9
De Duitsers
riepen om
hulp.
Helpen?
Nee dat
deden we
niet. Zij
waren de
vijand
Paspoort
Izaak Helmstrijd
den. ,,Ik werd naar Dishoek gestuurd. Bij aan
komst werd je Ausweis ingenomen. Dan kon je
het eiland niet meer af. De controle op de Sloe-
dam - toen een enkele weg en een spoorlijn -
viel niet te omzeilen. We waren met enkele
honderden van Oudelande en Ovezande en
moesten bunkers bekleden met graszoden.
Nee, we zaten niet in zak en as, eigenlijk was
het een mooie tijd. Er zaten boerenmannen bij,
die konden potten bier drinkenWe gingen
met heel het lager - zo noemden we dat - naar
café Kluijfhout tegenaan de duinen. Het padje
naar het werk was afgezet met twee meter
hoog prikkeldraad. Een Russische krijgsgevan
gene kroop eronder door en verloor een been
toen hij op een mijn stapte. Je moest voorzich
tig zijn."
De Duitsers werden als mensen beschouwd,
zegt Izaak: ,,Onze bewaker was een 65-plusser.
Heb je wel eens van de Witte Brood Brigade
gehoord? De Duitse soldaten op Walcheren
hadden het allemaal aan hun maag. En ze stik
ten van de honger. We deelden soms gekookte
eieren met hen. Voor ons waren het geen sol
daten, maar arme mensen."
De tijden liggen niet helemaal meer vast in
het geheugen. We hebben het nu over de tijd
na het werk aan de Atlantikwall, Izaak is terug
op Oudelande: ,,In een stelling op de zeedijk
zaten Armeniërs, krijgsgevangenen. Ze ver
veelden zich, wij hebben hen leren fietsen. Per
ongeluk, ik weet het niet, maar ze hebben een
boer in zijn bil geschoten. Die is doodgebloed.
De oorlog kwam steeds dichterbij en de Duit
sers werden er niet vriendelijker op. Toen de
Slag om de Schelde in de herfst van 1944 aan
staande was gingen ze op de loop."
Grote muilen
Izaak herinnert zich hoe hij als landarbeider
een perceel uien aan het wieden was toen kas
teel Van Hattum in Ellewoutsdijk werd plat ge
bombardeerd. ,,Kwamen de vliegtuigen vanaf
Oudelande aanvliegen, dan was het best een
mooi gezicht met die raketten. Het was anders
als ze uit de tegenovergestelde richting kwa
men. Er vielen scherfjes bij ons op de akker.
We wisten van niks en merkten pas dat ze
gloeiend heet waren toen we ze opraapten.
'Het wordt tijd dat we naar huis gaan', zei onze
baas. Thuis werden we met paard en wagen op
geroepen om de Duitsers van Ellewoutsdijk
naar 's-Gravenpolder te verhuizen. Wat ze niet
allemaal meenamen: trapnaaimachines, petro
leumstellen, opkokers. Alles gestolen, denk ik.
Midden in de nacht kwamen we op een smalle
landweg een Duitse colonne met kanonnen te
gen. We konden elkaar niet passeren. Grote
muilen hadden ze, er werden revolvers op ons
gericht. Op dat moment werden er uit vliegtui
gen parachutes met lichten gegooid. Gelukkig
was het heiig. Ik heb het paard uitgespannen en
de wagen in de sloot geduwd. Er was echt
zware paniek bij de Duitsers."
'Hilfe, hilfe'
Vanuit Zeeuws-Vlaanderen probeerden terug
trekkende militairen van het Duitse Vijftiende
Leger een veilig heenkomen te zoeken over de
Westerschelde. ,,Ze gingen met van alles te wa
ter. Met badkuipen, met aan elkaar gebonden
vaten. Voor onze kust lagen zandbanken. Als
het eb werd strandden ze daar. 'Hilfe Hilfe,
hoorden we aan de andere kant van de zeedijk.
Ze hadden daar geen dekking en werden door
jachtvliegtuigen doodgeschoten. Helpen? Nee,
dat deden we niet. Zij waren de vijand."
Op 26 oktober 1944 landde de 52ste Schotse
Lowland Division met amfibievaartuigen van
uit Terneuzen bij Baarland. Het landingsstrand
kwam al snel onder Duits vuur te liggen. Izaak:
,,Ik was in de buurt. Er ligt kwijlzand voor de
kust, een soort drijfzand. Sommige tanks kwa
men vast te zitten. Ongetwijfeld zitten er nog
zo'n drie meter diep onder het zand. De Duit
sers schoten vanaf Walcheren. We liepen ge
bukt onderaan de zeedijk. Je hoorde de grana
ten naderen, een hoge pieptoon. We dachten
dat er een Engelse soldaat op de dijk verscheen.
Hij riep in onvervalst Zeeuws-Vlaams: 'Je hoeft
niet te bukken, die granaten vliegen over'."
Granaatscherven
Inwoners van Baarland en omliggende dorpen
werden in amfibievaartuigen geëvacueerd naar
Zeeuws-Vlaanderen. Ook Izaak. Op de Wester-
schelde hoorde hij de granaatscherven tegen de
bepantsering tikken. Na een paar dagen op een
boerderij tegen de Belgische grens ging hij te
rug.
Een visser was bereid hem en een stel dorps
genoten over te zetten. ,,We kregen pikhaken
uitgereikt. Daarmee konden we eventuele mij
nen afduwen. En we waarschuwden als het no
dig was de schipper dat hij vaart moest minde
ren, anders zouden de mijnen in het kielzog
alsnog naar het schip worden gezogen."
Was er vreugde over de bevrijding? ,,Nee, ei
genlijk niet. Mensen bleven binnen. De vader
van mijn buurvrouw kreeg een kogel door zijn
hoofd toen hij door het kelderraam naar buiten
keek. Later hebben we opgeruimd en probeer
den we sigaretten te bietsen bij de Schotten."
GO ZATERDAG 3 AUGUSTUS 2019
26 oktober 1944, de Schotten landen bij Baarland.
FOTO NEW YORK TIMES
Izaak Helmstrijd werd 22
maart 1923 geboren in de
omgeving Baarland. Hij
woonde vrijwel heel zijn leven
op Oudelande.
Hij was meer dan zestig jaar
getrouwd met Nel Goetheer
(1929 - 2013). Ze kregen één
dochter, Yvonne. Er zijn twee
kleinzonen.
Izaak werkte in de landbouw.
Na de watersnood van 1953
was hij betrokken bij het dijk
herstel. Daarna werkte hij
nog op de veiling van Goes
en in de haven van Rotter
dam. De laatste periode tot
zijn pensioen was hij werk
zaam bij Hoechst in Vlissin-
gen.
FOTO MARIEKE MANDEMAKER
