ENR
5
WIE IS BANG SCHOUWBURG MIDDELBURG
Het Zeeland
Nazomerfestival
opende gisteravond
met de première van
Wie is bang, een
zwarte komedie
vol woorden als
landmijnen.
NATUURJOURNAAL
woensdag 28 augustus 2019
Zeeland Nazomerfestival
Wie gewend is de
radio luider te la
ten spelen als de
buren ruzie heb
ben, zal bij Wie is
bang even moeten schakelen.
Want die voorstelling bijwonen,
zal aanvoelen alsof je ongewild
moet toehoren (in mindere mate
toekijken) bij een ordinaire ruzie.
Toegegeven, sleur in de relatie
en in het werk is niet zo ordinair.
Zou zelfs herkenbaar kunnen zijn
(een belangrijke sleutel tot thea
ter). Twee oudere acteurs, tevens
een koppel, reageren zich af op el
kaar na een lang lauw seizoen in
een 'draak' van een klassieker. De
twee kibbelaars brengen het iro-
nisch-sarcastisch-leuk, in smeuïg-
agressieve taal die enige oefening
en flink wat drank verraadt. Een
groot dramatisch thema lijkt voor
lopig te ontbreken.
Dat is in Edward Albees Who's
afraid of Virginia Woolf-dat in de
verte als voorbeeld heeft gediend -
aanvankelijk ook het geval. Daar
blijkt dan uiteindelijk een nooit
geboren kind, de Grote Intieme
Han Kerckhoffs en Els Dottermans in Wie is bang, openingsvoorstelling van Zeeland Nazomerfestival 2019. foto lex de meester
Deler, door een drankzuchtig kop
pel om zeep te worden gebracht en
dat is inderdaad dramatisch, want
de basis van hun samenzijn.
Een jonger koppel dient daarbij
als katalysator en als machteloze
getuigen. Ook in Wie is bang is er
zo'n jong koppel, maar hier werkt
dat anders. Het conflict hoeft niet
meer versneld, en ze zijn ook veel
mondiger en gelijkwaardiger. Het
wordt een confrontatie tussen
jonge acteurs en oude, in visie en
vaardigheden. En meer nog, een
confrontatie tussen oldschool
blank en open multicultureel. Het
jonge stel verlaat het toneel (let
terlijk en figuurlijk) zeker niet als
verliezers.
En dus blijven de oude acteurs
Jo en Denise (gespeeld door het
acteurskoppel Han Kerckhoffs en
Els Dottermans) alleen achter,
moegestreden. Net als Albees Mar
tha en George, maar minder
kwetsbaar en gekwetst, en dus
minder deerniswekkend. Zelfs als
blijkt dat ook in Wie is bang een
nooit geboren kind een rol speelt.
Maar niet de hoofdrol.
Wie dan dus toch maar toe
hoort, en vooral ook toekijkt,
hoort en ziet veel meer dan een
drama tussen twee mensen. Het
stuk gaat bijvoorbeeld ook over
het belang van toneel - wie kijkt,
krijgt het make-believe in krachtige
beelden ingewreven door een in
teressant en suggestief decor. De
vraag of niet alle kunst sowieso
maatschappijkritisch is of zou
moeten zijn, wordt ondergronds
afgezet tegen het commerciële
(subsidie)denken. En wat in heel
dat verhaal is nog echt en wat is
gespeeld? Trek die lijn vervolgens
gerust door naar liefde en leven.
Vileine impotentie
Wie integendeel de radio uitzet bij
een burenruzie, gaat waarschijn
lijk een mooie avond tegemoet.
Zelden is er kleurrijker en valser
op elkaar gescholden. Woorden als
projectielen of als landmijnen.
Kort hysterisch lontje tegen vi
leine impotentie. Passioneel zelf
medelijden tegen gekwetste man-
nenziel. Het is een stortvloed van
woorden die nauwelijks stilvalt,
zelfs af en toe een brij is, helaas.
Zoals je bij de buren ook wel eens
een woord mist.
