de sterren niet meer Dit zegt de wetenschap
Mensen die zeggen dat ze
niet liegen zijn leugenaars
Eureka! Een ontdekking op Mars
Expres iets niet
vertellen voor een
vertekend beeld,
dat is ook liegen
23
FCC
Satellietbanen
36.000 km
20.000 km
een bepaalde satelliet de ruimte in
mag of niet: „Satellieten die de ra
dio gebruiken, zoals de Starlinks,
vallen onder het toezicht van de Fe
deral Communications Commis
sion (FCC)." Die regelt al het ver
keer rondom telecommunicatie en
kijkt of satellieten interferentie ver
oorzaken met andere satellieten.
Volgens Listner is er geen wet
voor satellieten die bepaalt of ze wel
of niet bij astronomische waarne
mingen mogen storen, niet in eigen
land en niet in het internationale
recht. Zal dat veranderen? „Mis
schien, maar daarvoor moet er eerst
iets veranderen bij het toekennen
van licenties voor lanceringen'', al
dus de advocaat.
Virtueel
En wat als de sterrenkundigen een
beroep doen op de rechtbank we
gens 'schade' aan hun waarnemin
gen? Vrij zinloos, suggereert List-
ner, omdat er dan een - voor be
staande wetgeving - virtueel ter
rein wordt betreden. ,,Op dit mo
ment is enige schade speculatief
aldus Listner. Toch is er nog hoop:
fabrikanten kunnen er al bij de ont
wikkelingsfase op toezien dat hun
satellieten zo weinig mogelijk licht
naar de aarde weerkaatsen. Volgens
bronnen op Twitter zou ook SpaceX
inmiddels daarmee bezig zijn.
We doen het allemaal, leugentjes vertellen. Gemiddeld twee per dag.
Maar waarom is dat eigenlijk?
Gelovig of niet, vrijwel iedereen
kent het Bijbelse gebod 'Gij zult
niet liegen'. Toch zijn er maar wei
nig mensen die zich daaraan hou
den. Gemiddeld vertellen we twee
keer per dag een leugen. Maar wat
is liegen precies en waarom doen
we het?
,,Liegen is ervoor zorgen dat een
ander een verkeerd beeld heeft,
terwijl je zelf stiekem weet dat het
niet klopt", zegt Sophie van der
Zee, leugenonderzoeker aan de
Rotterdamse Erasmus Universi
teit. Met de BBC maakte ze de do
cumentaire A week of living
truthfully waarin proefpersonen
een week eerlijk moesten zijn. De
deelnemers hadden er moeite
mee.
Leugens zijn er in verschillende
soorten en maten. Zo vertellen we
verhalen die geheel verzonnen
zijn: defabrication lies. Ook mogen
we gebeurtenissen of situaties
graag wat overdrijven, de exaggera
tion lies. En dan zijn nog de white
lies, leugentjes om bestwil.
Je kunt ook liegen door niets te
zeggen. Zo kun je bewust infor
matie achterhouden, de zoge
naamde concealment lie. „Je vertelt
expres iets niet en weet dat de an
der hierdoor een vertekend beeld
van de werkelijkheid heeft. Dat is
ook liegen", aldus Van der Zee.
Maar waarom doen we het? Vol
gens Van der Zee liegen mannen
en vrouwen om verschillende re
denen. „Mannen vertellen vaker
egoïstische leugens. Ze liegen om
zich beter voor te doen dan ze ei
genlijk zijn of om ergens onderuit
te komen. Vrouwen vertellen
meer sociale leugens. Ze liegen va
ker voor een ander dan voor zich
zelf, bijvoorbeeld om iemand niet
te kwetsen of om aardig gevonden
te worden. Ook gaan de leugens
vaker over immateriële zaken.''
Adolescenten liegen van ieder
een het meest, zegt Van der Zee.
„Het hoogtepunt ligt rond de stu
dententijd. Dat is een periode
waarin het belangrijk is om in
druk te maken op anderen. Daarna
wordt het steeds minder. Oudere
mensen liegen niet zo veel meer."
Een van de meest vertelde leu
gens is 'ik ben onderweg' of 'ik
kom eraan'. Volgens Van der Zee is
er doorgaans weinig van waar.
„Het betekent eigenlijk: ik ben nog
even iets anders aan het doen.''
