Het laatste oorlogsjaar belicht
EUWS 11
A-f-
de geallieerde legers op onweer
staanbare wijze de Nederlandsche
grenzen overschreden hebben,
ben ik er van overtuigd dat gij hen
een hartelijke en waardige ont
vangst zult bereiden, welke zij ver
dienen als bevrijders van ons land
en de vernietiging van den tiran.
Het uur van de bevrijding heeft
geslagen.'
Black-out
Een black-out van de premier?
Pure lichtzinnigheid? Misplaatste
euforie? Er is achteraf veel over ge
zegd en geschreven. Ook dat de
BBC, slaapverwekkend van be
trouwbaarheid in die tijd, het be
richt gewoon overnam. Kok: ,,Feit
was dat de toespraak al snel van
mond tot mond ging en zich een
ware bevrijdingsstemming van
Nederland meester maakte. De
meeste radio's waren in beslag ge
nomen, maar ons land telde meer
dan 1100 illegale bladen. Die be
richtten er meteen over.''
En inderdaad: in Breda werd
buiten de polonaise gedanst, in
Amsterdam meldde burgemeester
De Vlugt, in 1941 ontslagen door
de bezetter en vervangen door de
NSB'er Voüte, zich op het stad
huis. Hij was er weer klaar voor.
In de stad en op het land werden
Duitse borden en richtingaanwij
zers verwijderd of vernield. Ko
ningin Wilhelmina wilde terstond
naar Nederland reizen en gaf-
echte oorlogsromantiek - te ken
nen aldaar te willen intrekken bij
de weduwe van een verzetsstrij
der.
Vreugde, intens leedvermaak
zelfs, was er over de vaandelvlucht
van de Duitsers en NSB'ers. Die
laatstgenoemden waren door hun
collaboratie met de vijand immers
nog intenser gehaat dan de bezet
ter. De Duitsers trekken zich mas
saal en in paniek terug. In auto's,
op fietsen, in vrachtwagens of op
karren vertrekken ze richting het
oosten. Ook Rijkscommissaris
Seyss-Inquart vlucht naar Apel
doorn.
,,Dolle Dinsdag leidt tot de val
van de NSB, die op Dolle Dinsdag
een belabberde indruk maakt. Het
is chaos in de beweging. Er is niets
geregeld en dat wordt Anton Mus-
sert, de leider, verweten. Uiteinde
lijk biedt Rauter, hoofd van de SS
in Nederland, uitkomst. Hij stelt
een aantal treinen ter beschikking
die hoofdzakelijk vrouwen en kin
deren naar de Lüneburger Heide
in Noord-Duitsland moeten ver
voeren.''
De NSB betaalde een zware
prijs: alle inzetbare mannen wer
den ingelijfd bij de Landstorm,
een territoriaal leger voor de ver
dediging van Nederland. De kneu
zen belandden bij de Landwacht,
die werd ingezet bij de bewaking
van onder meer spoorlijnen. Zij
maakten zich gehaat als 'Jan Hagel'
- tuig van de richel dat voedsel
confisqueerde van landgenoten
die terugkeerden van hongertoch
ten.
Moffenmeiden
Kok: ,,Mussert verplaatst zijn
hoofdkwartier van Utrecht naar
Almelo. En hij slaagt er ook nog in
zijn maitresse, zijn nichtje Ma-
rietje en haar moeder onder te
brengen op de Holterberg.
,,Cynisch genoeg belanden er
ook NSB'ers in het doorgangs
kamp Westerbork in Drenthe,
waar nog enige honderden Joden
verblijven. De laatsten, want Hol
land is een jaar eerder Judenrein
verklaard. Op 13 september ver
trekt de laatste trein naar Ausch
witz en Theresienstadt.''
Tot een 'Bijltjesdag' kwam het
op die vijfde september niet, al
werden hier en daar zogeheten
moffenmeiden kaalgeschoren,
geïnspireerd op illegaal rondge
stuurde kaarten uit Frankrijk
Cynisch genoeg
belanden er
NSB'ers in
doorgangskamp
Westerbork, waar
ook nog enkele
honderden Joden
zitten
waarop vrouwen werden verne
derd.
En dan was er natuurlijk De Gil,
het satirische blad dat angstvallig
veel op een illegale krant leek,
maar onder auspiciën van de be
zetter verscheen en flink afgaf op
de NSB ('NSB-gespuis moet opge
hangen worden') en aldus aan de
goede kant leek te staan. Intussen
werd er in artikelen op heimelijke
wijze Duitse propaganda bedre
ven.
Een van de redacteuren was
Willem van den Hout, die onder
zijn alias Willy van der Heide na
de oorlog de populaire Bob Evers-
jongensboekenreeks schreef. Hij
was de geestelijk vader van de
term 'Dollen Dinsdag.'
Kok: ,,Dolle Dinsdag is een
knauw voor het moreel van de Ne
derlanders. 'Eerst zien, dan gelo
ven' is het credo als de geallieer
den later dat jaar in september bij
Arnhem landen. Er wordt niets
meer voor zoete koek geslikt.
,,Bovendien weten de Duitsers
zich opmerkelijk snel te herstellen.
Het vervolgingsapparaat functio
neert binnen de kortste keren
weer uiterst effectief. In de laatste
maanden van de oorlog vallen er
veel meer slachtoffers dan in de
voorafgaande jaren.''
donderdag 5 september 2019
GO
1 fV*1
Hagenaars stromen op 5 sep
tember 1944 vergeefs samen op
het Rijswijkseplein om de Cana
dese bevrijders welkom te heten.
fotOS hh
ÉhffMACHT
d*«tub
- -
Honderden nazigezinde Nederlanders wachten op het toen
malige Staatsspoor Station in Den Haag op een treinverbin
ding naar het oosten.
Duitsers kiezen op Dolle Dinsdag het hazenpad, maar ze
hernemen al snel de macht.
begon het lange lijden
-René Kok, historicus
bij het NIOD
