De provocatief therapeut daagt zijn cliënt uit
Zit je eindelijk bij de psycholoog omdat je met
jezelf in de knoop zit, maakt hij een grap over wat
je dwarszit. Een traditionele therapeut zal dat niet
snel doen, een provocatieve psycholoog wel.
Dat helpt namelijk, zegt Freek Sarink (44), schrijver
van een boek over de methode.
Een alcoholist
hoort van mij de
voordelen van zijn
drankgebruik
23
f
o bot is het allemaal niet,
integendeel: liefdevolle
humor, een goed contact
en de ander uitdagen zijn
nodig om te kunnen
helpen, zegt systeemtherapeut en
provocatief psycholoog Freek Sarink,
die de methode al tien jaar toepast.
,,Juist het tegendraadse maakt zo'n
coach effectief. Cliënten zijn niet
gebaat bij een lange serie sessies
waarin een therapeut hen vertelt wat
ze moeten doen. Juist door de regels
los te laten, komt een provocatieve
therapeut snel tot de kern. Mensen
nemen dan zelf de teugels weer in
handen."
In zijn onlangs verschenen boek
Provocatieve psychologie en coaching.
De coach als advocaat van de duivel be
schrijft hij zeven basisaannames van
provocatieve psychologie en de bij
behorende technieken. Zoals: eis van
je cliënt dat hij grappig is. Of:
benoem de voordelen van het
probleem dat je hebt.
Tweestrijd
Een belangrijke aanname is dat
iedere cliënt een innerlijke twee
strijd voert. ,,Een deel van de cliënt
wil het probleem oplossen, een ander
deel niet. Er is altijd iets wat mensen
weerhoudt te veranderen. Toch wil
len ze dat wel, anders zouden ze geen
hulp zoeken.''
Sarink speelt tegenover zijn cliën
ten de advocaat van de duivel. ,,Ik
benoem vooral de voordelen van een
probleem als een depressie of versla
ving. Tegen iemand die somber thuis
zit, zeg ik: 'Het is toch fijn dat je het
nu lekker rustig aan kunt doen? Vind
je het dan leuk op je werk?' 'Nee', is
vaak het antwoord. 'Nou dan!'
,,Een alcoholist hoort bij mij de
pluspunten van zijn drinkgedrag en
wie te veel hooi op zijn vork neemt,
stimuleer ik om meer te doen. Want
wie anders dan hij of zij kan de
wereld op zijn schouders dragen?
Mensen gaan dan tegen mij in en
komen zelf met oplossingen.''
Zelfmoord
Provocatieve coaching is niet alleen
geschikt voor lichte problemen: ,,De
grondlegger van de methode werkte
met zwaar psychiatrische patiënten
die kansloos leken. Toen hij zei wat
hij echt dacht, bereikte hij verrassend
goede resultaten met ze.''
Het is oppassen geblazen. Iemand
met autisme kan uitdagingen te
letterlijk opvatten. Dat geldt ook voor
mensen met een verstandelijke
beperking.
,,Bij provocatie hoort destabilisatie.
Mensen zitten vaak vast in patronen.
De kracht is dat je de cliënt daaruit
helpt door hem in verwarring te
brengen. Daarvoor moet de betrok
kene enigszins stabiel zijn.''
Voor mensen die midden in een
psychose zitten, is uitdagende thera
pie geen aanrader. ,,Als de cliënt
daaruit is, kan het weer wel. Ik be-
ADVOCAAT VAN DE DUIVEL
er in Spaanstalige
landen geen infor
matie beschikbaar
was over provoca
tieve therapie.
Inmiddels geeft hij
ook lezingen en
cursussen aan
Spaanse en Latijns-
Amerikaanse
collega's.
mmmt
handel bijvoorbeeld een man die
suïcidaal is. Ik onderzoek eerst of hij
serieus zelfmoord wil plegen of dat
hij vooral zijn hopeloosheid uit. Dat
laatste blijkt het geval, dus dan kan
ik provocatief met hem aan de slag.''
Relatiecrisis
In zijn boek passeren meer kwesties
de revue. Zo leert 'Paula doet er niet
toe' om voor zichzelf op te komen.
'Cristina de Schuldige' en 'Carlos de
Afwezige' komen dankzij provoca
tieve therapie uit een relatiecrisis.
,,Zij voelde zich schuldig omdat ze
ziek was en hij zonderde zich
steeds meer af. Door ze op hu
morvolle wijze te confronte
ren met het feit dat zij mis
schien nooit helemaal be-
v ter zou worden-ik heb
zelfs Quasimodo nage
daan - was haar ziekte
geen taboe meer en kon
den ze weer verbinding
met elkaar maken."
Eén keer liep een cliënt
bij hem weg. Maar de
meesten ervaren de
behandelwijze als een
bevrijding. Dat geldt voor
zowel individuele thera
pie als gezins- of rela
tietherapie.
Humor is on
misbaar, zegt
Sarink, die ook
doceert aan
de Vrije Uni
versiteit
Amster-
dam. ,,Veel therapeuten zijn bang
hun cliënten te kwetsen, maar men
sen lachen veel sneller dan we den
ken. Humor is een tegengif voor het
verdriet en de druk die we ervaren in
het leven. Humor helpt je je emoties
te uiten en zorgt voor meer mense
lijkheid en een directe benadering.''
Assertief zijn
Provocatieve therapie is nog relatief
onbekend, maar als het aan Sarink
ligt, komt daar verandering in.
,,Juist in onze tijd snakken mensen
naar persoonlijk contact en is asser
tief zijn heel belangrijk. Provocatieve
therapie is daarvoor heel geschikt.
Bovendien kom je met uitdaging en
humor snel tot de kern, waardoor
mensen verder kunnen. Soms bete
kent dat ook tegenslagen accepteren,
want het leven is niet altijd leuk.
Maar als je een ezel vooruit wilt
helpen, duw je hem niet, maar trek je
aan zijn staart. Niemand is gebaat bij
ellenlange behandelingen, behalve
misschien een narcistische thera
peut.''
Een lachspiegel voorhouden levert
dan ook betere resultaten op dan
protocollen volgen, gelooft Sarink.
Bovendien hebben therapeuten er
ook plezier van. Hij hoopt dat zijn
boek meer hulpverleners inspireert
om met de methode aan de slag te
gaan.
,,Om succesvol te zijn als provoca
tieve coach of therapeut hoefje geen
volleerd stand-upcomedian te zijn. Je
moet wel het lef hebben om buiten
de lijntjes te kleuren en af en toe iets
van jezelf te laten zien. En niet bang
zijn cliënten te kwetsen, die zijn vaak
veerkrachtiger dan je denkt. Neem je
cliënten serieus. Als je mensen seri
eus neemt, kun je ze ook uitdagen.''
PC ZATERDAG 17 AUGUSTUS 2019
Problemen? Lach erom
BINA AYAR
i Provocatieve
therapie werd in de
jaren 70 bedacht
door de Amerikaan
Frank Farrelly en is
in Nederland verder
ontwikkeld door
Jaap Hollander en
Jeffrey Wijnberg.
i Technieken als
'problemen
uitvergroten' en
'confrontaties
aangaan' worden
ook toegepast
in bekendere
therapieën als
systeemtherapie en
Acceptance and
Commitment
Therapy (ACT).
i Freek Sarink
schreef Provoca
tieve psychologie.
De coach als
advocaat van de
duivel eerst in het
Spaans,
omdat
A Freek Sarink
kleurt af en toe
buiten de lijntjes.
FOTO JOOST HOVING
