Sluimerend verlangen
kan kortstondig bloeien
Ruim baan voor de
kwetsbare korte film
Eigenzinnige ontwerpers
in een broodnuchter land
7
at is - in
dramatisch
opzicht -
het belang
rijkste
schilderij
dat ooit in
een speelfilm is opgedoken? Het
meest bekeken is ongetwijfeld het
olieverfkunstwerk dat Jack (Leo
nardo DiCaprio) maakte van zijn
naakte, maar onbereikbare liefde
Rose (Kate Winslet) aan boord van
de Titanic. Wie kent niet de zin:
,,Paint me like one of your French
girls, Jack.''
Het scandaleuze doek van Jack was
een fictief kunstwerk. Maar ook
echte kunst inspireert filmmakers.
Veel subtieler gaat het toe in Girl
with a Pearl Earring (2003), waarin
Johannes Vermeer (Colin Firth) zijn
dienstmeid Griet (een jonge Scarlett
Johansson) met haar schalkse blik en
haar roodgeverfde lippen zo nauwe
lijks verholen erotisch schildert dat
zijn vrouw ziedend wordt.
Was Vermeer nog terughoudend,
veel explicieter gaat het toe in Klimt
(2006), waarin John Malkovich de
Oostenrijkse schilder Gustav Klimt
speelt, maker van het met goud be
legde schilderij Portret van Adèle
Block-Bauer uit 1907. Hij had talloze
verhoudingen met zijn modellen en
overleed in 1918 aan syfilis.
Scheppingsproces
De ultieme speelfilm over de schil
der en zijn model is het ruim drieën
half uur durende La Belle Noiseuse
(1991), waarin een oude schilder
(Michel Piccoli) een opleving krijgt
als hij een jong model (Emmanuelle
Béart, in haar eerste grote rol) voor
zijn schildersezel krijgt. Urenlang
mag de kijker over de schouder van
de oude kunstenaar Fernhofer mee
kijken en het scheppingsproces met
elke penseelstreek meemaken. Een
unieke film en nog steeds een mees
terwerk.
De Franse film Portrait de la jeune
fille en feu van regisseur Céline
Sciamma heeft een andere insteek.
In de meeste verfilmde verhalen speelt
het model zwijgend op de achtergrond.
Ik wilde een andere invalshoek
Hoofdpersoon is schilderes Marianne
die in de achttiende eeuw op een ei
land bij Bretagne de opdracht krijgt
van een jonge vrouw een huwelijks
portret te maken. Maar het object, de
aristocratische Héloise die weinig zin
heeft om uitgehuwelijkt te worden,
mag niet merken dat zij op het doek
wordt vastgelegd. Tussen de beide
vrouwen groeit gaandeweg een eroti
sche spanning, wat resulteert in zeer
intieme scènes met een hartver
scheurende afloop.
Over haar film, en de verhouding
tussen de schilder en zijn of haar mo
del, zei Sciamma dit jaar tijdens het
Filmfestival van Cannes, waar haar
film met de prijs voor het beste sce
nario werd bekroond: ,,Een van de re
denen voor mij om deze film te ma
ken was om de verhouding tussen de
schilder, meestal een man, en zijn
model, bijna altijd een vrouw, in een
ander daglicht te plaatsen. In de
meeste verfilmde verhalen speelt het
model zwijgend op de achtergrond.
Dat is bijna een cliché. Ik wilde dit
verhaal, om diverse redenen, een an
dere invalshoek geven. De vrouwen
in Portrait de la jeune fille en feu zijn
aan elkaar gewaagd. In intellectueel
opzicht zeker.
,,Ze voeden elkaar op, leren van el
kaar. Ze zijn in zeker opzicht de
muze van elkaar. Bovenal gaat de film
over een onmogelijke liefde, die zeker
beïnvloed is door het tijdperk waarin
dit verhaal is gesitueerd.''
Slechts weinig schilders hebben de
overstap gemaakt naar de filmkunst.
De Engelse, in Nederland wonende
Peter Greenaway is daar een voor
beeld van, evenals de Amerikaan
Julian Schnabel. Beiden hebben over
schilders gefilmd. De laatste maakte
vorig jaar een film over Vincent van
Gogh, vertolkt door de veel te oude
Willem Dafoe. Greenaway maakte
films over Rembrandt.
Kijkpatroon
De Engelsman heeft een eigenzin
nige visie op de relatie tussen de
schilderskunst en film. Diverse keren
heeft hij verklaard dat de cinema op
31 oktober 1983 ten grave werd gedra
gen. ,,Met de introductie van de af
standsbediening is ons kijkpatroon
veranderd. Wij zappen ons suf. Bij
een schilderij in een museum, neem
de Mona Lisa, kan de kijker in alle
rust bepalen hoe hij het ervaart. In
dat opzicht prefereer ik het museum
boven beeldschermen.''
PORTRAIT DE LA JEUNE FILLE EN FEU
—A.Z.
