Aanslag op de Führer
9
Held, maar niet
onomstreden
foto's van SS-officieren met muggen-
netten aan hun pet.
Maar Zarzecki verzet zich vooral
tegen de beeldvorming die ontstond
door het personage dat Tom Cruise
neerzette. Net zoals hij heel diep gaat
zuchten als je tegen hem begint over
die legendarische eikenhouten tafel
met de legendarische dikke eiken
houten poten die Hitler miraculeus
zouden hebben beschermd tegen de
kracht van de explosie.
De historicus wijdde een boek aan
de geschiedenis van de Wolfsschanze
met daarin uiteraard een hoofdstuk
over die 20 juli. Hij toont een foto.
,,Kijk, wat ziet u voor tafel? Ziet u een
zware eikenhouten tafel? Nee, u ziet
een lichte tafel. U ziet wat we tegen
woordig een Ikea-tafel zouden noe
men. Kan zo'n tafel bescherming bie
den tegen een bom? Nee, is het ant
woord. Dat kan zo'n tafel niet. Het
hele verhaal van die tafel is onzin."
Hitler werd die dag niet gered door
Duits meubilair, maar door een Itali
aanse dictator, benadrukt Zarzecki.
De duce werd op 20 juli verwacht op
de Wolfsschanze voor een regulier
overleg met Hitler. Maar Mussolini
arriveerde vroeger dan voorzien. De
planning werd omgegooid en de ver
gadering waarin Von Stauffenberg
wilde toeslaan, werd vervroegd. Hij
moest de twee bommen opnieuw af
stellen en dat lukte maar in één geval.
Zarzecki maakt er een overhoring
van: „Waarom lukte dat maar met
een bom? Stelt u het zich eens voor.
Von Stauffenberg was een oorlogsin
valide. Hij miste een hand en van de
andere hand was hij twee vingers
kwijt. Hij miste ook een oog. Met die
handicaps moet hij binnen veertig
minuten twee bommen opnieuw
instellen. En denkt u even aan de
stress. Zijn eigen leven staat op het
spel en ook dat van al die anderen
die in het complot zitten. Ze wis-
20 juli 1944
verklaard tot
sleuteldatum
ten wat ze riskeerden. Von Stauffen-
berg kon één bom afstellen. De
tweede had geen ontsteking en ont
plofte niet. Ik herhaal: de aanslag
mislukte niet door een tafel, maar
doordat Mussolini eerder kwam."
Hitlers trommelvlies scheurde
door de klap. Zijn lijfarts haalde tien
tallen splinters uit zijn lijf. Maar twee
uur na de aanslag was de Führer al
weer op de been en toonde hij zijn
Italiaanse gast de schade.
Explosief
De geschiedenis hier blijft explosief,
zoals veel rondom Hitler altijd gevoe
lig ligt. Op gezette tijden verwijdert
de Poolse politie neonazi's van het
terrein als die armbanden met ha
kenkruizen omdoen. Het dragen van
nazisymbolen is verboden bij de
Poolse wet.
De gevoeligheid blijkt als een amb
tenaar van Nationaal Bosbeheer in
Polen, eigenaar en sinds twee jaar
weer exploitant van de Wolfsschanze,
aarzelt of hij nog wat wil vertellen
over het vijfjarenplan voor het com
plex dat formeel een 'educatief na
tuurhistorisch centrum' is. Het is de
nasleep van herrie in Polen vanwege
een artikel van de Duitse Wereldom
roep DW. Een Poolse knoeivertaler
maakte daarvan dat de Wolfsschanze
een soort fout Disneyland zou wor
den met de aanleg van grindpaden,
een nieuw informatiecentrum,
nieuwe kassa, betere parkeerplaats,
campingfaciliteiten en deels geca
moufleerd dakterras op het oude of
ficierenonderkomen. Absoluut niks
mis mee voor een plek die elk jaar
300.000 toeristen (van wie 60 pro
cent Polen) trekt, vindt historicus
Zarzecki die meteen weer gaat zuch
ten. „Hitler, Hitler, Hitler. Dat hoor je
dan. Dit heeft helemaal niets met
ideologie te maken. Dit is hoe je nor
maal toeristen ontvangt in een streek
die leeft van toerisme." Lastig voor
Nationaal Bosbeheer is dat het ter
rein tot 2017 werd geëxploiteerd door
een particuliere firma die er een cir
cus van maakte. Je kon op de Wolfs-
schanze paintballen, met luchtdruk
wapens schieten in historische bun
kers of over het terrein scheuren met
een pantserwagen. Dat trok sensatie
zoekers, precies wat men nu niet
meer wil. Bij de onthulling van een
plaquette werden vorig jaar de drie
zoons van Von Stauffenberg ontvan
gen op de Wolfsschanze om te onder
strepen dat een nieuwe weg was in
geslagen.
