Verhoudingen in Duitsland op scherp na politieke moord en
Waar moet het heen met Duitsland? Verslag uit een land dat
na een bewogen zomer worstelt met een politieke moord,
een miljoen vluchtelingen, oprukkend rechts. Kortom: met
zichzelf. ,,Ik ben echt radeloos.''
Anti-immigratiepartij AfD plukt
de electorale vruchten van de
maatschappelijke onrust
14
moord in Duitsland sinds de jaren
80, toen de links-extremistische
terreurgroep Rote Armee Fraktion
(RAF) dood en verderf zaaide. De
eerste politieke moord sinds de val
van de Muur. En daarmee ook de
eerste in het Duitsland na Wir
schaffen das ('Het lukt ons wel'), de
inmiddels historische uitspraak
van Angela Merkel op 31 augustus
2015, op het hoogtepunt van de Eu
ropese vluchtelingencrisis.
Thomas Bockelmann kende
Lübcke goed. Bockelmann (64) is al
veertien jaar artistiek leider van het
stadstheater in Kassel, de stad waar
Lübcke politiek actief was. De twee
'hadden gewoon een goede klik'.
,,Hij was een humoristische, toege
wijde, nuchtere man'', vertelt Boc-
kelmann tijdens een wandeling
door zijn geliefde Kassel. ,,Ik mocht
hem enorm graag. Als we tegelijk
op een bijeenkomst of borrel wa
ren, vroeg Walter vaak: 'Even ro
ken?' Of we dronken samen wat.
Walter hield van het goede leven.
Toen ik hoorde dat hij dood was,
dacht ik: die heeft een hartaanval
gehad. Maar ik had het mis.''
Lübcke, zegt Bockelmann, had
Zivilcourage, wat zoiets betekent als
burgermoed of morele moed. ,,Een
belangrijk begrip.'' Een van de mo
menten dat de CDU-politicus zich
geroepen voelde om een stevig
standpunt in te nemen was in ok
tober 2015 tijdens een bijeenkomst
over de opvang van vluchtelingen
in een dorp bij Kassel. Beschimpt
en geprovoceerd door leden van Ka-
gida, de Kasselse afdeling van anti
islambeweging Pegida, zei Lübcke:
,,Wie deze waarden (van een open
samenleving, red.) niet deelt, kan
dit land op elk moment verlaten, als
hij het er niet mee eens is. Dat is de
vrijheid van iedere Duitser.''
Twitter
De uitspraak, die op sociale media
talloze keren gedeeld werd, kwam
Lübcke op tientallen bedreigingen
te staan, sommige met de dood.
Daarna werd het stil. Tot een voor
malige CDU-politica die nu de
rechts-populistische Alternative
für Deutschland (AfD) steunt, het
citaat afgelopen februari via Twitter
en Facebook opnieuw de wereld in
slingerde. Bockelmann: ,,Ze wekte
de indruk alsof het een actuele uit
lating van Lübcke was. Zonder die
tweet had hij nog geleefd, daar ben
ik van overtuigd.''
De moord op Lübcke was een be
langrijke, maar lang niet de enige
gebeurtenis in Duitsland die deze
zomer voor beroering zorgde. In
Wachtersbach bij Frankfurt werd
een Eritreër in het hoofd geschoten
door een man met vermoedelijk ra
cistische motieven. In Stuttgart
doodde een Syriër zijn voormalige
huisgenoot, een Duitser van Ka-
zachse afkomst, op straat met een
'zwaardachtig voorwerp'. En dan
was er nog het ijzingwekkende
drama op het station in Frankfurt,
waar een in Zwitserland woonach
tige Eritreër een 8-jarig jongetje
voor de trein duwde.
Het zijn op zichzelf staande ge
beurtenissen die één ding gemeen
hebben: sinds de toestroom van
zo'n 1 miljoen vluchtelingen vanaf
2015, is elk incident voer voor een
ongekend hard debat. Dat het bij
onze oosterburen sinds de hereni
ging in 1989 op basis van de mis
daadstatistieken nooit veiliger was
dan nu, krijgt veel minder aan
dacht.
Politiek gezien is het vooral anti
immigratiepartij AfD die de vruch
ten plukt van de maatschappelijke
onrust. De in 2013 opgerichte partij
is vooral in voormalig Oost-Duits-
land populair. Bij de regionale ver
kiezingen in de oostelijke deelsta
ten Saksen en Brandenburg (1 sep
tember) en Thüringen (27 oktober)
maakt de AfD kans om de grootste
partij te worden. Een kwart van de
kiezers zegt op ze te gaan stemmen.
De dood van Lübcke lijkt de
rechts-populisten niet te hebben
geschaad. Dit terwijl heel wat pu
blicisten en hoogleraren de AfD op
zijn minst medeverantwoordelijk
achten voor de moord. Zij stellen
dat de partij een klimaat heeft ge
creëerd waarin vluchtelingen
openlijk worden gehaat, de politiek
gewantrouwd en de pers weggezet
als Lügenpresse (liegende pers).
AfD-kopstukken doen geregeld
uitspraken die de rest van het land
schokken. Björn Hocke, leider van
de AfD in Thüringen, ging vorig
jaar los op het Holocaustmonu
ment in Berlijn, volgens hem een
'monument van schande' in het
hart van de hoofdstad. Het maakt
elke plek die Hocke bezoekt in de
verkiezingscampagne er een van
De steen is nog niet geplaatst, dus
vooralsnog heeft Walter Lübcke
een eenvoudig graf. Midden op de
lieflijk groene begraafplaats in het
dorpje Wolfhagen-Istha staat een
smal houten kruis, met een ovalen
plaatje: dr. Walter Lübcke,
22.08.1953 - 02.06.2019. Op het graf-
bed liggen bloemen; roze rozen,
schildzaad, lavendel, rode zonne
hoed. Daarvoor een rijtje waxine-
lichthouders, beplakt met inmid
dels verregende papiertjes. Woe
dende en lieve woorden die lang
zaam vervagen, als uitgelopen
make-up na een huilbui.
Je zou dit graf zo voorbij lopen,
zonder door te hebben dat hier het
lichaam ligt van een politicus die op
het terras voor zijn huis werd neer
geschoten, even na middernacht.
Op dat moment was in Istha het
jaarlijkse dorpsfeest aan de gang.
Rechts-extremist Stephan E. kon
net na middernacht zonder op te
vallen de woning van CDU'er
Lübcke naderen.
Met een pistoolschot in het
hoofd, van dichtbij, werd E. verant
woordelijk voor de eerste politieke
ZATERDAG 17 AUGUSTUS 2019 GO
'Wir schaffen das' klinkt
CHRIS VAN MERSBERGEN
Demonstranten
eisen het vertrek
van buitenlanders
tijdens een door AfD
georganiseerde pro
testmars. Aanleiding
is de verkrachting
van een 18-jarig
meisje door (meest)
Syrische mannen.
FOTO DPA
Het graf van de vermoorde CDU-politicus
Walter Lübcke in het dorpje Wolfhagen-
Istha. FOTO CHRIS VAN MERSBERGEN
