NIEUWS 17
Spaanse premier hoopt de laatste vonken van het Franco-vuur te doven
films mochten zien, en zoveel meer
dingen. We hebben veel bijgeleerd,
na de dood van Franco."
Nog maar een kleine minderheid
van de Spanjaarden heeft heimwee
naar die tijden. Een deel daarvan,
zo'n vijfhonderd mensen, heeft zich
in Mingorrubio verzameld, om
Franco daar welkom te heten. Op de
begraafplaats van El Pardo komt hij
in het familiepantheon naast zijn
vrouw, Carmen, te liggen. Oud-kolo
nel Antonio Tejero wordt door de
mensen toegejuicht; hij zat vijftien
jaar in de gevangenis voor zijn coup
poging in 1981. Het publiek zingt het
fascistische lied Cara al sol, en brengt
met geheven hand de groet.
Kalenders
,,Het is niet slecht om idealistische
nostalgie te hebben'', zegt Feli (52),
die samen met haar dochter Marta
(17) is gekomen. Marta heeft een
Spaanse vlag over haar rug, zoals ve
len. Een Chinees deelt een Franco
kalender uit. ,,Voor een verenigd
Spanje'', roept hij. De kalenders vin
den gretig aftrek.
De Spaanse regering hoopt dat met
de 'verhuizing' van Franco dit soort
bijeenkomsten steeds minder zal
worden. En in ieder geval niet meer
zullen plaatsvinden in de Vallei der
Gevangenen. ,,Vanaf nu zal dit een
andere plek zijn, geen morele
schande en belediging meer'', zegt
premier Sanchez. De vallei moet nu
een memorial worden, om dat verle
den toch vooral met te vergeten.
Spanje sloeg gisteren
een symbolische
bladzijde in zijn
turbulente geschiedenis
om. Dictator Franco werd
na 44 jaar uit zijn
praalgraf gehaald. Zijn
aanhangers, een
minderheid, lieten zich
nog een keer zien en
horen.
Het schemert nog als een man in de
middenberm voor de toegang tot de
Vallei der Gevallenen een bord tegen
een verkeersbord neerzet. 'Por fin,'
staat er op, 'het werd tijd'. Een oudere
man met een militaire baret haalt het
bord weer snel weg. Even later komt
hij met drie medestanders met een
eigen spandoek: 'Franco leeft'.
Met ouderwetse, diepgewortelde
tegenstellingen sloot Spanje gisteren
een hoofdstuk van zijn complexe ge
schiedenis af, onder een pompeus
kruis van 150 meter hoog en voor een
in de rotsen gehouwen grot waar
bijna 34.000 doden liggen. Na er
bijna 44 jaar onder de grond te heb
ben gelegen, verlaat dictator Fran-
cisco Franco voor eeuwig de plaats
waar hij niet thuishoorde. Gedragen
door zijn kleinkinderen, die zich
ruim een jaar tegen de herbegrafenis
hebben verzet, in de kist waarin hij
in 1975 werd begraven.
,,Het werd tijd'', zegt ook José An
tonio Tenajas. Hij is met zijn gezin
vanuit Ciudad Real komen rijden om
het van dichtbij te zien, een rit van
drie uur. Hij is 42 jaar. ,,Zelf heb ik de
dictatuur dus niet meegemaakt, maar
ik heb er zo veel over gehoord. Mijn
ouders maakten de onderdrukking
mee. En mijn opa is nooit uit de Bur
geroorlog teruggekeerd. Verdwenen.
Dood, ergens anoniem begraven."
Moeite
Spanje heeft lang moeite met zijn
verleden gehad, heeft het nog steeds.
De Transición, de overgang na de dic
tatuur, was bedoeld om elkaar te ver
geven, om het leed te vergeten en
vooral vooruit te kijken. Maar dat ver
leden bleek niet weggestopt te kun
nen worden. Heel voorzichtig is het
land pas deze eeuw begonnen de
tienduizenden anonieme doden, zo
als de grootvader van Tenajas, in ber
men en massagraven te zoeken, op te
graven en een naam te geven. Maar
de meesten liggen daar nog steeds.
,,Laat het verleden met rust'', is de
boodschap die de demissionaire soci
alistische premier Pedro Sanchez ook
nu weer van de conservatieve par
tijen heeft gekregen, Hij beloofde bij
zijn aanstelling Franco uit zijn praal
graf te halen. De conservatieven vin-
den het een verkiezingsstunt, drie
weken voor de stembusstrijd. ,,Laat
Sanchez zich met belangrijker zaken
bezighouden dan de botten van
Franco'', zeggen zij.
Geschiedvervalsing
,,Sanchez heeft gewoon wraak op ons
genomen'', vindt de 76-jarige oud
militair Lorenzo Fernandez. De zon
is net opgekomen als hij zich voor de
poort van het mausoleum meldt, het
nationaal monument waar Franco
zich na zijn dood liet begraven. Bijna
twintig jaar werkten gevangenen van
de dictatuur aan de bouw, de meeste
doden die er liggen zijn soldaten uit
het kamp van Franco. ,,Hij haalde het
land na tweehonderd jaar misère uit
het slop'', stelt Fernandez. ,,De ge
schiedenis die de kinderen nu op
school leren, is vervalst."
Veel andere Franco-aanhangers
zijn er niet, op de steeds zonniger
ochtend. Er is ook niet veel te zien.
Van de toegangspoort naar de basi
liek is het nog ruim 5 kilometer over
een door de bossen kronkelende weg.
,,Ik ben hier nooit naar binnen ge
weest, al woon ik hier om de hoek'',
zegt wandelaar Santiago Sanchez. Hij
is van 1951, en schetst de dictatuur:
,,Wij kinderen wisten niets, dachten
dat het allemaal goed was. Mijn ou
ders stuurden me naar een zomer
kamp van de fascisten, en ik vond
het leuk, buiten zijn. Pas later ont
dekte ik dat we nooit de muziek
hoorden die mensen in de rest van
Europa hoorden, niet dezelfde
Na dedood
van Franco
hebben we
veel bijgeleerd
vrijdag 25 oktober 2019
Herbegrafenis moet Spanje
van morele schande bevrijden
Edwin Winkels
El Escorial/Mingorrubio
Linksboven de Vallei
der Gevallenen, links
onder een aanhanger
die Franco welkom
heet bij zijn nieuwe
rustplaats bij Mingor-
rubio-El Pardo.
Rechts: de kist met
het stoffelijk over
schot van Franco
wordt door familie
leden naar een
gereedstaande auto
gebracht.
FOTO'S BSR, EPA EN AFP.
- Santiago Sanchez,
voorbijganger
Kijk op de site bij /video
hoe de familie van
Franco de kist uit het
mausoleum draagt.
