Market Garden
tl
't Noorden lijdt,
Verhaal achter het
voorwerp is mooi
I
'De kleur van het
verleden verbindt'
Operatie Market Garden
Twee onbeduidende stukjes metaal zijn
misschien wel de meest bijzondere objec
ten uit de militariacollectie van Sem
Arends. „Afkomstig van een vliegtuig dat
tijdens Market Garden onderweg was naar
Arnhem toen het bij Opheusden neer
stortte."
Ze maken de oorlog tastbaar, vindt de
jonge verzamelaar. En juist daarom verza
melt hij alles wat te maken heeft met de
Betuwe in oorlogstijd. Het mooist vindt hij
het als er een verhaal achter een voorwerp
schuilgaat. Zoals bij de metaalstukjes. „Pas
sen in één hand, maar de copiloot trok dat
vliegtuig de lucht in zodat de parachutisten
nog konden springen. Die zijn bij het dorp
geland voordat het vliegtuig neerstortte,
en weggebracht door het verzet. De
copiloot overleefde het en kreeg later
de Militaire Willems-Orde.''
Eerlijk is eerlijk, 'de hobby is vrijetijds
besteding'. Veel belangrijker is het dat de
herinnering aan de oorlog blijft. De afgelo
pen jaren exposeerde Arends verschillende
keren met zijn collectie, hij geeft ook gast
lessen op scholen. ,,Ik behoor waarschijnlijk
tot de laatste generatie die de verhalen nog
direct kan horen van de mensen die erbij
waren.''
Maar waarom toch die Tweede Wereld
oorlog? ,,De oorlog is van vrij recent'', zegt
Arends. ,,Er zijn nog spullen uit die tijd, net
als media.'' Met een simpele zoekterm vind
je op internet talloze artikelen en video's.
,,Het is allemaal dichterbij, tastbaarder. Ik
ken geen filmbeelden van Romeinen die
Nederland binnenvallen."
de jongeren met een oorlogsinteresse. Mijn
hobby is oude zwart-witfoto's inkleuren.
Belangstelling voor de Tweede Wereldoor
log ging daaraan vooraf. Vooral hield mij de
vraag bezig hoe zoiets afschuwelijks als die
oorlog - in al zijn facetten - toch kon plaats
vinden.
De Tweede Wereldoorlog was een cruci
ale periode in de wereldgeschiedenis, waar
we tot op de dag van vandaag nog de gevol
gen van ondervinden. Het is ook een tijd
waar steeds minder interesse voor lijkt te
zijn. Vroeger. Geweest en gebeurd: time to
move on. Dat gaat me aan het hart, al is het
maar omdat de mensen die zijn omgeko
men - in strijd en in onderdrukking - nooit
vergeten mogen worden.
Om de geschiedenis - en dus ook de oor
log - dichter bij het nu te brengen, besloot
ik zwart-witfoto's in te kleuren. Wat hielp
om te beginnen: tijdens een opdracht voor
mijn opleiding merkte ik wat dit inkleuren
met jaargenoten deed. Zwart-witbeeld
versterkt het gevoel van vroeger. Slaat een
gat tussen het heden en, pak 'm beet, alle
gebeurtenissen van vóór de tweede helft
van de twintigste eeuw, toen kleurenbeeld
gemeengoed werd. Kleur over zwart-wit
slaat een brug. Het brengt verbinding en
herkenning teweeg. Waardoor mensen zich
in de verhalen van het verleden verdiepen.
Hopelijk, dan.
et gemak gaat Frans de Wit
(92) uit Eindhoven in ge
dachten terug naar de peri
ode vlak na 18 september
1944, de dag dat Eindhoven
werd bevrijd. Het Duitse
wraakbombardement op 19 september staat
hem helder voor ogen en dat zal altijd zo blij
ven. Geen wonder, met 227 doden.
Geen wonder ook dat De Wit eerst daar
over begint, gevraagd naar armoede in het
zuiden na de bevrijding. ,,Alles in het cen
trum ligt plat. In een schuilkelder zijn 42
mensen om het leven gekomen.'' Het beeld
van de stoffelijke overschotten die netjes op
een rij op de grond lagen staat in zijn geheu
gen gegrift. En armoede? ,,Die was er ook ja.''
Niet het gebrek aan van alles vlak na de
oorlog maakte de meeste indruk op de ge
pensioneerd onderwijzer en basisschool
directeur, maar hij kan er wel over vertellen.
