Alternatieven voor koemelk
We verruilen het
klassieke glas melk
steeds vaker voor
soja-, haver-, rijst-
amandel- en kokos
alternatieven. Is
dat gezonder? Jaap
Seidell en Jutka
Halberstadt geven
tekst en uitleg.
In één liter
amandeldrink
zitten vaak maar
tien amandelen
Amandel
25
Haver
melk
ederland wordt weleens
een land van melkmuilen
en kaaskoppen genoemd.
Melk is net zo traditioneel
Nederlands als brood,
aardappelen en vlees. En net als die
andere Hollandse kost heeft koemelk
in toenemende mate te kampen met
een slechte reputatie.
In 2012 dronken Nederlanders nog
1133 miljoen liter melk, in 2018 was
dat gedaald naar 975 miljoen liter. In
die periode verschenen er verontrus
tende verhalen over zuivel, onder
meer in het boek Melk de witte sloper
van Alissa Hamilton uit 2015. Ook de
groeiende keuze aan alternatieve
dranken deed de melkconsumptie
geen goed.
In feite begon de daling van de
melkconsumptie al aan het eind van
de vorige eeuw. Tussen 1980 en 2005
daalde de verkoop van melk met
25 procent. Andere constatering:
was in 1980 57 procent van de melk
volle melk, in 2005 was dat nog
slechts 9 procent. De enorme daling
van de consumptie van volle melk
had alles te maken met alarmerende
verhalen in de media over verzadigde
vetten in de jaren 80. Vooral in de
Amerikaanse voedingswetenschap
rees de overtuiging dat melk het
risico op hart- en vaatziekten ver
hoogt.
Vandaag de dag wordt die aanname
door een steeds grotere groep weten
schappers en consumenten betwij
feld. Ook in het boek Melk de witte
sloper wordt geen link gelegd tussen
melkconsumptie en hart- en vaat
ziekten. Melk zou volgens het boek
daarentegen wel het risico op kanker,
het lekkende darmsyndroom en acné
verhogen; een bewering die nauwe
lijks wordt gestaafd door de weten
schap. Ook het veelgehoorde idee dat
het drinken van melk overmatige
slijmvorming in de mondholte en
luchtwegen stimuleert, is nooit
wetenschappelijk aangetoond.
Hoewel de tijden van 'Melk is goed
voor elk' en Joris Driepinter - recla
mecampagnes die opriepen drie maal
daags melk te drinken - voorbij zijn,
is melk onmisbaar in een gezond
voedingspatroon, aldus een rapport
van de Gezondheidsraad uit 2015.
Een hoge melkconsumptie verlaagt
het risico op type 2 diabetes, hart- en
vaatziekten en kanker aan de dikke
darm, blaas, maag en borst. In Neder
land staat melk daarom in de Schijf
van Vijf van het Voedingscentrum.
Melksceptici
Toch gaan steeds meer Nederlanders
(melksceptici, veganisten, lactose-
intoleranten) op zoek naar plantaar
dige melkvarianten. In juni 2017
bepaalde het Europese Hof van
Justitie dat plantaardige producten
niet mogen worden verkocht onder
de naam boter, kaas en melk, omdat
het de consument kan misleiden.
Producenten van sojamelk moeten
voortaan sojadrank of sojadrink op
de verpakking zetten.
De voedingswaarde van plantaar
dige zuivelvervangers op basis van
soja, haver, amandel, rijst, hazelnoot
en kokos is doorgaans minder dan die
van melk. In één liter sojadrank zit
ten slechts 120 gram sojabonen. Net
als haver-, amandel- en rijst-'melk'
bevat sojadrank weinig calcium en
B-vitaminen. Daarom worden die er
vaak aan toegevoegd.
Ook het eiwitgehalte is doorgaans
laag. Sojadrank bevat wel evenveel
eiwit als melk (3,5 gram per 100
milliliter), maar rijstdrank bijvoor
beeld slechts 0,1 gram per 100 milli
liter. Je moet ruim 3 liter rijstdrank
drinken om evenveel eiwit binnen te
krijgen als met een half glas melk.
Ook bezitten deze dranken per defi
nitie weinig vet. Havermelk bevat
daarentegen wel veel vezels, wat kan
helpen om een te hoog cholesterol
gehalte in het bloed wat te verlagen,
maar verder bevat het weinig voe
dingsstoffen.
Suiker
Noten, en dus ook amandelen, staan
in de Schijf van Vijf omdat ze veel
eiwit en gezonde vetten bevatten.
Amandelmelk klinkt dan ook ge
zond, maar in een liter amandeldrink
zitten vaak slechts tien amandelen.
Om de waterachtige dranken wat
lekkerder te maken wordt vaak suiker
toegevoegd. In melk zit van nature
suiker, in de vorm van lactose.
Kortom, voor mensen die melk
niet goed verdragen of liever geen
dierlijke producten consumeren zijn
die plantendranken een uitkomst,
maar om een gezond alternatief te
vinden moet je goed op het etiket
kijken. Sojamelk komt doorgaans het
beste uit de bus. Kies de varianten
waaraan calcium en vitamine B2 en
B12 zijn toegevoegd en vermijd die
met veel toegevoegde suiker.
GO ZATERDAG 10 AUGUSTUS 2019
Ook goed voor elk?
Reclamefiguur
Joris Driepinter
dronk in de jaren
60 en 70 drie gla
zen melk per dag.
ILLUSTRATIE BART-JAN
Jaap Seidell is
hoogleraar voeding
en gezondheid bij
de VU Amsterdam.
Jutka Halberstadt
is psycholoog en
universitair docent
kinderobesitas bij
de VU.
