'Ik heb al 24
jaar dezelfde
vrouw, draag
altijd Fred
Perry-truien
en bruine,
suède Clarks'
jaren met tijd en genres. Hij stond in het
theater met onder anderen Bart Chabot en
Nico Dijkshoorn en speurde naar promilla
ges en lekkere afdronken in het 24Kitchen
wijn- en reisprogramma De Wit, Rosé
Roodtrip met Harold Hamersma.
Ook schreef hij - echtgenote Mascha
Lammes was de bedenker - een lawine aan
recepten voor deze krant. Zo bezong hij de
geneugten van orgaanvlees en loodste hij
liefhebbers van de Italiaanse keuken op
geheel eigen wijze door de spaghetti-
jungle. Naast alle culinaire geweld werkte
hij ruim drie jaar aan Alle Tijd.
,,Nou ja, lang: Harry Mulisch zei dat het
normaal was om drie jaar over een roman
te doen. Als je mij in een cel zou opsluiten,
een pistool op mijn hoofd zet en comman
deert: zorg dat er binnen drie weken een
boek ligt, dan lukt dat zeker. Maar ik ben
nu eenmaal geen voltijdschrijver. Ik doe
graag andere dingen, en ik heb twee stude
rende kinderen, een puber en een echt
genote. Het leven is te kort om alleen maar
te schrijven. Zoals Joost Zwagerman, God
hebbe zijn ziel, zei: ik zou het verschrikke
lijk vinden om aan het eind van de rit over
mijn schouder te kijken en alleen maar
boeken te zien. Dan heb je niet echt
geleefd. Schrijven is het vak waarin ik mijn
ziel en zaligheid leg. Maar ik wil als mens
worden herinnerd. Voor mij geen schrij
versbegrafenis, om maar eens een vrolijk
onderwerp aan te snijden. Dat lezers zich
publiekelijk bemoeien met mijn dood; als
jeblieft niet. Mijn dood is voor mijn familie
en vrienden.''
,,Al vrij snel. Misschien al na twee boeken.
Toen ik halverwege de jaren 90 in Duits
land op tournee was voor Phileine zegt sorry,
daar heette het Der Voltreffer, voelde het
alsof ik de rol van schrijver moest spelen.
Verschrikkelijk vond ik dat. Omdat het
geen aangename rol is. Mensen dichten
schrijvers vaak iets hogers en belangrijkers
toe dan zij te bieden hebben. Begonnen
vroeger - ik weet niet of dat nog zo is - van
ontzag in hun broek te plassen: oooo, er
komt een schrijver binnen! Maar het enige
wat schrijvers kunnen, is woorden achter
elkaar zetten zodat er een boek ontstaat. En
daarmee stopt de heiligheid van het vak. Er
is een slag schrijvers dat zich in het open
baar anders gedraagt dan privé, een act
opvoert, arroganter, interessanter doet. Ik
snap werkelijk niet waarom, ik begrijp die
discrepantie niet. De een - ik zeg niet wie
- houdt zijn zonnebril op als hij voorleest.
Je hebt ook dichters die tergend langzaam
hun bundel oppakken, moeilijk kijken en
heel gedragen vertellen: 'dit heb ik gemaakt
toen het niet goed met me ging'. Het lijkt
devoot, bijna religieus. Maar het is lachwek
kend en fake. De literaire wereld die ik
vroeger zo bewonderde, vind ik nu een
beetje kinderachtig. Ik denk dat boeken het
daarom afleggen tegen films en Netflix.''
,,Mijn vorige roman Lieve schreef ik zonder
vooraf enig plot te hebben bedacht. Ik ging
zitten en dacht: ik zie wel waar het schip
strandt. Dat brak mij aan het einde enorm
op. Het was zo ingewikkeld en moeizaam
dat ik voor Alle Tijd had besloten dat ik me
goed moest voorbereiden. Ik heb een klas
lokaal gehuurd waar ik op de wanden grote
vellen plakte met verhaallijnen van de zes
personages, hun sprongen in de tijd en de
historische gebeurtenissen die daarbij pas
ten. Aan het eind had ik 900 bladzijden, dat
kon echt niet. Bovendien kwam regisseur
Robert Jan Westdijk langs - ik denk mee
met zijn films, hij met mijn verhalen - en
zei: je gaat toch niet zoals elke Nederlandse
schrijver doet aan de haal met flashbacks? Ik
antwoordde: dat was ik wel van plan, ja.
Maar na zijn opmerking gooide ik alles om.
Na een jaar dacht ik: fuck it, het lukt niet
om het verhaal aan de praat te krijgen. Toen
kwam ik weer terug bij mijn oorspronke
lijke idee.''
,,Klopt. Als je als schrijver denkt dat je het
vak onder de knie hebt: vergeet het maar. Je
leert het nooit.''
,,Ik had het er lang geleden over met mijn
beste vriend Bert Natter: ooit maak ik een
roman over vriendschap. De straten zijn
geplaveid met boeken over liefde, vriend
schap is een ondergeschoven kind in de
literatuur. Romantische liefde staat in de
hiërarchie ook boven vriendschap. Je vraagt
anderen wel: hoe is je liefdesleven? Nooit:
hoe is je vriendenleven? Het lijkt wel een
verboden onderwerp. Terwijl vrienden
voor mij ontzettend belangrijk zijn. Voor
vriendschap moet je meer moeite doen dan
voor een liefdesrelatie, is mijn overtuiging.
Ik bedoel: je vrouw is je vrouw, je deelt het
huis, overlegt wie de vuilniszakken buiten
zet, er ontstaat een soort natuurlijke orde.
Ook omdat je dagelijks met elkaar wordt
geconfronteerd. Natuurlijk kunnen huwe
lijken klappen, maar vriendschappen ver
slonzen makkelijker zonder dat je het in de
gaten hebt. Dat heeft ook met levensfases te
maken. Ik heb gelezen dat je rond je twin
tigste twintig vrienden hebt, op je dertigste
tien, op je veertigste zeven en op je zeven
tigste misschien twee. Ouder worden is dus
ook je vrienden verliezen.''
,,Ik heb nu zes goede vrienden die ik zou
kunnen bellen als ik midden in de nacht
met een dronken kop een bushokje in puin
zou rijden. Zonder me te schamen. Vrien
den die ik volledig vertrouw. Het zijn men
sen die ik al ken sinds mijn middelbare
school en studietijd. We zoeken het niet in
raften, survivallen of fysieke dingen. Ik heb
een intellectuele vriendenkring: we praten
over films, boeken, politiek, televisie, de
wereld. En dat kan er best horkerig of lomp
aan toegaan. Ik houd niet van teerhartig
heid, ik vind het prettig als het af en toe
hard en cynisch is zonder dat dat de vriend
schap bepaalt. We delen banale zaken, maar
ook lief en leed, we waren getuigen op
elkaars huwelijk. Dat is een mooie definitie
van vriendschap: je bent elkaars getuige.
Als ik iets belangrijks meemaak, wil ik dat
delen met goede vrienden. Dertien jaar
terug was mijn zoon ernstig ziek, hij had
een tumor en lag tien weken op de inten-
Waarom duurde dat zo lang?
Dat klinkt zakelijk, eerder sprak je
bevlogener over het vak. Wanneer nam
je afscheid van dat romantische beeld?
Hoe kwam het dat je drie jaar deed over
Alle Tijd?
Na dertig jaar ervaring worstel je nog
steeds met basale technieken?
Waarom koos je vriendschap als thema
voor je boek?
Je bent 53. Hoeveel vrienden heb jij?
10