,,Op de kweekschool waar ik na de oorlog
naar toe ga, komen jongens die geen brood
bij zich hebben, vooral zoons van arbeiders.
Ze eten maar twee keer per dag.''
Zelfheeft De Wit het niet slecht getroffen.
,,We hebben geen overvloed, helemaal niet.
Maar we hebben wel een stuk grond, met ra
dijs, sla, rabarber. Anderen hebben het
zwaarder. Onze buren hebben echt honger.''
De Wit heeft ook het geluk dat Britse mi
litairen hun kamp opslaan vlak bij zijn ou
derlijk huis. De jongeling weet niet wat hij
ziet. ,,Eén van die Britten, Jackie, komt elke
avond bij ons langs en brengt het eten mee
dat ze over hebben: wit brood. Écht wit, zo
wit hadden wij het nog nooit meegemaakt.''
Een derde geluk is dat zijn vader bij Philips
werkt. ,,Philips-mensen kunnen na de oor
log voor vijf cent een warme maaltijd krij -
gen, de Philiprak. Een pannetje erwtensoep
of een stamppotje.'' Niet opvallend lekker,
die prak, maar wel 'goed te eten'.
Honger ziet hij wel om zich heen. Er is ook
een beweging die steeds terugkomt in ver-
SEM ARENDS
Verzamelaar (21)
uit Opheusden
Generaal James M. Gavin leidde de 82ste Airborne Divisie tijdens de operatie
Market Garden. Originele foto ingekleurd door Joni van Essen. foto usa army
JONI VAN ESSEN
Verslaggever (22)
kleurt oorlogsfoto's in.
De schrijver van dit artikel hoort ook bij
Deze roemruchte operatie
begint op 17 september
1944 en bestaat uit twee
onderdelen: luchtlandingen
rond Eindhoven, Arnhem en
Nijmegen (Market) en de
opmars van grondtroepen
vanuit het zuiden (Garden).
Doel is het veroveren van
Nederlandse bruggen over
Maas, Waal en Rijn om
daarna snel, in nieuwe
operaties, door te kunnen
stoten naar Berlijn. Door
een combinatie van facto
ren mislukt deze operatie.
Nijmegen wordt bevrijd,
maar de laatste brug bij
Arnhem wordt niet ver
overd en de opmars loopt
vast in de Betuwe. Het
rivierengebied tussen Waal
en Nederrijn zal tot lente
1945 frontgebied blijven.
2 OKTOBER 1944
Om de haven van
Antwerpen te kunnen
gebruiken, moet ook de
toegangsweg in gealli
eerde handen komen.
Hitler beveelt 'mit allen
denkbaren Mitteln die
Westerschelde zu sperren'.
De Slag om de Schelde
barst los.
3 OKTOBER
De geallieerden besluiten
Walcheren onder water
te zetten om zo de Duitse
posities te verzwakken.
Bommenwerpers besto
ken de zeedijk bij Westka-
pelle. De dijk breekt en het
zeewater stroomt het dorp
in. 152 inwoners komen om
het leven.
6 OKTOBER
De geallieerden bombar
deren Hengelo, 112 inwo
ners laten het leven. In
West-Zeeuws-Vlaanderen
beginnen de Canadezen
Operatie Switchback om
de zuidelijke oever van de
Westerschelde tot aan
Breskens in handen te
krijgen. De bombardemen
ten worden tot ver in
Zeeland gehoord.
11 OKTOBER
Na Vlissingen slaan de
bommen van de Engelse
Lancasters ook gaten in
de dijk bij Veere. Bijna
heel Walcheren komt nu
onder water te staan. In
West-Zeeuws-Vlaanderen
worden Sluis en Oostburg
platgebombardeerd.
12 OKTOBER
Op de grens van Noord
Brabant en Limburg
verhevigen de Amerika
nen en Britten de strijd
om Overloon, een veld
slag met de inzet van hon
derden kanonnen. Dit re
sulteert op 18 oktober in
de bevrijding van Venray.
13 OKTOBER
Zwarte Vrijdag. Canade
zen, die via West-Brabant
proberen Zeeland boven
de Westerschelde binnen
te komen, lijden zware ver
liezen bij Woensdrecht.
16 OKTOBER
De Canadezen nemen
Woensdrecht in. Met dit
succes ligt de weg naar
Zuid-Beveland en Walche
ren open. De Duitsers daar
zitten klem.
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 2019
DOMINIQUE ELSHOUT
