In het verkeerde kamp
75 JAAR VRIJHEID 11
Er is iets met mijn vader. Een groot
geheim hangt als een zwarte deken om
hem heen. Pas 26 jaar na zijn dood leer
ik de wrange waarheid kennen.
Het eeuwige
gehamer in ons
gezin op schuld
en schaamte
Elke zes weken zit mijn
vader voorovergebo
gen op een krukje met
alleen een oude satij
nen pyjamabroek aan.
Sinds zijn pensionering verf ik
zijn grijze haren. Ik smeer de
zwarte verf in en zwijgend
wachten we een half uur, hij
met een plastic kapje op.
Op een zondag, terwijl hij in
de keuken voorover zit voor het
ritueel, ontdek ik een zwart, in
gekapseld stuk dat uit zijn huid
lijkt te komen. ,,Papa, wat is
dat?'' Ik duw een brokje ter
grootte van het topje van mijn
pink naar buiten. ,,Oh dat is
steenkool'', zegt hij achteloos.
,,Hoe kom je daar nou aan?''
,,Dat is van toen die mijn in
stortte.''
Hij zwijgt.
Als mijn vader dronken is,
vertelt hij weleens dat hij in een
kamp in zijn hemd buiten in de
vrieskou is gezet. Urenlang.
Maar als ik vraag wie dat deed,
waar het was, krijg ik geen ant
woord. Sowieso geeft hij nooit
antwoord. Wie is hij eigenlijk?
Ik ken alleen een gebroken man
die iets aan het verdrinken is.
Tenzij de Tour de France op
televisie is, dan leeft hij op.
Als ik mijn moeder ernaar
vraag weet zij dat hij na de oor
log voor straf naar de mijnen in
Limburg is gestuurd. Voor
straf? Ja, hij is opgepakt in SS-
uniform. We maken er iets
heldhaftigs van, mijn vader die
de Duitsers om de tuin leidt
door een SS-uniform te stelen,
maar klopt dat wel? Waarom
altijd dat geheimzinnige gedoe,
de stress in ons gezin, mijn va
ders woede die keer dat ik op
vakantie ging naar Berlijn?
In november 2017 - 26 jaar na
het overlijden van mijn vader -
bezoek ik het Nationaal Archief
in Den Haag. Daar lees ik wat
hij mij niet vertelde. Als de oor
log begint is hij 18. Met politiek
wil hij niets te maken hebben,
hij wil wielrennen, dat is zijn
leven. Terwijl ik lees, is het of ik
zijn jonge, nog ongebroken
stem hoor, de stem van een
kind dat in absurde omstandig
heden rampzalige keuzes
maakt.
Zijn ouders zijn bij de NSB,
in 1942 begint ook hij iets te
voelen voor hun denkbeelden
en wordt hij lid. Hij kan auto's
repareren en gaat in 1944
werken voor de Duitse Wehr-
macht. Na Dolle Dinsdag, op
5 september, wordt het NSB-
gezin Roskamp naar Duitsland
geëvacueerd. Mijn vader blijft
in Zwolle achter en moet toe
treden tot Polizei Bataillon Nie-
derlande. Hij krijgt een wapen
in handen gedrukt dat hij niet
durft te gebruiken. Op 14 april
1945, hij is onderweg naar
Amsterdam, pakken de gealli
eerden hem bij Hoenderloo op.
Dan volgt via België en Den
Helder strafkamp en tewerk
stelling in een kolenmijn in
Limburg. Die stort op 7 oktober
1946 in. Op 5 november 1947,
amper 25 jaar, komt hij vrij.
In de map in het archief zit
een foto van mijn vader in een
zwart uniform. Kopiëren mag
niet, meenemen ook niet.
Privacyregels. Maar het is mijn
vader, mijn foto. Een mager
kind, dat ik alsnog zo graag zou
beschermen tegen de beslissin
gen die zijn leven bepaalden.
En zonder dat ik het wist, ook
het mijne. Er was zoveel dat ik
niet begreep. De kinderen die
niet met mij mochten spelen,
het eeuwige gehamer in ons
gezin op schuld en schaamte.
Mijn vaders driftbuien. Mijn
mislukte pogingen hem geluk
kig te maken. Mijn weigering
om zelf een gezin te stichten.
En recent mijn honger naar de
liefde van een onbereikbare
man, een vluchteling die in zijn
thuisland in een strafkamp zat
wegens landverraad. Misschien
gaat het wel nooit over.
23 OKTOBER 1944
Operatie Pegasus slaagt:
zo'n honderd Britse
militairen die niet hebben
kunnen vluchten na de
Slag om Arnhem, steken
bij Renkum alsnog de
Nederrijn over.
29 OKTOBER
Na de bevrijding van Kamp
Vught (26 oktober) en Den
Bosch en Tilburg (27 okto
ber) door de Britten wordt
ook Breda ontzet. Hier
zijn onder anderen Polen
de bevrijders.
1 NOVEMBER
De eindfase van de Slag
om de Schelde breekt aan
wanneer de geallieerde
troepen landen op Wal
cheren. Westkapelle wordt
bevrijd, twee dagen later
volgt Vlissingen.
5 NOVEMBER
In het Brabantse Heus-
den blazen de Duitsers
's nachts het stadhuis op.
De mensen die zich schuil
houden in de kelders van
het stadhuis worden volle
dig verrast; 134 van hen
komen om het leven.
8 NOVEMBER
Na de bevrijding van Mid
delburg en Veere (6 en 7
november) geven de laat
ste Duitse troepen op Wal
cheren zich over. De Slag
om de Schelde is beslist.
Mijnenvegers beginnen
met het opschonen van de
Westerschelde, zodat de
vaarweg naar Antwerpen
beschikbaar komt.
10 NOVEMBER
In Rotterdam en
Schiedam worden
52.000 van de 70.000
mannen tussen 17 en 40
jaar opgepakt tijdens de
grootste razzia in Neder
land. Zij moeten als
dwangarbeider naar Duits
land. Ook in de Noord
oostpolder (17 november)
en Den Haag (21 novem
ber) zijn razzia's.
15 NOVEMBER
Grootste bankroof uit de
Nederlandse geschiede
nis. Het verzet overvalt het
filiaal van De Nederland-
sche Bank in Almelo en
maakt 46 miljoen gulden
buit die Reichskommissar
Seyss-Inquart wil wegslui
zen naar Duitsland. Omge
rekend naar nu is de buit
290 miljoen euro.
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 2019
ZOVEEL
DAT IK NIET
BEGREEP
j
Waarom altijd die stress in het gezin, vroeg Hanny zich af.
HANNY ROSKAMP
Wielrennen was zijn leven.