En zoals dat vaker gebeurt, als je
een projectiel doel ziet missen, is
het ook wel eens komisch. Draait
het voorspelbare (jonge actrice en
oude acteur even samen) om in
zijn verrassende tegendeel en stort
onverwacht het decor in.
Er is veel uit de kast gehaald.
Taalvirtuoos Tom Lanoye schreef
de tekst. Sterke acteurs spelen
hem. Het decor geeft een onalle
daags dwarse inkijk. Onopval
lende en dus knappe kostumering.
Een oerklassieker als inspiratie
bron. De optelsom zou fën-tds-
tisch kunnen zijn. Maar ergens
ontbreekt het nog aan de absolute
noodzaak. Waarom ook al weer
moest dit verhaal onvermijdbaar
ontstaan?
Langs de 's-Gravenpol-
derseweg, op de drie
sprong tussen Hoede-
kenskerke, Langeweegje en 's-
Gravenpolder is zomaar ineens
een prachtig hotel verrezen. Naar
schatting biedt het nieuwe hotel
meer dan 10.000 slaapplaatsen en
hoewel het nog niet is volge
boekt, is het er een drukte van be
lang. Het is dan ook niet zomaar
een hotel; het is wat je in de
volksmond een bijenhotel zou
noemen. Het is een voorziening
met bamboestokjes, houtblokken
met voorgeboorde gaatjes, gebus
selde stokjes en allerlei andere
voorzieningen om het insecten
naar de zin te maken. Sinds het
hotel geplaatst is, gaat er geen
week voorbij of we besteden een
uurtje aan de bewoners die er al
lemaal komen.
Het is een bijenhotel, dus het
eerste waar je op let zijn de bijen.
Er huizen in de holle stokjes en
voorgeboorde gaatjes grote hoe
veelheden van de tronkenbij, een
diepzwart bijtje dat gemakkelijk
te herkennen is aan de dooiergele
dichte buikbeharing (buik
schuier), waartussen het stuif
meel van de bezochte planten
wordt opgeborgen. Een tweede
bijtje dat opvalt, is de tuinblad-
snijder. Dat is een zogenaamde
behangersbij. Die knipt met zijn
kaken mooie ronde schijfjes uit
de sneeuwbessen, geraniums en
andere planten, om daarmee zijn
nest te bekleden. Je zag de
behangersbijen de voorgaande
weken af- en aanvliegen met
stukjes behang om hun nieuwe
hotelkamer te versieren. De eer
ste insluipers zijn ook al gesigna
leerd! Tussen die bladsnijders
vloog geregeld een kegelbij. Dat is
een zogenaamde koekoeksbij, die
zijn eitje in het nest van een be
hangersbij deponeert. De larve
die uit dat eitje komt doodt de
larve van de rechtmatige eigenaar
en teert vervolgens op de voed
selvoorraad van zijn gastouders.
Maar het zijn niet alleen bijen
die het hotel bewonen. Onder de
overstekende rand overnacht een
Rood weeskind, een prachtige
grote nachtvlinder die hier kind
aan huis is. Verder zijn er kever
tjes, wantsen, graafwespen en
oorwurmen die het hotel hebben
betrokken. De mooiste bewoner
is de blauwe goudwesp. Ook weer
zo'n koekoek; in dit geval de para
siet van de pottenbakkerswesp,
die in het hotel ook rijkelijk ver
tegenwoordigd is.
Dat is maar heel in het kort iets
over de bewoners van het nieuwe
hotel. De vraag rijst of zo'n voor
ziening belangrijk is voor de in
sectenstand. Kan het helpen om
de insecten beter te beschermen?
Daarover een volgende keer.
27 augustus t/m 7 september
Zelden is er kleurrijker gescholden
Willem Nijssen
Middelburg
Wie is bang, t/m 7 september
(m.u.v. 1 en 2 sept.) in Schouw
burg Middelburg, 20.30 uur.
Een drukbezocht hotel
Een
i blauwe goudwesp.
Een tweewekelijkse rubriek
over natuur in Zeeland
Chiel Jacobusse
