publiek te zien
Dit zegt de wetenschap
Lachen in gezelschap geeft
een gevoel van veiligheid
Eureka! Filosoferen is belangrijk
Mensen vinden het
belangrijk dat op
het werk veel
gelachen wordt
121
23
hogere resolutie gemaakt. Met een
digitale microscoop (HIROX)
kunnen ook details tot 7000 keer
worden vergroot.
Daarnaast worden op sommige
plekken minuscule verfmonsters
van nog geen millimeter geno
men. Met een microscalpel wordt
wat verf of vernis verwijderd. Zo'n
monster wordt ingebed in hars,
waarna het op een glasplaatje on
der een microscoop wordt gelegd.
Tijdens het hele onderzoek wor
den alle beelden continu geanaly
seerd door specialisten, bijvoor
beeld op het gebied van veroude
ring van olieverf. De beelden uit
verschillende onderzoekstechnie
ken worden met elkaar vergeleken.
Noble: ,,Deze technieken zijn
eerder toegepast op andere schil
derijen van Rembrandt. Maar
nooit zo systematisch en uitge
breid als bij De Nachtwacht. We
willen een goed beeld krijgen van
de toestand van het schilderij,
maar ook over Rembrandts mate
rialen. Elke techniek levert een
nieuwe schat aan informatie op
over de verfsamenstelling. We
kunnen inzoomen tot op het
niveau van een pigmentkorrel.''
Hoe lang de restauratie gaat
duren, kan Noble dan ook niet
zeggen. ,,Dat hangt af van wat er
uit het onderzoek komt. Aan de
hand van die resultaten kunnen
we een behandelplan opstellen.''
Humor is van alle culturen en lachen verbroedert. Maar waarom hebben mensen
gevoel voor humor?
KAJ VAN ARKEL
Voor het antwoord op de vraag
waarom mensen humor hebben
moeten we miljoenen jaren terug,
naar de tijd dat mensen nog op
apen leken, vertelt Madelijn Strick,
humoronderzoeker en psycholoog
aan de Universiteit Utrecht. „De
wetenschappelijke consensus is
dat humor voortkomt uit speelge-
drag. Als apen waren we voortdu
rend aan het stoeien en renden we
achter elkaar aan. Bij al dat gerolle-
bol kwam een hoop gehijg kijken
en daaruit is het lachen ontstaan.''
Later kreeg humor ook een an
dere functie: het vergrootte de
saamhorigheid. „Als apen vlooi
den we elkaar om affiniteit te to
nen, maar met toenemende aan
tallen werd dat onpraktisch. Hu
mor en lachen kwam daar als soci
aal smeermiddel voor in de
plaats'', aldus Strick.
Volgens de humoronderzoeker
is dit miljoenen jaren later nog
steeds merkbaar. „Als we mensen
horen lachen is dat aanstekelijk en
ontstaat er vaak een groepssfeer.
Mensen vinden het bijvoorbeeld
belangrijk dat op het werk veel ge
lachen wordt. Dat geeft het gevoel
dat je ergens bij hoort en dat je vei
lig bent.''
Humor maakte het voor onze
verre voorouders ook makkelijker
om conflicten op te lossen. Die
ontstonden vaker toen we in gro
tere groepen gingen samenleven.
„Als je samenleeft moet je elkaar af
en toe coachen en corrigeren'',
zegt Strick. „Met humor kun je
moeilijke boodschappen op een
zachte manier brengen en op die
manier conflicten vermijden.''
Humor helpt bij meer lastige za
ken en kan van pas komen bij te
genslagen. Daarvan komen we er
in ons leven heel wat tegen. Grap
pen helpen om ellende te relative
ren en de zonnige kant van het le
ven te zien.
Volgens Strick is het dan ook
niet vreemd dat vooral mensen
die van nature gedeprimeerd zijn
of een lastige jeugd hebben gehad
veel humor hebben. „Die hebben
ze hard nodig om met die narig
heid en trauma's om te gaan. Hu
mor is in zekere zin het medicijn.''
