II
EUWS 11
PIETER BAAN CENTRUM OPEN HUIS
Bij verdachten van moord, zedendelicten of
andere ernstige misdrijven wordt in het Pieter
Baan Centrum onderzocht of zij kampen met
geestelijke stoornissen. Voor de media ging de
anders zo gesloten afdeling gisteren even open
,,Je wilt geen uitgelokt gedrag, maar
interacties kunnen inzicht geven in
hoe iemand handelt. Sommigen
spreken gemakkelijker dan anderen,
maar zes weken in een omgeving met
anderen roept automatisch gevoelens
op'', vertelt een medewerker. Een an
der zegt: „Vergelijk het met een be
zoekje aan je schoonouders. Een paar
uur de schijn ophouden lukt. Maar
een paar weken met ze op vakantie is
een ander verhaal."
Alleen als hun advocaat of de vaste
imam of dominee langskomt, gaan
de camera's uit en deuren dicht.
Om tunnelvisie te vermijden leest
een ervaren 'procespsycholoog' mee
met de verslagen van de rapporteurs.
Dat moet voorkomen dat psychiaters
en psychologen zonder goede argu
menten tot conclusies komen.
Een breekijzer bij de gesprekken
zijn de zogenoemde milieurapporta
ges. Een gedragswetenschapper
vraagt dan documenten uit oude
rechtszaken op, maar gaat ook langs
bij ouders, broers, zussen, partners,
exen en voormalig werknemers. Als
die willen vertellen over oud gedrag,
iemands jeugd, verslaving of ruzies
in het verleden, levert dat cruciale in
formatie op.
„Iemand kan best twee weken be
weren dat hij heel serieus was in zijn
werk, maar als een baas het tegendeel
beweert, kunnen we hem daarmee
confronteren en ontstaat er weer in
teractie'', zegt directeur Harkink. En
uiteindelijk wordt er ook gesproken
over het vermeende delict.
Angst voor tbs
Een groeiend probleem was lang dat
veel observandi uit angst voor tbs
weigerden het gesprek aan te gaan.
Toch valt bijna de helft van hen snel
door de mand. ,,Dan zie je al snel dat
er iets toch niet goed met hen is'', al
dus een medewerker.
Een deel volhardt wel langer. Die
observandi worden op de 'weigeraf-
deling' geplaatst, waar activiteiten
nog meer worden gestimuleerd. Dan
komt het helemaal aan op verleiden.
,,Toch proberen hen naar de keuken
te krijgen, naar de fitness of het
sportveldje", aldus de medewer
ker. Observandi die bij aankomst
ferm laten weten ieder gesprek met
een psycholoog te weigeren, staan
soms enkele uren later al schoorvoe
tend te babbelen. „Bijna niemand
houdt het vol zich veertien weken af
zijdig te houden.''
r staat een bankje
waarop Jos Brech
- verdachte van de
moord op Nicky Ver
stappen - gezeten zal
hebben, een voetbal
tafel waaraan ter
reurverdachten kunnen hebben ge
speeld en een bank waarop de
Utrechtse aanslagpleger Gökmen T.
zal zijn neergeploft. Achter een van
de gesloten deuren moet Thijs H. zit
ten, die het doden van drie wande
laars bekende. Het Pieter Baan Cen
trum (PBC) is anders een zo gesloten
mogelijke instelling in het gevange
niswezen, maar voor de media gin
gen de deuren gisteren even open.
Het is dé plek in Nederland waar
psychologen, psychiaters en andere
gedragswetenschappers jaarlijks zo'n
220 verdachten van moorden, zeden
misdrijven, terreur en andere ern
stige delicten zes tot maximaal veer
tien weken lang observeren en be
vragen. De centrale vraag daarbij is:
mankeerden zij mentaal iets toen ze
hun delict zouden hebben gepleegd?
Of specifieker: was hun misdaad hun
aan te rekenen, hoe groot is de kans
op herhaling en moet hij (of soms zij)
behandeld worden? Op de eindrap
portages baseren rechters zich later
om te bepalen of er tbs of een andere
behandeling moet worden opgelegd.
De gedachte is dat het na zes we
ken van nauwgezet volgen, voor ver
dachten - want het is voorafgaand
aan hun rechtszaak - moeilijk is gees
telijke stoornissen te verbergen.
Geen sterrenstatus
Vaak zijn het verdachten die breeduit
het nieuws gehaald hebben, al krijgt
iedereen dezelfde behandeling. ,,We
willen niet dat iemand met een soort
sterrenstatus binnenkomt'', zegt di
recteur Joost Harkink.
De vier afdelingen lijken op het
eerste oog op een doorsnee gevange
nis: lederen banken, door 'inwoners'
Bijna niemand houdt
het vol zich veertien
weken afzijdig te
houden
vervaardigde tekeningen aan de mu
ren, linoleum vloeren. Maar toch is
het aanbod hier groter. Om het ge
drag van verdachten - observandi ge
noemd - beter te kunnen peilen is er
een keur aan voorwerpen om hun ge
drag en eventuele stoornissen te ob
serveren. Op tafels slingeren kranten,
er staan een playstation, een tv, een
boekenkast (veel misdaadlectuur),
een voetbaltafel en een dartbord.
Meekijken
Gedragsdeskundigen kijken 24 uur
per dag mee om te zien hoe verdach
ten daarmee omgaan. Wat doet de
verdachte als hij geïrriteerd raakt?
Gaat hij het gesprek aan over het
nieuws? Kan hij in de keuken samen
werken? Welke andere verdachten
zoekt hij op? Probeert hij de baas te
spelen, of juist niet? En maakt een hij
seksuele getinte opmerking naar de
vrouwelijke groepsleider?
vrijdag 30 augustus 2019
GO
Gestoorde
crimineel kan
hier niets
verbergen
Van boven naar
beneden: buiten
plaats, sportfaciliteit,
keuken en een
slaapplek in het
Pieter Baan Centrum.
FOTO'S DJI/JOHN VAN HELVERT
Tobias den Hartog
Almere
-Medewerker PBC
