tegen opwarming
Dit zegt de wetenschap
Afvallen is al een klus, maar
op gewicht blijven moeilijker
Eureka! Interactie alfa's en bèta's
Als je obesitas
hebtdan leef je
gemiddeld zeven
jaar korter
23
minder duur alternatief zou een armada van
onbemande schepen zijn die zoute lucht van
vlak boven het zeeoppervlak naar boven
spuit. Als het zout uit het water in de wolken
terechtkomt, zouden die 'witter' worden.
Zulke wolken weerkaatsen meer zonlicht.
Daarmee zou de aarde afkoelen en kunnen de
ijsmassa's weer groeien.
Kosten
Tegenstanders van geo-engineering wijzen
niet alleen op alle risico's maar ook op de
soms torenhoge kosten. ,,Zeker, sommige
technieken zijn niet goedkoop maar die kos
ten wegen gemakkelijk op tegen die van de
klimaatverandering. Die kosten zijn veel en
veel hoger'', zegt Russchenberg.
Russchenberg ziet wel een ander gevaar.
Als de eerste bedachte technieken inder
daad werken, vervalt mogelijk de noodzaak
onder politici en beleidsmakers om te zor
gen voor verdere reductie van de uitstoot
van broeikasgassen. Waarom zouden zij
zich aan gemaakte afspraken houden als het
ook op een andere manier kan? „Geo-engi
neering is geen vervanging. Het zorgt niet
voor de totale oplossing van alle klimaat
problemen. Het gaat om een noodventiel.
Om technieken die klaar moeten staan voor
gebruik en die je weer kunt uitzetten.''
Dik, een op de twee Nederlanders is het. Maar hoe komt dat? En waarom is afvallen
zo lastig?
KAJ VAN ARKEL
„Dat we dikker worden, komt gro
tendeels door onze omgeving'',
zegt Richard IJzerman, internist-
endocrinoloog bij Amsterdam
UMC. Hij is gespecialiseerd in hor
monale aandoeningen en stofwis
selingsziekten. Zijn onderzoek
richt zich met name op obesitas en
de relatie met de hersenen.
„Vroeger moesten we heel zui
nig met onze energie omgaan; we
wisten vaak niet wanneer we weer
zouden eten. Bovendien moesten
we er hard voor werken, door diep
in het bos naar knollen te zoeken
of achter een dier aan te rennen.
Sinds de tweede helft van de vo
rige eeuw is onze omgeving en le
vensstijl enorm veranderd. Eten is
er nu in overvloed, waardoor we
makkelijker aan ons kostje komen
en er minder voor hoeven te be
wegen.''
Maar niet alleen de beschikbaar
heid van eten en drinken is anders
dan voorheen. Ook het voedsel
zelf is natuurlijk veranderd. Het is
allemaal vetter en zoeter gewor
den. „En dat draagt bij aan het ont
staan van overgewicht'', aldus
IJzerman.
Toch wordt niet iedereen dik.
De verklaring hiervoor ligt moge
lijk in het brein. ,,Als je de herse
nen van mensen met overgewicht
vergelijkt met die van mensen
zónder, dan zie je duidelijke ver
schillen in de hersengebieden die
betrokken zijn bij beloning en ver
zadiging. Het is goed mogelijk dat
dikkere mensen hierdoor meer be
langstelling hebben voor voedsel
en daardoor meer eten.''
Afvallen is lastig, maar zorgen dat
de kilo's eraf blijven is misschien
nog wel moeilijker. „Dat heeft te
maken met de zogeheten spaar-
stand'', legt IJzerman uit. „Als we
afvallen, gaat het lichaam automa
tisch minder energie verbranden.
Het verzet zich tegen gewichts
verlies en wil weer terug naar hoe
het was.''
Mensen die afvallen krijgen
hierdoor meer honger. De hormo
nen die zorgen voor een honger
gevoel nemen toe, terwijl de hor
monen die de eetlust remmen
juist omlaag gaan. „Dat kan jaren
later nog aantoonbaar zijn bij
mensen die zijn afgevallen. Dat
maakt gewicht verliezen en ver
volgens op gewicht blijven erg
moeilijk'', aldus IJzerman.
De spaarstand dient waarschijn
lijk een evolutionair doel. IJzer
man: „Het is een bijzonder handig
mechanisme als je regelmatig pe
riodes van schaarste kent. Als er
weinig eten voorhanden is voor de
mens, dan is het voordelig als het
lichaam zuiniger met energie
omgaat.''
Volgens IJzerman is het belang
rijk dat er meer inzicht komt in de
oorzaken van overgewicht. „Over
gewicht is ernstig en hangt samen
met diabetes en hart- en vaatziek
ten. Als je obesitas hebt, dan leef je
gemiddeld zeven jaar korter. Dus
slank zijn is niet alleen voor de
mooiigheid.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Rens Bod
(53) hoogleraar
Computational and
Digital Humanities
aan de Universiteit
van Amsterdam.
,,Ik hou van bèta-onder
zoek vanwege de exacte
invalshoek, maar de inter
pretatieve benadering van
de alfa's is ook geweldig,
juist door de menselijke
inbreng. Een van mijn
eurekamomenten be
leefde ik toen ik een over
zicht probeerde te krijgen
van de geschiedenis van
alle wetenschappen. Ik
ging - net als iedereen - er
vanuit dat de bèta's een
veel grotere bijdrage had
den geleverd aan de we
tenschapsgeschiedenis.
Aanvankelijk ging ik te
rade bij secundaire litera
tuur en zo stuitte ik op
Joseph Scaliger, hoogle
raar in Leiden eind 16de
eeuw. Hij wilde de hele
wereldgeschiedenis vanaf
Adam en Eva achterhalen,
maar nam daar uiteinde
lijk afstand van. Waarom?
ik las dat hij in 1583 een
'gevaarlijke' ontdekking
had gedaan: op de zogehe
ten Egyptische konings-
lijsten van de oud-Egypti
sche historicus Manetho
waren koningen vermeld
die leefden ver voor de
toentertijd geaccepteerde
scheppingsdatum van de
aarde, zo'n 4000 voor
Christus. Deze schep
pingsdatum was af te lei
den uit het Oude Testa
ment. Scaliger schrok als
calvinist zo van zijn ont
dekking dat hij een denk
beeldige tijd introdu
ceerde, 'tijd voor de tijd',
waarin hij al deze Egypti
sche koningen plaatste.
We weten dat de be
roemde Duitse astronoom
Johannes Kepler veel cor
respondeerde met Scaliger
en daaruit bleek dat Ke
pler onder de indruk was
van zijn empirische me
thode. 'Yes', zei ik tegen
mijzelf. 'Hier is het bewijs
van interactie tussen alfa
en bèta, waarbij alfa's het
werk van de bèta's zelfs
hebben beïnvloed'. Deze
wisselwerking bestaat
nog steeds, bijvoorbeeld
tussen taalkunde en in
formatica. Grote ontdek
kingen vinden vooral daar
plaats waar wetenschap
pen samenwerken.''
-Jim Jansen
GO ZATERDAG 5 OKTOBER 2019
Kijk op de site
bij /wetenschap
Wolkenpr oductie
uit zeewater
Bemesten van het plankton
in oceanen mbv. ijzerdeeltjes.
Stimuleert C02-opname
optie
IJ spr oductie
om sme ten
de poolkap
te gaan
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewStientiSt en met l f vanvnederland
