i:-s
De strategie van
de 'offensieve
inundatie' blijkt
niet te werken
75 JAAR VRIJHEID 13
Mirakel 3
Oversteek Westerschelde
In het westen de Noordzee, in het zuiden
en oosten de vijand voor wie de Duitsers op
dat moment geen partij zijn. Er rest het leger
maar één ontsnappingsroute: naar het noor
den, Zeeuws-Vlaanderen, daar de Wester
schelde oversteken en dan via Walcheren en
Zuid-Beveland hergroeperen in Noord-Bra
bant. Het is een logistieke operatie die tot op
de dag van vandaag bewondering afdwingt.
Tobias van Gent en Hans Sakkers hebben in
hun boek de cijfers paraat. De Duitsers we
ten tussen 4 en 21 september 1944 vanuit
Breskens en Terneuzen een heel leger over
de Westerschelde te zetten: 86.000 man
schappen, 616 stukken geschut, 6222 voertui
gen, 6200 paarden en zo'n 6500 fietsen.
Het zijn de weken dat Zeeuwen Duitse
soldaten op blote voeten en met hun ransel
in een gestolen kinderwagen voorbij zien
trekken. Die aanblik draagt bij aan de mis
plaatste euforie op Dolle Dinsdag (5 septem
ber). De geallieerden zijn dankzij het kraken
van de Enigma-code tot op de komma geïn
formeerd over de bewegingen van de vijand.
Ze ondernemen pogingen om de oversteek
van het Duitse leger te verhinderen.
Op 11 september 1944 laten ze meer dan
450 bommen op Breskens vallen. De haven
werken worden licht geraakt, minstens drie
kwart van het tegen de haven aan liggende
dorp wordt vernietigd of zwaar beschadigd.
Met bijna tweehonderd burgerdoden heeft
Breskens ruim voor er vliegtuigen in de Twin
Towers vliegen een eigen '11 september'.
Mirakel 4
Amfibievoertuigen
Als Arnhem een brug te ver blijkt, geeft de
Amerikaanse generaal Eisenhower prioriteit
aan het vrijmaken van de vaarweg naar Ant
werpen. Inmiddels heeft Hitler de tijd gekre
gen om het verdedigen van de Scheldemon-
ding tot een halszaak te maken. Walcheren
wordt zijn 'Festung Walcheren', West-
Zeeuws-Vlaanderen krijgt het predikaat
'Schelde Festung-Süd'.
In dat zuidelijke deel nestelt zich de 64ste
Infanteriedivisie met een restant van het
15de Leger, in totaal zo'n 12.000 ervaren
frontmannen onder leiding van generaal-
majoor Eberding. De bevrijding van West-
Zeeuws-Vlaanderen door de Canadezen -
Eén granaat,
zeventien doden
Operatie Switchback - neemt daardoor niet
de geplande week, maar bijna een maand in
beslag. In het zompige polderland moeten de
aanvallers zich over de binnendijken ver
plaatsen, zodat ze een makkelijk doelwit vor
men. Dat is de belangrijkste reden dat de
Canadezen hun materieel overwicht van
vele honderden kanonnen op grote schaal
inzetten. Ze vallen pas aan na vaak uren-,
soms dagenlange artilleriebeschietingen.
Geallieerde bommenwerpers doen er dik
wijls nog een schepje bovenop. Honderden
inwoners bivakkeren wekenlang in schuil
kelders en slaan op de vlucht. Velen komen
in Groede terecht, de van beschietingen ge
vrijwaarde Rode Kruis-vestiging. Dorpen en
stadjes als Schoondijke, Oostburg en Sluis
liggen grotendeels in puin op het moment
dat de Canadese tanks binnenrijden.
Het 'onverwachte en nooit geziene' in
deze episode van de Slag komt op het conto
van in Amerika ontwikkelde amfibievaar
tuigen. De zogeheten Buffalo's beleven in
Zeeuws-Vlaanderen hun Europese vuur
doop. Als de Canadese opmars bij het Leo-
poldkanaal stokt, landen op 8 oktober bijna
honderd amfibievaartuigen vanuit Terneu
zen op de kust bij Hoofdplaat: een voor de
Duitsers onbekend wapen.
De geallieerden rijden aan land onder be
scherming van een effectief aangelegd rook
gordijn. Duitse beschietingen vanaf Walche
ren en Breskens zijn daardoor weinig effec
tief. Er ontstaat een tweede front, de Duit
sers moeten hun verdediging splitsen.
