hun merk bij
Ik heb geleefd
Verhuisd naar een droomhuis
in de laatste levensfase.
'We wisten allebei: dit is het'
19
'Ik wist dat ik
hier heelgraag
wilde wonen.
Mijn roots liggen
in Twente'
86 procent van de Nederlanders
voelt zich middenklasser foto hh
schril contrast met het geluid dat
Klaver eerder liet horen: hij zou
het kabinet zijn wil opleggen en
zo radicale veranderingen helpen
doorvoeren.
Maar Klaver kijkt ook naar de
peilingen. En hij ziet dat de electo
rale groei van zijn partij al een
tijdje stokt. ,,Als GroenLinks wil
groeien, moet hij kiezers zien los
te weken bij middenpartijen als
PvdA en D66'', stelt opiniepeiler
Maurice de Hond. Die kiezers lijkt
hij volgens De Hond te willen be
reiken door zich op te stellen als
het redelijke alternatief.
Dat Mark Rutte deze zomer koos
voor de aanval op het bedrijfsleven
is niet helemaal verrassend. Het
vertrouwen in het bedrijfsleven is
licht gedaald, blijkt uit SCP-on-
derzoek. Maar bovenal wil de VVD
laten zien dat zij zo een breed ge
hoorde zorg onder Nederlanders
deelt. Dekker: „Zorgen over de
grote verschillen tussen rijke en
arm zijn al langer breed aanwezig
in grote delen van het electoraat.''
Uiteindelijk moet een partij die op
17 maart 2021 de grootste wil wor
den het hebben van de gematigde
Nederlanders. En bijkomend voor
deel: zelfs kiezers die wat inkomen
of opleiding betreft niet tot de
middenklasse behoren, voelen
zich daar wel bijhoren. Uit een on
derzoek van de Organisatie voor
Economische Samenwerking en
Ontwikkeling (Oeso) blijkt dat 86
procent van de Nederlanders zich
zelf onderdeel van de midden
klasse voelt. Wie zegt voor hen op
te komen, boort daarmee een
enorm potentieel electoraat aan.
Met dat besef lijkt een nieuw
politiek tijdperk aangebroken. In
2012 beet Mark Rutte Geert Wil-
ders na het klappen van zijn eerste
kabinet nog toe dat hij 'dat partij
tje van hem tot de laatste zetel zou
afbreken'. Dat is niet bepaald ge
lukt. De PVV is de tweede partij
van het land. En inmiddels heeft
ook Forum voor Democratie zich
gemeld ter rechterzijde. De VVD
heeft het dan ook opgegeven dat al
die kiezers op de rechtervleugel
ooit nog terugkomen.
Alternatief
Het alternatief: kijken naar de
andere kant. De VVD komt daar
geen dag te vroeg mee. Het CDA is
zich al langer aan het voorbereiden
op wat komen gaat. Nadat de
vorige lijsttrekker Sybrand Buma
een stap opzij deed, lopen zowel
minister Wopke Hoekstra
(Financiën) als vicepremier Hugo
de Jonge (Volksgezondheid) zich
warm om het straks op te nemen
tegen Rutte. ,,Na Rocky 1, 2 en 3
hadden we het wel gezien'',
sneerde De Jonge op Prinsjesdag
over de periode-Rutte.
Bij de meest recente verkiezin
gen werd de VVD twee keer op rij
niet de grootste. Bij de Statenver
kiezingen won FvD, bij de Euro
pese Verkiezingen triomfeerde de
PvdA. Toch kunnen uitdagers niet
te veel hoop ontlenen aan die uit
slagen. Verkiezingen voor de
Tweede Kamer zijn anders dan an
dere verkiezingen, zegt Maurice de
Hond. ,,Waar mensen bij Euro
pese of bij Statenverkiezingen eer
der geneigd zijn om met hun ge
voel te stemmen, stemmen men
sen met Kamerverkiezingen vaak
strategischer. Dan speelt de vraag
mee: wie wordt er premier van het
land.''
Door dat unieke karakter van de
Kamerverkiezingen liggen er voor
partijen kansen. Een gematigde
kandidaat kan dan ineens ook
stemmers voor zich winnen die
anders op een andere partij had
den gestemd. Dat geldt volgens De
Hond voor VVD en CDA, maar
ook voor D66, PvdA en Groen
Links. ,,Een goede kandidaat laat
zijn partij groeien ten koste van
andere middenpartijen.''
Annemarie Haverkamp praat met mensen over hun leven en het einde dat nadert.
un hele leven droomden ze ervan
ooit nog eens buitenaf te wonen.
Op een stille plek waar het
's nachts zo donker is dat je alle
sterren aan de hemel kunt zien.
Toen Joanne ziek werd, dacht partner Caro-
lien dat het er niet meer van zou komen. Wie
gaat er nou verhuizen in zijn laatste levens
fase? Tot ze op een middag voor deze boerde
rij diep in de Achterhoek stonden. ,,We wis
ten allebei: dit is het.''
