Er valt hier
niets te lachen,
of toch wel?
wakker liggen is normaal
De keuze voor
uitdaging of
bedreiging maken we
vaak zo snel dat het
geen keuze lijkt
21
René Diekstra
Jaren geleden kocht ik op een markt in
Peking een koperen hoofdje van zo'n
5 centimeter groot. Aan de voor- en
achterkant en de twee zijkanten zijn
gezichtjes gegraveerd: een schater
lachend, een minzaam glimlachend, een boos
en een verdrietig. Omdat ik er mijn stemming
mee kan beïnvloeden, heeft het een vaste plaats
naast mijn computer gekregen. Het komt voor
dat ik 's ochtends in een tamelijk gedeprimeer
de stemming achter mijn bureau schuif. En
hoewel er voor mijn gevoel dan niets te lachen
valt, doe ik dat dikwijls toch als ik het schater
lachende gezichtje naar me toedraai. Vrijwel
meteen doen mijn gezichtsspieren dat gezichtje
na en na een paar keer weg- en weer terug
kijken begin ik werkelijk te lachen en worden
mijn stemming en blik op de dag positiever.
Andersom werkt het overigens ook, als ik naar
het boze of verdrietige gezichtje kijk.
Het koperen hoofdje herinnert me er dagelijks
aan dat het een kwestie van kiezen is of ik een
stemming, situatie of persoon als uitdagend of
bedreigend ervaar. Dit kan ingrijpende gevol
gen hebben. Zie ik mijn kwetsbaarheid voor
depressieve perioden als bedreiging of als uit
daging? Beangstigen de huidige klimaatproble
men me vooral of benader ik ze als een uitda-
ging om samen met anderen aan te gaan? Die
keuze voor uitdaging of bedreiging maken we
vaak zo snel dat het helemaal geen keuze lijkt.
Daarbij kiezen we automatisch vaker voor be
dreiging dan voor uitdaging. Mogelijk heeft de
evolutie, die vooral is gericht op overleven en
niet op beleven, dat zo gewild.
Gevolg is dat het leven niet zelden een aan
eenschakeling lijkt van inspanningen om be
dreigingen het hoofd te bieden. Van het leven
genieten komt daardoor vaak in de klem. Tenzij
we leren vaker gebruik te maken van de moge
lijkheid die de evolutie ons ook heeft gegeven,
namelijk om in dezelfde situatie te switchen
tussen bedreiging en uitdaging.
Ooit was ik lid van een dispuut dat deze op
roep van de Vlaamse schrijver Hugo Claus als
lijfspreuk had: 'Voorwaar, gij zult de dingen
dubbel zien'. Zo is het maar net.
,,De resultaten waren verbluffend.
De proefpersonen werden een
maand lang tussen de avond- en och-
tendschemer weggehouden van elke
vorm van kunstlicht. Na een paar
weken vond een drastische verande
ring plaats. De proefpersonen sliepen
evenveel uren als voorheen, maar
hun slaap was nu in tweeën verdeeld.
Ze begonnen de nacht met een blok
van ongeveer vier uur diepe slaap en
waren vervolgens twee uur wakker.
Wehr noemde die twee uren de
'stille rust'. Daarna sliepen ze nog
eens vier uur. Tijdens dat gat tussen
hun eerste en tweede slaapblok
waren de proefpersonen niet wakker,
maar ze sliepen ook niet echt. Wehr
vergelijkt die staat met wat de meest
gevorderde beoefenaars van medita
tie ervaren.''
,,Veel mensen worden midden in de
nacht wakker en komen dan niet
meer in slaap omdat ze piekeren.
Vaak doen ze het licht aan om door
die slapeloze uren heen te komen. Of
ze nemen een pilletje dat de huisarts
heeft voorgeschreven - liever dat dan
het risico lopen wakker te liggen.
Want in het duister kan niets ons
afleiden van de zorgen die we heb-
Wie is Clark Strand?
eten alsof er geen morgen is. Ons
bewustzijn staat altijd 'aan'.''