Dat kunststukje herhalen de Buffalo's als
de Canadese opmars op Zuid-Beveland
dreigt vast te lopen. Dan steken er op 26 ok
tober 137 varende legervoertuigen over vanaf
Terneuzen en rijden de dijk op bij Baarland,
in de rug van de Duitsers. Enkele dagen later
staan geallieerde troepen voor de Sloedam,
de enige en zwaar verdedigde toegang tot
Walcheren.
Mirakel 5
Walcheren onder water
De Canadese bevelhebber luitenant-ge
neraal Simonds heeft geen Zeeuwse water
staatkundige in zijn staf. Hij denkt de Duitse
verdedigingswerken op Walcheren te kun
nen uitschakelen door het onder water te
zetten. Hij houdt vast aan deze 'offensieve
inundatie', ook als de Duitse verdediging al
verzwakt blijkt. De dijken worden kapot ge
bombardeerd. Vooral het bombardement op
3 oktober op de zeedijk van Westkapelle is
desastreus: 152 inwoners komen om. Als de
zee het eiland in bezit heeft genomen, blijkt
de strategie niet te werken. De zware Duitse
kustbatterijen in de duinen liggen hoog en
droog en blijven scheepvaart in de monding
van de Westerschelde bestoken.
Maar Walcheren wordt bevrijd, de kanon
nen komen tot zwijgen: het sluitstuk van de
Slag om de Schelde. De vaarweg naar Ant
werpen ligt open. Na het mijnenvrij maken
van de vaargeul meert het eerste koopvaar
dijschip op 28 november 1944 aan. De haven
speelt daarna een doorslaggevende rol in de
bevoorrading van de geallieerde legers.
Zeeland betaalt een zware tol. Er worden
1440 burgerslachtoffers geteld en West-
Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren zijn vrij
wel onbewoonbaar. In Zeeland wordt het
feest van de bevrijding dan ook lange tijd
met gemengde gevoelens gevierd.
Tot op de dag van vandaag is de Slag om de
Schelde vrij onbekend gebleven. De Opera
tie Market Garden is internationaal bekend,
net als de Slag om de Ardennen. Zeeland had
het druk met de wederopbouw en kreeg met
de watersnood (1953) een nieuwe ramp te
verwerken, nog voor de wonden van de oor
log waren geheeld. De strijd om de vaarweg
naar Antwerpen bleef een voetnoot in de
grote geschiedenis.
Met de start van de viering 75 jaar vrijheid
in Terneuzen (31 augustus) wordt breed er
kend dat de Slag om de Schelde cruciaal was
in de strijd tegen nazi-Duitsland. Dat is laat,
75 jaar na dato. Maar niet te laat.
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 2019
De misrekening heeft verstrekkende ge
volgen. Zo leidt Monty's strategie tot wat de
Duitsers das Wunder im Westen noemen.
Door de onverwacht snelle opmars van de
geallieerden door Noord-Frankrijk en België
is het daar gestationeerde Duitse 15de Leger
in een 'tang' komen te zitten.
HANS GERMING
Als hij in oktober 1944
in de kelder van het
ziekenhuis van Oost
burg de bevrijding
meemaakt, is Hans
7 jaar. ,,Een granaat die door één
van de raampjes naar binnen
kwam, ontplofte. Het was nacht.
Zeventien doden. Er was totale
paniek. Ik hoorde dat de nonne
tjes van het ziekenhuis begonnen
te zingen. Kruitdamp vulde de kel
der. Bij vuurwerk denk ik door de
geur altijd aan die nacht terug.''
IZAAK helmstrijd
In de herfst van 1944
is Izaak 21 jaar en
woont hij in Oudelande
op Zuid-Beveland. Hij
ziet hoe vanuit Zeeuws-
Vlaanderen militairen van het
Duitse 15de Leger een veilig heen
komen zoeken over de Wester
schelde.
,,Ze gingen met van alles te water.
Met badkuipen, met aan elkaar
gebonden vaten. Voor onze kust
lagen zandbanken. Als het eb
werd strandden ze daar. 'Hilfe
Hilfe', hoorden we aan de andere
kant van de zeedijk. Ze hadden
geen dekking en werden door
jachtvliegtuigen doodgeschoten.
Helpen? Nee. Zij waren de vijand.''
WALCHERE
Middelburg Goes
ZUID-BEVELAND
Vlissingen
ireskens jÊÊ
Hoofdplaat J
Groede
Oostburg
Terneuzen
ZEEUWS-VLAAI
Knokke
Duitse 15de leger
1ste Poolse pantserdivisie
2de en 3de Can. infanterie
4de Canadese pantserdivisie
Geïnundeerd gebied
Bergen
Zoom
Antwerpen
