Bevrijding
75 jaar
'Ik vraag
me af: hoe
oneerlijk
kunnen
mensen
zijn? De
kogels
kenden
geen
kleur'
12
ogen. ,,O, Lord. Er is gewoon zo
veel te vertellen. Ik wil erover
blijven schrijven, tot ik niet meer
kan.''
Hall of Fame
Matthew Southall Brown ont
vangt het bezoek uit Nederland in
de vriendelijk blauw geschilderde
bungalow die zijn vader nog heeft
gebouwd. Brown bracht er vier
kinderen in groot en woont nu
aan de voorkant, zoon Matthew
Southall Brown junior (65) en zijn
vrouw, dochter en kleindochter
bezetten het achterste deel. De
gang tussen de woonkamer en de
keuken is de eregalerij van de fa
milie. Met penseel is het op de
deurpost geschilderd: Hall of
Fame.
Aan de muur hangen brieven
van Congresleden aan dominee
Brown, certificaten van het leger,
foto's van zijn ontmoeting met
Nancy Pelosi, herinneringen aan
zijn overleden vrouw Lottie, met
wie hij 68 jaar getrouwd was, en
een portret van dochter Christa,
die in 2014 overleed, zes maanden
na haar moeder. Helemaal voor
aan hangt de groepsfoto die in
1944 werd geschoten van Brown
en drie medesoldaten, ergens in
Duitsland.
Soms vergeet hij wat hij heeft
gegeten bij het ontbijt, en de na
men van zijn 29 klein- en achter
kleinkinderen willen ook niet al
tijd boven komen drijven nu het
geheugen wat begint te haperen.
(,,Ik ben nummer zes, opa, zeggen
ze dan.'') Maar als het leger je iets
KARLIJN VAN HOUWELINGEN
In het hoekje bij de voordeur
staat de koffer voor de reis
naar Nederland klaar, een se
lectie stropdassen erbovenop,
daarnaast een paar bruine
wollen handschoenen. Matthew
Southall Brown is bedacht op
eventuele vroege najaarskou aan
de Noordzee. Hier in Savannah,
een subtropische kuststad in het
zuiden van de VS, is het warm en
vochtig. Maar in Noordwest-Eu
ropa kan het flink koud worden,
herinnert hij zich van 75 jaar gele
den.
Ergens op zijn weg van Nor-
mandië naar Berlijn sliep hij toen
op de zolder van een hoog ge
bouw, en hij weet nog precies hoe
hij wakker werd - bedekt met
sneeuw. ,,Je moest het 's ochtends
van je af schudden'', vertelt hij.
Beneden was het warmer, com
fortabeler, maar de lagere verdie
pingen waren voor witte militai
ren. Brown en zijn zwarte mede
soldaten waren veroordeeld tot de
ijzige zolder.
Het is de duistere kant van de be
vrijding: de Amerikaanse troepen
die Nederland en de rest van Eu
ropa de vrijheid kwamen bren
gen, waren scherp getekend door
rassensegregatie. Zwarte soldaten
vormden aparte eenheden, en
waren vooral goed voor de corvee-
klussen. Goederen aanvoeren, toi
letten schoonmaken, munitie
klaarmaken, koken, benzinevaten
stapelen, graven delven.
,,Ze vertelden leugens over ons,
dat we niet wilden vechten'', zegt
Brown thuis in Savannah, waar
iedereen hem kent als dominee
Brown, een lokale autoriteit die
ruim 35 jaar St. John's Baptist
Church leidde.
De slag om de Ardennen, het
laatste grote offensief van het
Duitse leger, dwong president Ei
senhower tot verandering. Er wa
ren niet genoeg witte soldaten.
Duizenden mannen waren ge
sneuveld. Eisenhower en zijn ge
neraals besloten de infanterie tij
delijk open te stellen voor zwarte
Amerikanen. Wie bereid was te
vechten, mocht zich melden.
Matthew Brown was het zat om
latrines te soppen en werd een
van de 2221 geselecteerde vrijwil
ligers. Bij officiële gelegenheden
draagt hij die cijfers in goud op
zijn colbert. ,,Tweeduizend-
tweehonderd-eenentwintig sol
daten die eruitzagen zoals ik."
Bezienswaardigheid
Volgende week reist dominee
Brown met zijn zoon naar Neder
land om in Terneuzen de bevrij
ding van Zuid-Nederland mee te
vieren en op de Amerikaanse oor
logsbegraafplaats in Margraten te
spreken over de negro infantry vo
lunteers die de nazi's uit Europa
verjaagden. Het is hoog tijd dat
hun verhaal wordt verteld, vindt
Brown. ,,We zijn het best be
waarde geheim van de Tweede
Wereldoorlog. Ik zeg altijd: de
Browns, Jones-en en Williams-en
(Afro-Amerikaanse achternamen,
red.) hebben de oorlog gewonnen.
We waren met zoveel.'' Ze waren
in Europa een bezienswaardig
heid. Er waren mensen die had
den gehoord dat ze staarten had
den, als apen, en nieuwsgierig
achter hen aan kwamen om te kij
ken. ,,Mogen we je staart zien,
vroegen ze dan.''
Het stoorde hem destijds alle
maal niet zo. Hij was jong en
crazy, zegt hij, en allang blij dat
hij na de rotkarweitjes eindelijk
écht deel mocht zijn van de oor
log. Het was aanvankelijk een
avontuur, voor een jongen die net
van de middelbare school kwam
en het ouderlijk huis nog nooit
verlaten had. Maar 75 jaar later
wordt hij emotioneel als hij ver
telt over de behandeling die hij
kreeg.
Hij verontschuldigt zich - soms
verheft hij zijn stem, als hij uitlegt
hoe zwarte troepen toegewezen
werden aan witte eenheden. Ze
hoorden er dan wel officieel bij, in
de praktijk bleven ze afgezonderd,
op die besneeuwde zolder bij
voorbeeld.
Zijn rang, die van Private First
Class, moest hij van zijn uniform
halen, zoals alle zwarte sergean
ten en luitenanten - witte solda
ten wensten geen orders te krij
gen van zwarten die hoger in rang
stonden. En die zwarte kameraad
die een Duitse onderofficier ge
vangen wist te nemen? De man
heeft er geen erkenning voor ge
kregen, zegt Brown.
,,Ik heb heroïsche dingen gezien
waar nooit verslag van gedaan is.
En dat heeft me beïnvloed. Alle
films over de Tweede Wereldoor
log gaan over mensen die eruit
zien zoals jij'', zegt hij, zijn wijs
vinger in de richting van de witte
verslaggeefster. ,,Ik vraag me af:
hoe oneerlijk kunnen mensen
zijn? De kogels kenden geen
kleur.''
Ze vochten nota bene tegen het
leger van de man die Europa
wilde reserveren voor lange men
sen met blond haar en blauwe
Afro-Amerikaanse soldaten eten in de mess (boven) en trainen voor een landing
met een amfibievoertuig, tijdens WO II. foto's bettmann archive en getty images
ZATERDAG 24 AUGUSTUS 2019 GO
VERVOLG VAN PAGINA 11
-Sr
.VBerrJ.'Scwi.
Chatham County
