Mesch in Zuid-Limburg, het eerste bevrijde dorp van Nederland
Het Amerikaanse leger bestaat uit een dominant
wit en een ondergeschikt zwart leger: veel bevrijders
van Limburg zijn zelf niet vrij. Rosy Peters (74) is het
kind van een zwarte strijder.
De bevrijding komt tussen twee
melkbeurten door: een regi
ment van het 30ste Ameri
kaanse leger steekt om 10 uur
in Mesch de grens over, nog
diezelfde dag vluchten de
Duitsers tot achter Eijsden. Andere dorpen
in Zuid-Limburg zien de Amerikaanse strij
ders de dagen erna verschijnen. Af en toe
klinken er schoten; boeren zoeken dekking
in de boomgaard waar de appelpluk aan de
gang is, in de dorpen verstoppen bewoners
zich in hun kelders.
Op 6 juni 1944 was de geallieerde landing
op Normandië, 25 augustus de bevrijding
van Parijs, op 3 september volgde Brussel en
op 12 september zetten de eerste Amerika
nen voet in bezet Nederland. Een wals van
Amerikaans, Engels en Canadees vuur is op
weg naar het Ruhrgebied om de Duitse oor
logsindustrie kapot te maken en door te sto
ten naar Berlijn. Tegen de 275.000 Amerika
nen zullen in '44-'45 over Limburgse bodem
trekken: strijdkrachten en de ondersteu
nende troepen van de Quarter Master Ser
vice Company (QMSC).
In haar boek Kinderen van zwarte bevrijders
beschrijft Mieke Kirkels hoe kinderen in hun
schoolpauze gaan kijken in een wei in Mar
graten: 'Wat het precies was, wat daar ge
beurde, wisten we als kinderen niet, maar
het was een grote zwijnerij met allemaal
dooien.' Daar zien de jongens ook voor het
eerst zwarte mensen, soldaten van het Ame
rikaanse leger. 'Ze maakten vrachtwagens
leeg die aankwamen vol met lijken.'
Zwarten benedendeks
Wat zij zien is de achterkant van een bloedig
front en het begin van een begraafplaats voor
uiteindelijk twintigduizend gesneuvelden,
meest Amerikanen. Wat de j ongens zich niet
realiseren is dat de zwarte grafdelvers solda
ten zijn in een op racisme gebaseerd leger.
Gevechtstaken voor hen zijn bezwaarlijk,
zwarten zijn goed voor het ondersteunende
werk: bevoorrading, reparaties, transport.
Een vijfhonderd kilometer lange olieleiding
van Calais naar het front wordt in iets meer
dan een maand aangelegd door de zwarte
units van de QMSC. Zelfs de verscheping
naar Europa was verdeeld: witten boven
deks, zwarten benedendeks.
Onder het Amerikaanse gezag viert Lim
burg feest. Het sluit de bevrijders, ook de
duizenden zwarte soldaten, in de armen.
Kirkels: 'Het thuisfront kan de verhalen die
het per legerpost ontvangt nauwelijks gelo
ven. Contact met witte mensen? Bij mensen
in huis uitgenodigd worden? Vriendschap
pen die ontstaan? De zwarte jongens en
mannen ondergaan het als bevrijding.' Maar
ook: 'Van de drukbezochte feesten zijn de
zwarte soldaten pertinent uitgesloten. De
feesten zijn, net als de Limburgse danszalen
en bioscopen, for whites only.' De Limburgse
bevolking registreert het nauwelijks.
Schaamte en schande
Stel je in die omgeving de 20-jarige Roos
Heuts voor, dochter uit een mijnwerkersge
zin met twaalf kinderen, kamermeisje in het
Grand Hotel van Heerlen. Op 17 juli 1945
wordt zij moeder van dochter Rosy, een 'kof
fieboontje', dat wordt overgedragen aan haar
oudere zus Trees en man Willem. Schaamte
en schande drijft de ongehuwde moeder ver
weg van haar gekleurde kind naar Amster
dam, waar ze in een sigarettenfabriek voor
zichzelf en haar dochter kostgeld verdient.
Als vader wordt een Surinaamse hotelmede
werker aangewezen. 'Laat die vent maar be
talen.' De man weet van niets en ontkent.
Een rechtszaak volgt, tot in Suriname aan
toe, maar Roos verliest.
Rosy groeit op in Brunssum. ,,Kinderen
riepen: neger, zwarte'', zegt Rosy Peters (74)
nu. ,,De moeders zeiden: 'Oh, je bent een
Amerikaantje.''' Schoolmeisjes wachten het
buitenbeentje op voor een pak rammel.
,,Thuis kreeg ik er dan nog een draai om mijn
oren overheen. Verder werd gezwegen.''
Haar jeugd is triest: moeder Roos heeft
werk op 'de Céramique' en woont met haar
dochter als ze 'een Maastrichtenaar' ont
moet, fabrieksarbeider, later mijnwerker,
een man met nazisympathieën. Hij trekt bij
hen in, een huwelijk volgt. ,,Och, wat een
mooi kind'', hoort Rosy diens familie
VRIJDAG 30 AUGUSTUS 2019 75 VRIJHEID 3
Rooms-katholiek Limburg verlost: na vier jaar bezetting halen dominicaanse paters de 30ste Infantry Division 'Old Hickery' binnen in Gronsveld, net voorbij Mesch. foto niod
'Ik was een
ongewenst
zwart kind'
KOOS DE WILT
Zo'n 900.000 Afro-Amerikanen
hielpen bij de bevrijding van Europa.
FOTO COLLECTIE NATIONAAL BEVRIJDINGSMUSEUM
GROESBEEK
Roos en Rosy kort na de oorlog.
