Honderdduizenden Amerikanen al overleden aan een overdosis pijnstillers
ECONOMIE 15
Een gigantische verslaving aan zware
pijnstillers kostte al honderdduizenden
Amerikanen het leven. 'Grote farmaceuten
houden deze verslavingsepidemie bewust in
stand uit winstbejag', is de aanklacht van de
verslavingszorg en familieleden van slachtoffers.
Sinds 1999 zijn zeker 400.000
Amerikanen overleden door een
overdosis van zogeheten opioïden.
Nog altijd kosten ze elke dag zo'n
130 Amerikanen het leven. In veel
gevallen raakten de slachtoffers
verslaafd door het gebruik van
voorgeschreven pijnstillers. Een
maal afhankelijk van die middelen
stapten ze over op illegaal verhan
delde pillen, heroïne of het recent
opgekomen, uiterst gevaarlijke
fentanyl.
Farmaceutische bedrijven wis
ten hoe verslavend hun middelen
waren, maar bleven ze agressief
promoten, is het verwijt van de fa
milies van de slachtoffers. Versla
vingsrisico's wuifden de farmaceu
ten weg of ontkenden ze ronduit.
Vertegenwoordigers werden ge
traind om dokters zover te krijgen
zoveel mogelijk zware pijnstillers
voor te schrijven - ook nadat Pur
due Pharma in 2007 op de vingers
was getikt voor misleidende mar
keting voor het beruchte en
zwaarverslavende OxyContin.
Topmensen kregen een werkstraf
en het bedrijf betaalde een giga-
boete, maar Purdue en de concur
renten bleven dokters op het hart
drukken dat hun pillen belang
rijke pijnbestrijders met beperkte
verslavingsrisico's waren.
Overspoeld
Bij grote apotheken trok niemand
aan de bel toen sommige regio's
werden overspoeld met pijnstil
lers. Tussen 2007 en 2012 werden
bijvoorbeeld 780 miljoen pillen
verspreid in West Virginia, een
staat waar maar 1,8 miljoen men
sen wonen. In het plaatsje Kermit,
met 392 inwoners, kreeg één apo
theek in twee jaar 9 miljoen pillen
van de pijnstiller hydrocodone ge
leverd, achterhaalde de lokale
krant Charleston Gazette-Mail.
Momenteel lopen er meer dan
tweeduizend rechtszaken van sta
ten, steden en gemeentes die pro-
beren de farmaceutische industrie
verantwoordelijk te houden voor
alle gevolgen van de verslavings
epidemie, zoals bedrijven ook op
draaien voor milieuschade.
De farmaceutische bedrijven
ontkennen hun aandeel en wijzen
op de verantwoordelijkheid van
dokters en de overheid. Ze werk
ten binnen de grenzen van toe
zichthouders, stellen ze. Sommige
toezichthouders handhaafden de
wet niet. De Amerikaanse instan
tie die geneesmiddelen beoor
deelt, de FDA, had de pillen goed
gekeurd, en het waren dokters die
ze uiteindelijk aan patiënten voor
schreven.
'Pijnstillermaffia'
,,Er werd heel veel druk uit
geoefend op goedwillende
dokters'', werpt Andrew
Kolodny tegen. Kolodny is
psychiater en professor en
trad in een eerdere rechts
zaak op als getuige tegen
wat hij de 'pijnstillermaf
fia' noemt. ,,Artsen hoorden
van alle kanten dat je
met de opioïden
pijn hoorde te
bestrijden, dat
het risico op
verslaving mi
nimaal was,
dat ze leden
aan een fo
bie.''
Tyler
Bornstein
uit Ohio was
18 toen een
sportblessure aan zijn rechterelle-
boog hem zo dwars zat dat hij
twee keer geopereerd moest wor
den. Beide keren kreeg hij na af
loop zware pijnstillers mee naar
huis. Voordat hij of zijn ouders er
erg in hadden, was hij eraan ver
slaafd. Vijfjaar later werd zijn li
chaam gevonden op een braaklig
gend stuk grond in Akron. Tyler
was een middel gaan gebruiken
dat leek op de pillen die hij van de
arts had gekregen: heroïne. Hij
overleed op 23-jarige leeftijd aan
een overdosis.
