De pepernoot verliest terrein, de kruidnoot is hot
8 NIEUWS
Boeken die foute zaadjes planten
Het boek als zwaard: van
Darwin tot Adolf Hitler
OtfiVYi
JiP ©11
•Ja n ih> I;©
Ouderwetse
rolpatronen
EXPOSITIE HUIS VAN HET BOEK
de Koran
De Negerhut van Oom Tom is nu
De Hut van Oom Tom. Maar herlees
Turks Fruit eens met de blik van 2019. Seksisme,
racisme, discriminatie: een expositie in Den Haag
stelt de vraag: wat zijn 'foute boeken?'
Ze zijn er nog wel. Albert Heijn heeft
ze in de schappen. En bij Jumbo liggen
zakjes bij de bakkersafdeling. Ook
Plus-winkels hebben ze onder de
naam 'Oud-Hollandse pepernoten' in
het assortiment.
En toch: de ouderwetse pepernoot -
de echte, dus de onregelmatig ge
vormde, naar taaitaai smakende lek
kernij - is zijn charme verloren voor
de meeste mensen: kruidnoten zijn
veruit favoriet. ,,Dit jaar verkopen wij
geen pepernoten meer bij de Bijen
korf, voorgaande jaren was dit nog wel
het geval", meldt een woordvoerder.
Bolletje stopte twee jaar geleden
met de productie. En de andere grote
pepernotenmaker - Van Delft - ziet de
omzet gestaag dalen. ,,Vorig jaar had
den we een omzetdaling van 20 pro
cent en ik verwacht dit jaar weer een
afname van 10 procent", aldus direc
teur-eigenaar Oscar de Lange.
De authentieke pepernoot, zoals De
Lange het noodlijdende brokje noemt,
is nog wel te krijgen bij de 35 eigen tij
delijke winkels van Van Delft. Maar
daar leggen de zakjes het wel af tegen
de vele soorten kruidnoten. Die win
kels worden steeds groter en steeds
luxer, aldus De Lange, en zijn bedrijf
floreert. ,,Onze omzet ligt jaarlijks nu
rond de 20 miljoen euro."
Baksel
Bolletje trok twee jaar geleden de stek
ker uit de pepernoot. ,,Klopt, die heb
ben we niet meer in productie", re
ageert manager Geert-Jan Zandbergen
van het bekende bakkersbedrijf.
„Enerzijds omdat de verkoop terug
liep, anderzijds omdat het een ander
soort baksel is dan kruidnoten."
Kruidnoten zijn lang houdbaar, be
toogt Zandbergen, terwijl de wat taai
ere pepernoten het lekkerst zijn als ze
vers van de bakplaat komen. ,,Dat is
een andere manier van produceren.''
Bij bakkerijen - die meer verse pro
ducten maken - past de ouderwetse
pepernoot daarom beter, aldus Zand
bergen.
Het is niet erg, vindt culinair histo
ricus Lizet Kruijff, dat de grote produ
centen zich vooral richten op de harde
kruidnootjes. Er zijn veel variaties
mogelijk met de koekjes.
Zelf houdt ze wel erg van de echte
pepernoot. Het eerste recept vond ze
ooit in een boek uit 1771 met de titel
Nieuwe, Welervarene Utrechtsche Keu
kenmeid. Vermoedelijk is het recept
nog ouder. Een aanwijzing daarvoor is
een ingrediënt (staartpeper) dat het
recept vermeldt. Die pepersoort werd
al in de eeuwen ervoor door de VOC
naar Nederland gebracht. Dat je pe
pernoten steeds minder ziet, betreurt
Kruijff niet. ,,De lekkerste maak je
toch zelf.''
Een school in Barcelona verwijderde
recent Roodkapje en Doornroosje uit de
eigen bieb omdat de boeken 'te stereo
tiep en seksistisch zijn'. Enid Blyton
(schrijfster van de populaire kinderse
rie De Vijf) kreeg deze zomer
geen erepenning van
de Britse Munt om
dat haar boeken
'racistisch, sek
sistisch en ho
mofoob' zou
den zijn. In
Nederland
was er deze
maand ophef
toen bleek dat
in een boek over
seksuele voor
lichting op islami
tische scholen staat
dat Allah homoseksuali
teit verafschuwt
Het past allemaal naad
loos in de opzet van mu
seum Huis van het Boek in Den
Haag om een tentoonstelling op
te zetten over Foute Boeken. Over
boeken en ideeën die ooit (mis-
schien) de gedachten van die tijd
weergaven, maar die nu botsen met de
nieuwe mores in de samenleving: ze
zijn racistisch, seksistisch, rolbevesti-
gend of simpelweg ideologische pro
paganda. ,,We vinden dit een heel
spannend onderwerp. Terwijl we de
tentoonstelling samenstelden, kwa
men er elke dag nieuwe voor
beeldenvoorbij", zegt Bert
Sliggers (foto), curator
van de tentoonstel
ling.