Dit 'jubileumjaar' zal er weinig ge
beuren maar Nationaal Bosbeheer is
bezig een intacte bunker (nummer
17) zo in te richten als die van de aan
slag. ,,Omdat de toeristen erg geïnte
resseerd zijn in de geschiedenis",
zegt de woordvoerder. Dat beamen
Arnold (72) en Marjorie Koopmans
(69) uit Maastricht die een groepsreis
maken door Mazurië met de Neder
landse Kampeerauto Club (NKC).
,,Dit is onze eerste reisdag. Ik ben al
tijd geïnteresseerd in de Tweede We
reldoorlog en dit lag op de route. Het
is bijzonder vanwege de aanslag. Ik
ben van de generatie 46, mijn vader
heeft me erover verteld. Hij zat in het
verzet. Ik heb die film ook gezien.
Het is belangrijk dat dit er is en dat de
mensen zich realiseren wat er de af
gelopen honderd jaar in Europa is ge
beurd. En hoe belangrijk het is dat we
in Europa bij elkaar blijven."
Helaas is de aanslag mislukt, voegt
hij eraan toe. Echtgenoot Marjorie
knikt. ,,Die tafel hè, die was veel te
sterk. Jammer, zeiden we nog tegen
elkaar, dat zou heel veel ellende heb
ben gescheeld. Anders zouden mil
joenen mensen nog in leven zijn ge
bleven, dat vind ik het ergste."
In de verte is een zucht van een
historicus hoorbaar
vrijdag 19 juli 2019
GO
Rijksmaarschalk Hermann Göring (wit uniform) inspecteert de bomschade. Rechts de roemruchte tafel. foto getty images
In de aanloop naar
de herdenking van
de mislukte aan
slag op Adolf Hit
ler heeft bonds
kanselier Angela
Merkel 20 juli 1944
aangemerkt als
'sleuteldatum' in de
Duitse geschiede
nis. In haar weke
lijkse blog zegt
Merkel dat de sa
menzweerders
voorbeelden waren
voor de huidige ge
neraties, 'want ze
lieten zien dat ze
hun geweten volg
den'. ,,Duitsland
kan nu bouwen op
hun moed en mag
blij zijn dat dit deel
van onze geschie
denis bestaat",
aldus Merkel die
haar eerbetoon
koppelde aan be
zorgdheid over de
groei van het
rechts-extremisme
in Duitsland.
Kijk op de site bij /video
hoe historicus Jaroslaw
Zarzecki terugblikt op
de mislukte aanslag.
Von Stauffenberg. foto getty
Claus Schenk, Graaf von Stauf
fenberg (1907-1944) is een held
in de moderne Duitse geschie
denis, maar zeker niet onomstre
den. Net als het grootste deel
van de Duitse adel marcheerde
de katholieke graaf lang aan de
zijde van de nazi's. Ook van Von
Stauffenberg zijn antisemitische
uitspraken bekend, maar hij zou
tegen de Holocaust zijn geweest
en veroordeelde de moordpar
tijen van de SS aan het Oost
front. Het meest vergaande com
plot tegen Hitler kreeg pas ge
stalte toen de Duitsers begon
nen te verliezen aan het Oost
front. Na de mislukte aanslag
werd Von Stauffenberg direct
voor het vuurpeloton gezet. Zijn
vrouw werd naar het concentra
tiekamp Ravensbrück overge
bracht, maar overleefde de oor
log.
