Scherder over het geheim van Vrienten
Henny Vrienten heeft de gave om succesvolle
liedjes te componeren en vraagt zich af waar
dat vandaan komt. Erik Scherder, hoogleraar
neuropsychologie, legt het hem uit.
'Ik zou niet
weten wat
ik anders
moet. Ik
maak, dus
ik besta'
Henny Vrienten
14
Henny Vrienten (71):
„Muziek maken zie ik als een ge
wone baan. Ik sta 's ochtends niet
te laat op, drink een paar koppen
sterke koffie en dan gebeurt het in
mijn studio. Elke dag. Ik zou niet
weten wat ik anders moet. Ik maak,
dus ik besta. Stoppen zal ik nooit. Ik
heb mijn hele leven muziek ge
maakt, ook voor tweehonderd
films. Een film duurt anderhalf uur
en daar zit drie kwartier muziek in.
Dat is georkestreerde muziek en
ontzettend veel werk. Ik loop de
studio in, ga zitten en dan gebeurt
het. En dat proces, daar snap ik he
lemaal niets van. Ik heb er veel over
nagedacht, zelf theorieën proberen
te ontwikkelen.
Misschien is het wel zo dat je
vanaf je derde je oren openzet en
dat alles wat je hoort - geluiden,
muziek - wordt opgeslagen in be
paalde kamertjes, waar je niet bij
kunt komen. Maar als je dan de
juiste voorwaarde creëert - een
leeg huis, stilte en een kop koffie -
dan openen die kamertjes zich. Als
in een wasdroger schudden ideeën
en melodieën door elkaar en dan
komen ze er op een andere manier
uit. Dichterbij kom ik niet.
Dat proces in de hersens is mach
tig interessant. In mijn stoerdere
momenten zeg ik wel eens: liedjes
maken is het raam openzetten,
wachten wat er voorbijvliegt en
dan het goeie pakken. Maar wat er
voorbijkomt en waarom? Ik heb
geen flauw idee. En noem het geen
inspiratie, ik heb niet veel met dat
begrip. Bij mij gaat het om concen
tratie en voorwaarden scheppen,
die rust dus. Vervolgens ga ik als
een kantoorklerk zitten werken. Je
ruikt een idee voor een stuk, dat
vormt zich in je hoofd, maar dan
heb je het nog niet. Fascinerend
proces.''
Erik Scherder (67):
recht gekomen in het default net
werk, zoals wij dat noemen. Het
heet ook wel terugvalnetwerk of
sluimerend netwerk. Je bent op
zo'n moment cognitief niet belast,
dat wil zeggen dat je niet tobt en
nergens specifiek mee bezig bent.
Dat is hét moment voor creativi
teit in ons brein. Maar dan ben je
er nog niet, het ligt complexer.
Als je creatief wilt zijn, moet je
vooral niet blijven hangen, maar
heel flexibel zijn. Als Henny zegt
dat hij 'een idee ruikt voor een
stuk, maar dat je het dan nog niet
hebt', is dat een goed teken. Wij
wetenschappers omschrijven crea
tiviteit immers als het 'wegrem-
men' van een idee in je hoofd, om
dat je weet dat er een beter idee is.
Je maakt ruimte voor iets nieuws.
Dat is een voortdurend proces:
remmen bij mindere ideeën en
ontremmen bij een beter idee. Dat
Henny zichzelf tijdens het compo
neren een kantoorklerk noemt,
snap ik donders goed. Dan zit hij
dus in eenflow en heeft hij de
goede balans qua remmen gevon
den. Zijn brein filtert en hij houdt
over wat belangrijk is.
En als Henny zegt dat hij het ge
voel heeft dat vanaf zijn derde le
vensjaar alles is binnengekomen
en dat het ergens ligt opgeslagen
in zijn brein, dan klopt dat ook. Je
hersenen coderen dat. En hoe jon
ger je bent, des te meer komt een
emotionele gebeurtenis binnen en
des te beter is hij op latere leeftijd
weer op te roepen. Dat kan bij
voorbeeld verliefdheid zijn, maar
ook muziek.''
Vrienten:
,,Je vindt soms ook iets waar je
niet naar zocht. Je hebt daar een
mooi Engels woord voor, propin
quity, iets vinden in de nabijheid
van iets anders wat je zoekt. In we
zen is een liedje ook een gevonden
iets. Er gaan flarden door je hoofd
en dan ontstaat er iets.''
Scherder:
,,Ik herken die term propinquity.
Je denkt na over iets, maar pakt
een aangrenzend idee. Dat is wat
ik creativiteit noem, je laat het
oorspronkelijke idee los. Zo gaat
dat ook bij een brainstorm, van
een idee komt een beter idee. Dat
kan alleen bij mensen die niet stug
zijn en niet vast willen houden
aan oude ideeën.''
Vrienten:
„Componeren doe ik vaak, dus ik
weet hoe ik het aan moet pakken.
Als ik besluit dat ik een liedje over
mijn vader wil maken, Pa, dan is er
eerst een kader: wat voor soort
muziek wil ik maken, wat voor
tempo moet het hebben en waar
past het op het album? Een plaat
van de Doe Maars (Vrienten ge
bruikt de term voor zijn band
waarmee hij beroemd werd en
waarmee hij nu nog optreedt in
kleinere zalen, red.) bestaat door
gaans uit vier depri stukken, twee
blije nummers en dan hebben we
nog een medium song nodig en
dat zou zomaar Pa kunnen zijn.
Wat ik wil zeggen: er zijn heel veel
factoren die je sturen in het proces.
Bij liedjes is het nog veel sterker,
want een goed liedje heeft ijzeren
wetten.
Met de goede formule bedoel ik:
een pakkend intro, twee couplet
ten - waarvan de eerste de melo
die neerzet - naar het refrein toe;
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 2019 GO
Hoe maak je een
oorwurm?
JIM JANSEN
,,Dat proces waar Henny het
over heeft, dat raam openzetten
en wachten op iets, dan ben je te-
Henny Vrienten
tijdens een concert
in Hilvarenbeek in
1982.
FOTO HOLLANDSE HOOGTE
Henny Vrienten werd bekend als lead
zanger van Doe Maar. Vrienten is be
halve zanger ook componist, basgita-
rist, gitarist en pianist. Met Boudewijn
de Groot en George Kooymans vormt
hij sinds 2016 het trio Vreemde Kost
gangers, waarmee hij begin volgend
jaar weer speelt. Daarna gaat hij
met de 'Doe Maars' (zoals Vrienten
Doe Maar steevast noemt) op tour
nee langs de kleine zalen.