Mannen zijn van nature grappi-
ger dan vrouwen, zo wordt vaak
gedacht. Maar volgens Strick klopt
dat beeld niet. „Vrouwen zijn niet
minder grappig dan mannen,
maar gebruiken humor op een an
dere manier. Mannenhumor is
sarcastisch, waarbij ze elkaar pla
gen en vliegen afvangen. Bij vrou
wen wordt humor gebruikt om
verbinding te krijgen met ande
ren. Ze zijn dan ook meer geneigd
tot zelfspot. Vrouwen vertellen
vaak over een grappige stommi
teit, bijvoorbeeld dat ze iets heb
ben laten vallen of iets stoms heb
ben gezegd.''
Als mannen en vrouwen sa
menkomen, zijn het vaak de man
nen die grappen vertellen en de
vrouwen die lachen. Volgens
Strick is dat een cultureel aange
leerd patroon. „Ik verwacht met de
toenemende emancipatie van
vrouwen dat dit gaat veranderen
en vrouwen hun grappige kant va
ker laten zien.''
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment.
Dit keer Jeroen
Geurts (41), hoog
leraar translationele
neurowetenschap
pen aan het VUmc
in Amsterdam.
,,Ik heb medische biologie
gestudeerd met als specia
lisatie neurowetenschap
pen en ben ook gepromo
veerd in de neuroweten
schappen. Later ben ik
ook filosofie gaan stude
ren en juist de filosofie
heeft gezorgd tot het
grootste inzicht in mijn
carrière tot nu toe. Ik was
keurig als neuroweten-
schapper opgeleid en had
geleerd dat je een inge
wikkelde vraag simpel
moet maken. Dat je moet
reduceren naar een proef
opstelling. Vanuit die
proefopstelling kan je me
tingen doen, extrapoleren
en zeggen of je hypothe
ses klopten of niet. Inhe
rent leek de notie dat als
zaken niet te meten wa
ren, ze min of meer bete
kenisloos werden geacht.
Dit kwam een keer heel
mooi naar voren toen ik in
een panel zat met alterna
tieve genezers in 2006,
hier in de VU. Naast art
sen en patiënten was ik
'de wetenschapper' en ik
liet me uitgesproken anti-
alternatieve geneeswijzen
uit. Zo had ik het geleerd.
Vanuit mijn perspectief
was het niet toetsbaar en
dus niet zinvol, in ieder
geval in wetenschappe
lijke zin.
De week er na stond in
het universiteitsblad een
verslag waarin ik las dat
'Geurts een logisch positi
vist is van de oude stem
pel'. Ik redeneerde kenne
lijk te simpel: wegredene
ren wat ik niet kon toet
sen. Ik weet nu dat het
veel te kort door de bocht
was wat ik daar zei. Ik ben
er achter gekomen dat de
redeneertrant van mijn
neurowetenschappelijke
opleiding erg beperkt is.
In mijn vakgebied, de
translationele neurowe
tenschappen, behoort fi
losofie inmiddels tot een
vast onderdeel van het
curriculum. Mijn studen
ten leren weer echt na
denken. Zo heeft mijn ei
gen eurekamomentje tot
een mooie wijziging van
het onderwijs in een vak
gebied geleid.''
-Jim Jansen
O ZATERDAG 6 JULI 2019
De restauratie is te volgen via
www.rijksmuseum.nl/nachtwacht
Kijk op de site
bij /wetenschap
FOTO SHUTTERSTOCK
VOORZIJDE
Computer
analyse
2de verdieping
Glaswand
Restauratie is open voor publiek,
maar achter glas
Onderzoek naar pigmenten waaruit gebruikte
grondstoffen kunnen worden afgeleid
Digitale microscoop (HIROX)
brengt hoogte en vorm van
de verflagen in beeld in 3D
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NGWSCiGIltiSt en met M vanvnederland