,,Mensen zullen nooit vrijwillig
afstand doen van alle kunstlicht,
vrees ik. Maar je kunt beginnen met
de lampen 's avonds iets eerder uit te
doen. Ervaar hoe het duister voelt.
Realiseer je dat onze angst voor het
donker niets anders is dan de angst
alleen te zijn. In eerste instantie voelt
dit misschien vreemd en eng aan;
onze verslaving aan kunstlicht is
hardnekkig. We zijn niet alleen ver
slaafd aan kunstlicht, maar aan alles
waar het voor staat: zekerheid, voor
uitgang, perfectie, de superioriteit
van onze eigen macht en kennis, het
geloof dat alles duidelijker wordt in
het licht. Naarmate je er langer mee
oefent, zul je merken dat de duister
nis je veel kan brengen.''
,,Zet de lampen uit en laat ze uit, en
na een paar weken ontdek je iets
wonderbaarlijks. Als de zon onder
gaat, zal je geest tot rust komen. Alles
wat zogenaamd belangrijk was - de
dingen waarover je piekerde, de din
gen die je 's nachts wakker hielden
omdat je het gevoel had vast te zitten
- dat alles zal vervagen, alsof de stek
ker eruit is getrokken. Neem je plek
in het donker in en je lichaam neemt
het over, het lost de problemen op
die je niet aankan, het zal alles wat
overdag ingewikkeld lijkt versimpe
len. Die slechte keuze, die verkeerde
ambitie; dat waartoe de maatschappij
ons verleidt, worden in de afwezig
heid van de duizend watt aan span
ning ontmaskerd als illusies. Doe de
lampen uit, laat ze uit en je zult je
herinneren wie je diep vanbinnen
bent.''
ben over ons dagelijks leven. Eigen
lijk is het probleem, zoals Wehr al
beschreef, niet dat we 's nachts wak
ker worden, maar dat door het ge
bruik van kunstlicht onze nachtrust
is samengeperst tot één blok. En dat
is een tegennatuurlijke toestand.''
,,Absoluut. Ik ben ervan overtuigd
dat veel slaapstoornissen zouden
verdwijnen als mensen minder
kunstlicht gebruiken. Straatlan
taarns, verkeerslichten, koplampen,
lichtreclames, computers, de lampen
in huis, televisie- en telefoonscher-
men; al dat licht maakt ons letterlijk
ziek. Mensen praten erover hoe ver
slavend de sociale media kunnen
werken, maar ze kijken niet naar het
probleem dat eronder ligt: de hoe
veelheid licht die ons, als we niet op
passen, 24 uur per dag omringt. Ooit
leefden mensen in een natuurlijk
ritme waarbij ze zich voortplantten
in de zomer, wanneer de dagen lang
waren en er genoeg voedsel voor
handen was. In de winter waren ze
minder actief, simpelweg omdat de
dagen korter waren en er minder te
eten was. Tegenwoordig denkt ons
lichaam dat het elke dag augustus is,
waardoor we ons voortplanten en
dinsdag 29 oktober 2019
GO
En? Wat liet het experiment zien?
Ik vraag me af of al die duizenden
mensen die 's nachts wakker lig
gen dat ook zo ervaren...
De Amerikaan
Clark Strand
was in zijn jonge
jaren monnik. Hij
verliet het zen-
boeddhistisch
klooster om te
schrijven en
lessen en work-
shops te geven
over spirituali
teit en duur
zaamheid.
Tegenwoordig
schrijft hij
vooral. Wakker
zijn in de nacht is
zijn tweede
Hoe zetten we onszelf 'uit'?
Wat brengt de duisternis dan?
Wakker zijn in de nacht, uitgeverij
Ankh-Hermes, €17,99
Wat wilt u daarmee zeggen? Dat
het echte probleem de enorme
hoeveelheid kunstlicht om ons
heen is?
boek dat is ver
taald in het
Nederlands.
Strand schrijft
ook voor The
New York Times,
Newsweek, Body
Soul en Spiritu
ality Health.
Diekstra leert van
een Chinees beeldje
dat je kunt kiezen of
je ergens positief
of negatief naar
kijkt.
Reageren? rene.diekstra@dpgmedia.nl