Uiteindelijk be
landden er meer
dan driehon
derd boeken in
de vitrines.
„We hebben
een vraagteken
achter de titel ge
zet, omdat we zelf
niet oordelen. Dat is
aan de lezer. Hopelijk
zwengelt de tentoonstel
ling de discussie aan."
dinsdag 15 oktober 2019
GO
Commotie op de Terroristen
afdeling van de gevangenis in
Vught deze zomer: de gevan
genisdirectie verklaart elf
boektitels tot verboden lite
ratuur.
Het gaat om boeken als de
Tafsirvan de radicale, middel
eeuwse theoloog Ibn Kathir.
Dat boek legt de koran op
klassieke wijze uit en is popu
lair in de salafistische stroming
van de islam. Het gaat onder
meer over de gewapende jihad
en het onderwerpen en verne
deren van joden en christenen.
Mogelijk niet de meest ver-
Aan het begin
van de tentoon
stelling komt een
vitrine met mis
schien wel de vijf
meest betwiste
boeken ooit, in
ieder geval enkele
van de meest ge
lezen boeken ooit:
de bijbel, de
koran, het Rode
Boekje van Mao,
Mein Kampf van
Adolf Hitler en On
the Origin of Spe
cies van Darwin.
,,Het zijn de vijf
boeken die het
meest teweeg
hebben gebracht
in deze wereld, ze
zijn veel gelezen,
maar hebben ook
geleid tot oorlo
gen.
On the Origin of
Species (Het ont
staan der soor
ten) van Charles
Darwin uit de ne
gentiende eeuw
gaat over natuur
lijke selectie, ook
bij de mens. Om
het Rode Boekje
zijn mensen ver
moord als ze het
juist niet hadden.
Het zijn boeken
die bedoeld zijn
om mensen te
beïnvloeden.
Woorden kunnen
tot veel onheil lei
den, boeken kun
nen een zwaard
zijn.''
standige boeken voor een cel
lencomplex vol Nederlandse ji-
hadisten die juist moeten dera-
dicaliseren. Nadat De Tele
graaf had geschreven dat de
boeken van Kathir en andere
salafistische schrijvers vrijelijk
beschikbaar zijn en een nader
onderzoek, besluit de gevan
genis de boeken te verwijde
ren. Bert Sliggers, curator van
de expositie Foute Boeken?:
,,Er zijn meer van dergelijke
boeken te krijgen, ook voor
kinderen. Daarin worden, heel
subtiel, zaadjes geplant om
salafistisch te gaan denken.''
Sell in Uil
Flep
nilorp
Qiioi'hlo
,,Een klassieker van Annie
M.G. Schmidt, een bestseller.
Ouders vertellen me dat ze
als kind veel aan die verhalen
hebben gehad, maar toen ze
ze aan hun eigen kinderen
gingen voorlezen, schrokken
ze. De rolpatronen, ze kloppen
gewoon niet meer. Mama
staat in de keuken, papa rookt
een sigaar en leest de krant.
Maakt dat het foute boeken?
Dat is ingewikkeld. Je kunt ze
wel weghalen, maar er is nog
niet echt iets wat ze kan ver
vangen. Er zijn geen verhalen
die de maatschappij van nu
echt goed beschrijven. Daar is
nog langere tijd voor nodig.''
Zijn dit
foute
boeken?
Terwijl kruidnoten met kilo's tege
lijk over de toonbank gaan, lijkt de
traditionele pepernoot een lekker
nij voor een kleine groep fijnproe
vers te worden. De Bijenkorf ver
koopt ze zelfs niet meer.
Ellen den Hollander
Harderwijk
Kruidnoten (boven)
en pepernoten.
Cyril Rosman
Den Haag
De tentoonstelling Foute
Boeken? in het Huis van
het Boek in Den Haag
opent op 20 oktober en
duurt tot 1 maart 2020.
