worden gegalvaniseerd en
plaatsen waar ooit chemische
branden zijn geblust zitten veel
PFAS in het milieu. De stoffen
worden echter ook gevonden in
weilanden, woonwijken en na
tuurgebieden - eigenlijk zo'n
beetje overal waar naar de stoffen
wordt gezocht. Vaak in heel lage
concentraties, zegt onderzoeker
Arjen Wintersen van het Rijksin
stituut voor Volksgezondheid en
Milieu RIVM). De stoffen ver
plaatsen zich niet alleen heel mak
kelijk, ze zijn ook nogal hardnek
kig: ze zijn nauwelijks biologisch
afbreekbaar. Zelfs in ons lichaam
hebben ze zich genesteld: volgens
het RIVM heeft iedereen tegen
woordig PFAS in zijn bloed.
Er zijn pas drie PFAS waarover re
delijk wat bekend is: GenX, PFOA
en PFOS. Daarvan is aangetoond
dat ze toxisch zijn: ze zijn door de
EU aangemerkt als 'zeer zorgwek
kend'. Toch hoeven we volgens het
RIVM niet direct bang te zijn om
ziek te worden van PFAS. De con
centraties zijn over het algemeen
zeer laag. ,,Maar het is wel onge
wenst. Dit zijn door de mens ge
maakte stoffen, die horen niet in je
lichaam", zegt onderzoeker Joke
Herremans van het RIVM. Men
sen die lang in de buurt van de
Chemours/DuPontfabriek woon
den, hebben hogere concentraties
PFAS in hun bloed. Zij hebben
mogelijk gezondheidsschade op
gelopen.
Vrijwel de complete sector
van het grondverzet komt tot stil
stand. Bij elk project waar ook
maar een beetje grond afgegraven,
gestort of afgevoerd moet worden,
zitten betrokkenen in hun maag
met besmette grond. Als land
bouw- of natuurgrond meer dan
0,1 microgram PFAS per kilogram
bevat, gelden superstrikte maatre
gelen voor verwerking. Deze
grond mag niet zomaar verplaatst
worden, en mag alleen gestort
worden in grond met hogere
PFAS-waarden om verdere vervui
ling tegen te gaan. Het testen van
de grond is kostbaar. En mogelijk
heden om besmette grond te sane
ren (PFAS eruit te halen) zijn er
nauwelijks. Uit voorzorg wordt
veel grond daarom meteen gewei
gerd, zelfs door stortplaatsen en
baggerdepots. Daardoor liggen tal
van projecten stil, van het uitbag
geren van waterwegen en dijkver
sterkingen tot afgraven van na
tuurgebieden en de aanleg van rio
leringen. Bedrijven zien hun or
derportefeuilles rap slinken. Als
het langer duurt, wordt gevreesd
voor faillissementen en zelfs een
nieuwe recessie. ,,Niemand durft
de grond nog aan te nemen", zegt
Toon van der Stok van Cumela, de
landelijke branchevereniging voor
grondverzetbedrijven. ,,Overal
leeft angst voor de vuile grond, bij
gemeenten en aannemers: dus
alles blijft op z'n plek."
De superlage norm moet snel van
tafel, stellen de grondverzetbedrij-
ven. Met 0,1 microgram PFAS per
kilo is zo'n beetje alle grond in Ne
derland vervuild verklaard. Die
grens is niet gekozen omdat daar
boven direct het gevaar bestaat dat
we ziek worden: het is de laagste
waarde die in het laboratorium
kan worden gedetecteerd. Omdat
er nog te weinig bekend is over
hoe PFAS zich gedragen, heeft het
kabinet uit voorzorg de detectie-
grens gekozen. Die norm moet
omhoog, volgens de bouw-, bag
ger- en grondverzetbedrijven.
,,Grond hoeft volgens de regels pas
gesaneerd te worden als er 50.000
microgram PFAS per kilo in zitten.
En mensen die met de grond wer
ken, moeten beschermende maat
regelen treffen bij 8,9 microgram
per kilo. Die waarden liggen dus
veel hoger dan de 0,1 microgram'',
aldus Van der Stok. Gemeenten
en provincies mogen er lokaal van
afwijken. Ook staatssecretaris Van
Veldhoven wil een hogere norm.
Het RIVM is gevraagd om versneld
te onderzoeken of de norm om
hoog kan. Dat onderzoek zou juni
volgend jaar af zijn, maar moet nu
uiterlijk 1 december klaar zijn.
dinsdag 29 oktober 2019
GO
Machines van de Friese on
dernemer Jelle Coen Bijlsma
staan stil sinds er door strenge
regels nieuwe projecten uitblij
ven. Zijn omzet daalt en perso
neel komt op straat te staan.
FOTO CORNÉ SPARIDAENS
Niet alleen het stikstofbesluit
dreigt de bouwsector plat te
leggen. Ook de afgelopen juli in
gestelde regels voor PFAS, che
mische stoffen die in heel het
land in de grond voorkomen,
spelen bouwprojecten parten.
De regels zijn zo streng, dat
bijna nergens meer grond ver
plaatst mag worden.
Annemieke van Dongen
Rotterdam
k PFAS? Stikstof was toch het
grote probleem?
2 Hoe komen de stoffen zo
massaal in ons milieu te
recht?
Arnold Tuytel (l) en Klaas
Kooiker, voorzitters van Stich
ting Grond in Verzet, geven
tekst en uitleg over het pro
test van de bouwwereld, mor
gen op het Malieveld in Den
Haag. Ze rekenen op onge
veer duizend hijskranen, be-
tonwagens en ander bouw
materieel. FOTO ANP
3 Wat eng. Moet ik me zorgen
maken over mijn gezond
heid?
4 Wat zijn de gevolgen voor
de bouw?
5 Wat nu? Hoe kan die PFAS-
impasse worden doorbro
ken?