Anderhalf jaar later drinken ze thee aan de
robuuste keukentafel. Uit Rotterdam-mok
ken. ,,Die kreeg ik bij mijn afscheid'', vertelt
Joanne Ellenkamp (59). Ze was directeur van
een grote organisatie voor de sociale psychia
trie en verstandelijk gehandicaptenzorg in
Rijnmond, maar stopte met werken toen ze
de diagnose 'uitbehandeld' kreeg. Ze heeft
uitgezaaide kanker op diverse plaatsen in
haar lichaam.
Er volgde een periode van vrijwilligers
werk. Joanne had ruime ervaring in de poli
tiek en in bestuursfuncties en dus werd ze
voor van alles gevraagd. ,,Op een bepaald mo
ment dacht ik: dit lijkt te veel op werk. Ter
wijl ik de tijd die me nog gegeven is, zo graag
anders wil besteden.''
Ongeveer op dat moment kwam de
Achterhoek in beeld. Die prachtige boerderij
aan de bosrand, met die heerlijke lap grond
erbij. „Natuurlijk voelt het veilig om te blij
ven zitten waar je zit als je ziek wordt'', ver
telt Joanne. ,,We woonden 26 jaar in een
schitterend huis in Rotterdam. Daar waren
veel lieve mensen die zeiden 'ik kom voor je
zorgen hoor, als het nodig is'. Maar toch...''
Carolien vult aan: ,,Ik wist dat ik hier heel
graag wilde wonen. Ook als Joanne er niet
meer zou zijn - ik ben echt een buitenmens,
mijn roots liggen in Twente.'' Joanne: ,,En
toen sprak jij de onsterfelijke woorden 'als ik
het nu niet doe, doe ik het nooit meer.''
Carolien (66) besloot iets eerder met pensi
oen te gaan - ze was manager in de ouderen
zorg - en de verhuizing was een feit.
Achteraf kan Joanne zeggen dat ze die wis
seling van omgeving nodig had om echt los te
komen van haar werkende bestaan. ,,Het is
gek hoe je agenda vanzelf weer volloopt.
Maar nu met heel andere dingen. We hebben
een atelier en een gastenverblijf. Er komen
veel vrienden op bezoek. Die kunnen nauwe
lijks geloven hoe mooi het hier is. In het be
gin bleef ik me er maar over verbazen dat wij
hier echt mochten blijven, dat het geen va
kantie was die zou eindigen.''
In het buurtschap Ratum bleek het verras
send makkelijk nieuwe mensen te leren ken
nen. Soms stond er zomaar een buurvrouw
aan de deur met een pot zelfgemaakte jam of
verse pruimen. Via de kippen en de honden
werden contacten eenvoudig gelegd. Joanne
meldde zich bij de fanfare en Carolien sloot
zich aan bij de jachtvereniging. Binnenkort
doen ze met de buurt op een wagen mee aan
het volksfeest. ,,Dat is het sluitstuk van onze
inburgering.''
Mensen in de Achterhoek zijn anders dan
in de Randstad, vindt Joanne. Betrokkener. In
het ziekenhuis in Winterswijk was de ont
vangst warm. ,,Mijn oncoloog is zó aandach
tig. Bij de intake stelde ze zelfs Carolien alle
maal vragen. Dat was ons in Rotterdam nog
nooit overkomen. Logisch ook wel, want daar
is alles veel grootschaliger. Anoniemer. Maar
deze benadering is zo veel prettiger. Hier durf
ik volledig te vertrouwen op de artsen die
zich over me ont-
fermen. Dat raakt
me.''
Joanne schiet vol.
Op het erf kraait
een haan. Ze pau
zeert even voor ze
uitlegt hoe kwets
baar je je kunt voe
len als ziek per
soon. En hoe fijn
het is dat je je dan in een ziekenhuis niet
groot hoeft te houden.
Hoe lang ze nog heeft, weet ze niet. Nu
voelt ze zich nog best goed. De meeste tranen
heeft ze gelaten om Carolien, vertelt ze. ,,Dat
zij straks alleen verder moet. We hebben het
ontzettend fijn samen.'' Tegelijkertijd weet
ze dat haar tranen het lot niet kunnen keren.
Uiteindelijk zal haar vrouw haar weg wel vin
den. Zo gaat dat in het leven. Ze wonen in een
huis uit 1850. Hoeveel mensen hebben hier al
geleefd en hoeveel nabestaanden gingen zon
der hun geliefde door?
Carolien: ,,We zijn allemaal onderdeel van
een groter geheel, te nietig om dingen te ver
anderen. Zo staan we er allebei in. Weet je, als
twee vrouwen zijn we al zo ontzettend ge
lukkig dat we in Nederland wonen en wer
ken. We hebben nooit problemen gehad. Kijk
eens hoeveel verschrikkingen er in de wereld
zijn, dan moet je toch ontzettend dankbaar
zijn dat je dit hebt mogen meemaken.''
Wilt u ook het verhaal vertellen over uw levenseinde dat nabij is? annemarie@dpg.nl
GO ZATERDAG 28 SEPTEMBER 2019
het midden
FOTO KOEN VERHEIJEN
