II
In Schore ontstond de buitendijker
5
pijl in zijn wang krijgt. Toeval?
Corné is de oudere broer van
Matty, het meisje met wie Maris
vaak samen op de schommel staat.
Eigenlijk wil Maris niks met haar.
Het trauma was
onderdeel van zijn
systeem geworden.
Het was er altijd
Maar als ze mogen meerijden op
de combine van Matty's vader en
ze zich vasthouden aan diens
stoel, legt ze haar hand over de
zijne en laat ze in feite nooit meer
los. In de afgelegen schuur van
Fraanje spelen ze puberspelletjes:
op de hooizolder elkaar vastbin
den en betasten. Als Matty wil
zoenen, loopt het fout. Maris is
toch al uit zijn doen, een week eer
der is hij door drie dronken jon
gens in elkaar geslagen. Hij duwt
haar weg, het meisje valt op de be
tonnen vloer. Dood.
Maris' ouders verhuizen naar
Rotterdam om de woede van het
dorp te ontlopen. Dat voelt als bal
lingschap. Voor Maris volgt een
periode tuchtschool. Daarna gaat
hij naar de kunstacademie in Am
sterdam. Over het ongeluk in de
schuur spreekt hij met niemand
meer. Pagina 453: Het trauma was
onderdeel van zijn systeem geworden.
Het was er altijd.
Schaduw
Hoe zo'n ongelukkig ongeluk als
een schaduw aan je vastkleeft,
daarover gaat Zwarte schuur. Maris
worstelt. Of hij boven komt? Oek
de Jong schreef een dwingende,
dreigende, op elk moment pak
kende roman. Met veel Zeeuwse
spetters op de voorruit. Zo valt
Maris voor vrouwen met een
Zeeuwse tongval, zoals het tot
junk verworden dorpsgenootje
Ilse. En ook Albertina, een
Zeeuws-Vlaamse schoonheid op
Tenerife. Ze draagt een jurk met
gele linten die om haar heen dwar
relen.
In 2013 zei Oek de Jong in een in
terview in deze krant: ,,De roman
is de enige uitkijkpost van waaruit
we het menselijk leven in zijn ge
heel kunnen overzien." En ook:
,,Het gaat in literatuur om authen
ticiteit en diepgang, en die ont
staan als een schrijver dichtbij
zichzelf blijft en schrijft over de
dingen die hij het beste kent." Na
lezing van Zwarte schuur zal ieder
een dat van harte beamen.
SPOREN IN DE DELTA
In 2011 werd oud-pastor Fred
Bergwerff in Schore ter aarde
besteld. Hij was vooral bekend
als actievoerder tegen kernenergie,
als één van de initiatiefnemers van
het Amosbeeld aan de Wester-
schelde bij Hansweert en als dich
ter. Bergwerff was zeker niet de
eerste opvallende prediker in
Schore. Drie eeuwen voor zijn
dood stond de tegendraadse Go-
suinus a Buitendijck als predikant
in dit Zuid-Bevelandse dorpje. Hij
kwam in 1701 naar Schore en met
een volgde een beschuldiging,
waardoor zijn aanstelling een jaar
werd uitgesteld. Tijdens zijn reis
naar Schore had hij 's zondags op
het beurtschip naar Goes kaartge-
speeld met twee boekverkopers,
en daarbij veel geld verdiend. Niet
echt passend gedrag voor een man
Gods. Buitendijck was goed van de
tongriem gesneden en wist dit
recht te praten. Maar zijn onge
zouten meningen vervreemdden
hem toch van velen en nieuwe
klachten volgden, hoewel som
mige vakbroeders en gemeentele
den hem zeer waardeerden.
Helaas, ook op het wat gevaarlij
ker theologisch gebied ontsnapte
de dominee van Schore niet aan
opschudding. Buitendijck preekte
in de geest van de controversiële
joods-Nederlandse wijsgeer Spi
noza, zei men. Ook zou hij niet in
de Drie-eenheid geloven. Na een
preek in 's-Gravenpolder die weer
veel stof deed opwaaien, kwamen
de molens van het kerkelijk leer
gezag in beweging. Buitendijck
werd in januari 1711 'gesuspen
deerd' of geschorst. Samen met
schoolmeester Nicolaas Sijncke en
de kerkenraad, want die bleven
trouw achter hun herder staan.
Sijncke ontvreemdde uit wraak
het aktenboek, waarin de geschie
denis van de kerkelijke gemeente
was opgetekend. Buitendijck zelf
wendde zich nu in andere richting
en promoveerde in 1715 tot doctor
in de medicijnen. Maar hij kon zijn
roeping toch niet verloochenen en
verzamelde in Roosendaal weer
een groep gelijkgestemden om
zich heen. Ook op Zuid-Beveland
onderhield hij nog veel contacten,
hoewel hij niet meer op het eiland
mocht komen. In 1726 is Gosuinus
Buitendijck nog uit Breda verban
nen. Via Veere en Utrecht trok hij
naar Amsterdam en verdween in
de nevelen der historie. Zijn ach
ternaam bleef klinken in het
Zeeuwse. Al snel ontstond het
Zuid-Bevelandse gezegde ''t Is een
butendieker', een ietwat afwij
kend persoon. Dus niet iemand
'van buiten', zoals vaak wordt ge
dacht. Ook Fred Bergwerff was in
die zin een buitendijker. Zijn be
faamde voorganger, naamgever
van dit persoonlijkheidstype, zal
vast wel eens in zijn gedachten
zijn geweest.
woensdag 4 september 2019
GO
in een Zeeuwse schuur
Oek de Jong. foto mariejeanne van hövell tot westerflier
- uit Zwarte schuur
Oek de Jong: Zwarte schuur -
Uitgeverij Augustus Atlas Con
tact, 496 pagina's, 24,99 euro
(gebonden 34,99 euro).
Woensdag 16 oktober is Oek de
Jong te gast tijdens de PZC/
Drvkkery-lezing in de Oostkerk
in Middelburg; aanvang 20.30
uur; kaarten a 10 euro zijn in de
voorverkoop te verkrijgen in
boekhandel de Drvkkery in Mid
delburg en via drukkerijmiddel-
burg.nl/tickets.
Voor lezers van de PZC geldt
een korting: een via de website
besteld kaartje kost 6 euro
(max. twee kaartjes per abon
nee) als u de kortingscode
pzcdejong' gebruikt.
Een tweewekelijkse rubriek
over Zeeuwse vondsten, histori
sche sporen en verhalen
Jan J.B. Kuipers
De kerk van Schore, 1790
1792. ILLUSTRATIE K.F. BENDORP/J. BULTHUIS