Schikking
Zijn vader Travis Bornstein had
het verhaal van zijn zoon deze
week willen vertellen in een
rechtszaal in Cleveland, waar vier
farmaceutische bedrijven voor de
rechter zouden verschijnen van
wege hun rol in het overlijden van
duizenden Amerikanen zoals Ty
ler. Twee lokale overheden in de
regio waar Bornstein overleed,
sleepten de firma's voor de rechter
vanwege alle schade die ze hebben
aangericht met hun op opium ge
baseerde pillen. ,,Ze wisten hoe
verslavend ze waren'', zegt Tylers
moeder, Shelly Bornstein. ,,Wij
hadden in die tijd geen idee.''
De rechtszaak ging niet door -
de counties en de bedrijven trof
fen een schikking zonder dat de
firma's schuld erkennen. Fabri
kant Teva en medicijndistribu
teurs AmerisourceBergen, Cardi
nal Health en McKesson betalen in
totaal zo'n 260 miljoen dollar, geld
dat de gemeentes hard nodig heb
ben om de verslavingscrisis te be
strijden. Ze zijn van plan er onder
meer hulpverleners, behandelin
gen en nazorg van te betalen.
Het is tenminste iets, vinden de
Bornsteins. Blijvende begeleiding
had het leven van hun zoon kun
nen redden, denken ze. Het gebrek
aan goede, langdurige nazorg voor
verslaafden is zo groot dat ze zelf
een behandelcentrum zijn gestart.
Maar de afgeblazen getuigenis was
ook belangrijk voor de Bornsteins.
Vader Travis had willen spreken
als vertegenwoordiger van alle
Amerikaanse families die gelief
den zijn verloren aan een door far
maceuten gecreëerde verslavings
epidemie.
De details over de overredings
tactieken van farmaceuten komen
in Ohio niet naar buiten omdat
met de schikking een rechtszaak
van tafel is. Het verontrust Ko
lodny. ,,Het is belangrijk voor het
publiek om te weten wat er is ge
beurd. Toen Amerikanen dankzij
rechtszaken leerden hoe tabaksfa
brikanten nicotinegehaltes mani
puleerden en logen over versla
ving, veranderde dat onze kijk op
roken. En systemen die ons moe
ten beschermen tegen bedrijven
die ons schaden met hun winstbe
jag hebben gefaald. Om dat pro
bleem op te kunnen lossen moe
ten de feiten op tafel.''
Johnson Johnson werd door
de rechtbank in Oklahoma al wel
veroordeeld tot een boete van 572
miljoen dollar. En Purdue Pharma
schikte een reeks rechtszaken voor
in totaal 10 tot 12 miljard dollar.
Maar wat na een veroordeling
blijft steken, is dat in veel gevallen
bedrijven in een schikking minder
betalen dan ze aan hun dubieuze
handel hebben verdiend.
De familie die rijk werd van de
handel in verslavende pijnstillers
door Purdue Pharma, de Sacklers,
is na de miljardenschikking bij
voorbeeld nog steeds schatrijk. ,,Ik
zou niet willen spreken van
moord, maar misschien wel van
doodslag'', zegt Kolodny. ,,Als je
echt iets wilt veranderen, is straf
rechtelijke vervolging van top
mensen nodig.''
Verschillende presidentskandi
daten van de Democratische partij
roepen daartoe op. ,,De Sacklers'',
zei Congreslid Max Rose uit New
York, ,,horen in de handboeien.''
Maar Regina LaBelle, in de vorige
regering van Barack Obama ver
antwoordelijk voor bestrijding
van de verslavingscrisis, zet er
vraagtekens bij. ,,Mijn prioriteit is
te voorkomen dat dit nog eens ge
beurt, en om een systeem op te
zetten om mensen te behandelen.
Ik wil niet dat een strafzaak daar
van afleidt.''
Shelly Bornstein heeft diezelfde
focus. Ze is blij dat dankzij de
schikking geld beschikbaar komt
voor betere verslavingsbehande
lingen die haar zoon zo hard nodig
had. Maar echt verheugd is ze niet.
,,Geen enkel geldbedrag kan alle
verloren levens vervangen.''
zaterdag 26 oktober 2019
GO
'Farmaceuten wisten hoe
verslavend de pillen waren'
Karlijn van Houwelingen
New York
Sinds 1999 zijn er al zeker
400.000 mensen in de VS overle
den door een overdosis opiaten.
Y Andrew
Kolodny.
FOTO GETTY
SM
De rechtbank in Oklahoma oor
deelde dat leverancier Johnson
Johnson 570.000.000 dollar
boete moet betalen voor het han
delen in de verslavende middelen.