Landbouwsector zwaar onder druk in stikstofdiscussie
De veestapel
kan wel
gehalveerd,
opperde D66
deze week. Hoe
kan het, dat de
veehouders zo in
de gevarenzone
zijn gekomen?
Hoeveel ruimte
willen we nog
houden voor de
boer?
k
18
W
eze week zal ver
moedelijk de
eerste ooit zijn
geweest dat de
naam van Tjeerd
de Groot meer
dere malen viel
in de behandelkamer van psycho
logen. De Groot bracht de afgelo
pen jaren door als niet al te opval
lend Tweede Kamerlid voor D66.
Maar begin deze week was hij het
die in deze krant een joekel van
een knuppel in het hoenderhok
gooide. Om Nederland van het
acute stikstofprobleem af te hel
pen, zou de veestapel - in het bij
zonder het aantal varkens en kip
pen - gehalveerd moeten worden.
Zo kan Nederland weer vooruit,
stelde De Groot.
,,Zo'n uitspraak raakt boeren
diep'', merkte Maria van Genugten
in haar praktijk, die speciaal ge
richt is op psychische hulpverle
ning aan boeren. ,,Ze denken:
'waar doen we het allemaal voor.
Weten mensen wel dat wij voor
hun voedsel verantwoordelijk
zijn?'"
Nu zijn dit uitspraken die boe
ren ook wel durven te doen als ze
niet op de sofa zitten - de media
stonden er bol van. Maar dSt ze
steeds vaker bij de psycholoog zit
ten, is een teken aan de wand. Van
Genugten ziet in Noord-Brabant
zowel het aantal boeren dat hulp
zoekt als de zwaarte van hun
klachten toenemen.
Naast getob met eenzaamheid,
financiën, bedrijfsbeëindiging of
huwelijksproblemen overheerst
bij boeren vaak één gevoel, zegt de
psycholoog. Dat hun status weg is,
dat ze niet meer gezien en gewaar
deerd worden. ,,Ze voelen zich met
de nek aangekeken.''
Het voorstel van D66 is wat dat
betreft een nieuw markerings
punt. Wat zegt het dat een seri
euze regeringspartij het aandurft
om in de zoektocht naar oplossin
gen voor het stikstofdilemma de
veehouders zo hard af te vallen?
Raad van State
Om te beginnen zegt het dat de
politiek enorm met de uitspraak
van de Raad van State in zijn maag
zit. De hoogste rechter in ons land
bepaalde eind mei dat de Neder
landse aanpak om stikstof in be
schermde natuurgebieden terug te
dringen niet deugt. Economische
projecten toestaan met de onze
kere belofte dat de milieuschade
later wel wordt gecompenseerd,
mag niet. De uitspraak zet het land
op slot: wegen kunnen niet wor
den aangelegd, woningbouwpro
jecten moeten worden afgeblazen,
veehouderijen kunnen niet uit
breiden.
Het debacle maakt glashelder
dat het Nederland de afgelopen ja
ren alleen met kunstgrepen lukte
om binnen de Europese stikstof
normen te blijven. En dat het kei-
hard knokken is om de beschik
bare stikstofruimte, voortaan nog
meer dan voorheen. Van de uit
Nederland afkomstige stikstof (40
procent daalt neer vanuit het bui
tenland) is ruim tweederde af
komstig van boeren, met name
veehouders. En dus zit die sector
in de weg nu serieuze economi
sche schade - nog meer files? nog
meer woningnood? - dreigt.
Zo wordt de ruimte die er is
voor veeboeren in Nederland bij
de volgende Tweede Kamerverkie
zingen misschien wel een concrete
keuze in het stemhokje. D66
maakt de geesten alvast rijp. Kie
zer, wat wil je: een nieuwbouw
woning voor je zoon? Of uitbrei
ding van de varkenshouder in de
polder, die een stal extra nodig
heeft om te overleven?
De stikstofuitstoot van Neder
lands vee is de laatste vijftien jaar
vrij stabiel, en ligt enkele tiental
len procenten lager dan begin ja
ren 90. Ook het aantal varkens,
kippen en koeien dat gehouden
wordt, blijft al jaren ongeveer het
zelfde.
Maar het Nederland waarin dat
gebeurt, verandert wel. Elke 25 jaar
halveert het aantal land- en tuin
bouwbedrijven, tot zo'n 50.000
nu. Bedrijven zijn dus groter, en
nemen een andere plaats in in de
dorpen en de polders. Verder weg,
anoniemer. Een melkveehouder in
de bebouwde kom, vroeger was
het normaal. Je hoorde de koeien
loeien, tractormotoren brullen.
En nu? Tractors zijn in stads- of
dorpskernen zeldzaam geworden.
Vroeger paste het in het straat
beeld, nu leiden ze tot opstoppin
gen, gemor over modder op de
weg. Wie boert in de buurt van
bewoning, heeft twee zekerheden:
omwonenden kijken met argus
ogen toe, en de gemeente en/of
een projectontwikkelaar zal op
een dag aankloppen met de vraag
of er over verkoop te praten valt.
Voor boeren is het lastig een
vuist te maken, ziet psycholoog
Van Genugten, zelf boerendoch
ter. ,,Omdat ze simpelweg met
steeds minder zijn. Één boer kan
te maken krijgen met tientallen
kritische bewoners, waar hij zich
alleen tegen moet zien te verwe
ren.''
Links en rechts levert de agrari
sche sector grond in. Soms aan na
tuur, vaak ook aan huizen en be
drijven. Verstening, heet dat laat
ste. Tussen 1980 en 2018 nam de
ruimte voor boeren met ruim
250.000 hectare af, een gebied dat
bijna zo groot is als de provincie
ZATERDAG 14 SEPTEMBER 2019 GO
De boeren hebben het
CHRIS VAN MERSBERGEN
iiiii
f-
Ruimte voor de boer,
of ruimte om te bou
wen? Landbouw en
verstedelijking zit
ten elkaar steeds
meer in de weg.
FOTO HOLLANDSE HOOGTE