Filmfestival Tegenstroom
Het internationaal filmfestival Te
genstroom, dat van vandaag t/m
zondag plaatsvindt in het Ledel-
theater in Oostburg, biedt de be
zoekers een kijkje in de wereld
van de kwetsbare korte film. ,,De
kwetsbaarheid begint wanneer
woorden tekortkomen'', bena
drukt Jeannice Adriaansens van
Stichting Deining Films, initia
tiefneemster van Tegenstroom.
Zij hoopt dat de films uitdagen
het leven eens van de andere kant
te bekijken. Niet de verbale, ratio
nele kant maar juist de kant die je
niet in woorden kunt vatten.
Vijftig films uit twintig landen
worden er tijdens dit vierdaagse
festival vertoond in verschillende
blokken, waarbij ieder blok uit
een aantal korte films bestaat en
in totaal ongeveer 75 minuten
duurt. Voor Tegenstroom zijn
1500 films ingezonden. Uiteinde
lijk zijn er daar vijftig van gese
lecteerd, waaronder vijf Neder
landse. Het festival wordt ge
opend met twee films van de Ne
derlandse filmmaakster Thessa
Meijer: The Walking Fish en De dag
dat mijn huis viel. Tegenstroom
heeft naast films een boeiende
randprogrammering met muziek-
optredens, workshops en een ron-
detafelgesprek. De prijsuitreiking
in diverse categorieën is zondag
middag om 16.30 uur.
Tegenstroom, Internationaal fes
tival voor korte films, do. 17 t/m
zo. 20 okt., Ledeltheater Oostburg;
info: tegenstroomfestival.com
- Ali Pankow
Puck Hans - Made in Holland
Puck Kroon en Hans Kemmink
boden de nuchtere Nederlander
vanaf de jaren 60 iets nieuws:
mode! Het duo verkocht zelf ont
worpen en eigenhandig geprodu
ceerde stukken en minicollecties
die al snel gedragen werden door
eigenzinnige modeliefhebbers.
In deze documentaire wordt
teruggeblikt op hun bijzondere
leven en hun carrière, waarbij ze
zichzelf steeds opnieuw uitvon
den. Aanleiding is een retrospec-
tief van hun werk in het Amster
dam Museum. Omdat het duo
amper eigen werk in huis blijkt te
hebben, wordt een speurtocht
opgezet naar Puck Hans-dra
gers die 'hun' stukken uit willen
lenen. Het weerzien ontlokt het
duo allerhande, smakelijke anek
dotes. De aanstekelijke speur
tocht en de ontwikkeling van de
tentoonstelling wordt in deze
compacte film vermengd met in
terviews met beroemde collega's
en klanten, heerlijk archiefmate
riaal en met de verhalen van het
markante, doch opmerkelijk
nuchtere stel zelf. - M.N.
donderdag 17 oktober 2019
GO
AbZagt
Céline Sciamma, regisseur
Adèle Haenel en
Noémie Merlant aan
de Bretonse kust.
FOTO CINEART
Michel Piccoli en
Emmanuelle Béart in
La Belle Noiseuse.
FOTO PIERRE GRISE PRODUCTIONS
DRAMA
Regie: Céline Sciamma.
Hoofdrollen: Adèle Haenel
en Noémie Merlant.
Het aangrijpendste slot van
een recente speelfilm staat
zonder enige twijfel op
naam van de Franse regis
seur Céline Sciamma in haar
meesterlijke Portrait de la
jeune fille en feu.
Sciamma spaart het hart
van de kijker niet als zij haar
film over de onmogelijke
liefde tussen twee vrouwen
op een eiland bij Bretagne in
de achttiende eeuw een
mooi, memorabel en muzi
kaal einde geeft.
Portrait de la jeune fille en
feu oogt aanvankelijk als
een kostuumfilm van dertien
in een dozijn. Maar al snel
blijkt dat de elegante film
van Sciamma een afwijkend
verhaal bevat over sluime
rend verlangen dat kortston
dig de mogelijkheid krijgt om
tot bloei te komen.
Hoofdpersoon is Marianne,
een schilderes die de op
dracht krijgt de aristocrati
sche, uitgehuwelijkte doch
ter Heloïse te portretteren,
zonder haar medeweten.
Een dramatische ervaring
met een andere schilder ligt
hieraan ten grondslag. Bo
vendien heeft de zuster van
de vrouw zelfmoord ge
pleegd. Marianne wordt
aangenomen onder de dek
mantel van een gezel
schapsdame. Gaandeweg
krijgen de twee gemanipu
leerde vrouwen affectie voor
elkaar, hetgeen uitmondt in
een erotische verhouding
die zeer decent en smaakvol
wordt vertoond. Beiden be
seffen dat hun liefde geen
kans van slagen heeft.
Portrait de la jeune fille en
feu is een bedaarde film met
prachtige, afgemeten dialo
gen, vooral over kunst. Maar
de slotbeelden maken een
onuitwisbare indruk. Mits de
kijker niet van steen is.
Still uit de film The Walking
Fish, openingsfilm van Festival
Tegenstroom. foto thessa meijer
DOCUMENTAIRE
Regie: Peter Wingender.