Zo goed als we zijn in liegen, zo
slecht zijn we in het herkennen
van leugens. Vaak wordt gezegd
dat leugenaars bij het vertellen
van een leugen wegkijken of ze
nuwachtig aan hun kin krabbelen.
Volgens Van der Zee is dat onzin.
Ze is aan het onderzoeken waar
leugenaars dan wél aan te herken
nen zijn. Dat doet ze met behulp
van taalanalyse en een techniek
die bewegingen vastlegt van ie
mand die liegt.
Is liegen altijd slecht? Van der
Zee: „Niet helemaal. Onderzoek
laat zien dat een beetje liegen zo
zijn voordelen heeft. Een leugen
tje op je datingprofiel of cv kan er
voor zorgen dat je net een leukere
partner of betere baan scoort.
Maar als je door de mand valt, heb
je vaak wel een probleem."
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Inge Loes
ten Kate (43),
astrobiologe
verbonden aan
de Universiteit
Utrecht.
r
,,Ik was een jaar of negen,
Wubbo Ockels maakte
zijn eerste ruimtereis en
mede daardoor ont
brandde bij mij het vuur
tje. Een jaar later pas
seerde komeet Halley de
aarde en in dezelfde tijd
werd Space '86 georgani
seerd en was er op de
Dom een enorme Satur-
nus V-raket bevestigd. Ik
was helemaal verkocht en
mijn kamer hing vol met
posters van sterren en pla
neten. Die fascinatie is ge
bleven, omdat alles in het
heelal groter, wijder en
onheilspellender is.
We weten heel veel van
de aarde, maar er is meer.
Waarom zijn planeten an
ders en wat kan er alle-
maal? Er is leven op aarde,
maar is er ook elders le
ven? Dat zijn vragen die
me bezighouden.
Mijn onderzoek focust
zich momenteel op twee
deelgebieden: hoe is het
leven op aarde ontstaan
en hoe zag de aarde eruit
toen het leven begon. Dit
doe ik onder meer door
planeten te bestuderen en
iets meer dan een jaar ge
leden had ik een waar eu-
rekamoment. Het onbe
mande voertuig Curio
sity, dat bodemmonsters
op Mars analyseert, vond
in juni 2018 organische
moleculen die nodig zijn
voor leven om te kunnen
gedijen. Het waren mole
culen die 3,5 miljard jaar
geleden in een meer had
den rondgedobberd. Sinds
1976 waren we hiernaar
op zoek en zelf heb ik ja
ren aan het SAM-instru
ment (Sample Analysis at
Mars) van de Curiosity
gewerkt. Dat instrument
deed de ontdekking. We
hadden al heel lang het
vermoeden dat het er was,
maar we konden het
steeds niet vinden. Toen
het moment daar was
voelde ik enorme blij d-
schap. En nee, ik wil zelf
niet naar Mars, maar als er
genoeg geld is en er een
infrastructuur is, zullen
er genoeg mensen avon
tuurlijk genoeg zijn om
erheen te gaan.''
-Jim Jansen
GO ZATERDAG 7 SEPTEMBER 2019
Kijk op de site
bij /wetenschap
1000 km van de
aarde: Low Earth Orbit
Observatie-, weer- en
onderzoekssatellieten
Bijv.
-ISS
- Hubble-telescoop
- Starlink-satellieten
Geostationaire
baan
Telecom- en
weersatellieten.
Deze satellieten
draaien even snel
als de aarde.
De FCC is er
sinds 1934 en
regelt alle wet
geving op aarde
omtrent tele
communicatie.
Daaronder vallen
bijvoorbeeld
radio en televisie,
maar ook inter
net, kabel en
communicatie
met behulp van
satellietnetwer
ken. Het voor
naamste doel van
deze commissie
is onderlinge sto
ringen van de
verschillende
zendapparaten te
voorkomen.
De frequentie
van je mobieltje
of van je draad
loze netwerk
wordt dan ook
door de Federal
Communications
Commission ge
regeld.
Medium
Earth Orbit
Vooral GPS-
satellieten
Grafbaan
Paar honderd km
buiten de
geostationaire
baan, voor satellieten
die niet meer werken.
FOTO SHUTTERSTOCK
KAJ VAN ARKEL
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewSdentiSt en met vanvnederland
