Advies:
16-jarige
naar de
stembus
7
Kabinet komt vrijdag met vergaande milieuplannen
Het kabinet trekt tientallen miljoen uit om de veestapel
fors in te krimpen. Boeren worden opgekocht. Er is geen keuze:
milieuregels dwingen het kabinet het taboe te slechten.
Het kabinet zet het mes in het aantal
varkens in Nederland. Van de twaalf
miljoen varkens verdwijnen er mogelijk
anderhalf miljoen. Er gaat 60 miljoen
euro extra naar een stopregeling voor
varkensboeren. Ook komt er jaarlijks
zo'n 70 miljoen euro beschikbaar voor
boeren die overstappen naar duurzame
landbouw, met minder vee.
Dat staat in de klimaatplannen die
het kabinet vrijdag naar buiten brengt.
Volgens Haagse bronnen is het onver
mijdelijk geworden dat de Nederlandse
veestapel inkrimpt. Dat is nodig om kli
maatdoelen te halen, stikstof te vermin
deren en te voldoen aan de Urgenda-
uitspraak waarin is bepaald dat Neder
land al volgend jaar een kwart minder
CO2 moet uitstoten.
Tot nu toe rustte op inkrimping van
de veestapel een politiek taboe, van
wege de economische belangen van
boeren. Daarom kiest het kabinet nu
voor een 'warme sanering'. Dat wil zeg
gen dat een deel van de varkensboeren
die toch al wilden stoppen met hun be
drijf volledig wordt uitgekocht.
De ruim 60 miljoen euro die dat kost,
komt met spoed beschikbaar vanwege
de dwingende Urgenda-uitspraak. Het
gaat om een uitbreiding van een be
staande stopregeling waar het kabinet
eerder al 120 miljoen euro voor uittrok.
Varkensboeren kunnen zich vanaf au
gustus vrijwillig aanmelden. Stallen op
locaties waar de stank het grootst is -
vooral in Noord-Brabant - komen het
eerst in aanmerking. Van de ruim
twaalf miljoen varkens die Nederland
nu telt, kan ruim 10 procent erdoor ver
dwijnen.
Bovenop deze regeling stelt het kabi
net eenmalig tientallen miljoenen
euro's beschikbaar voor veeboeren in
veenweidegebieden en in de buurt van
natuurgebieden. Dat geld is bedoeld om
de veenweide nat te houden, het boeren
mogelijk te maken hun bedrijf te ver
plaatsen of om ze te laten stoppen. ,,Al-
les op basis van vrijwilligheid, boeren
worden niet gedwongen'', zegt een co
alitiebron over de plannen.
Ook maakt het kabinet vrijdag be
kend jaarlijks zo'n 70 miljoen euro uit
te trekken voor subsidies aan boeren die
overstappen op duurzame landbouw.
Dat geld is onder meer voor 'emissie-
arme' stallen, met minder uitstoot van
ammoniak, stikstof en fijnstof. Een fors
bedrag gaat naar het project 'Kas als
Energiebron', waarmee energie in de
glastuinbouw moet worden bespaard.
Reductie
Dat de landbouwsector extra werk
moet verzetten om de doelen van het
Klimaatakkoord te halen, werd afgelo
pen maart al duidelijk. Toen kondigde
minister Eric Wiebes van Klimaat aan
dat de zogenoemde landbouwtafel de
zelf opgelegde CO2-reductie zou verho
gen van 3,5 naar 6 megaton. Een forse
opgave, waarvoor het kabinet extra geld
zou uittrekken.
Dat er geld gaat naar inkrimping van
de veestapel leek de afgelopen weken
onvermijdelijk te worden. Naast de
Urgenda-uitspraak bepaalde de Raad
van State eind mei dat het Programma
Aanpak Stikstof (PAS) van de overheid
illegaal is. Daardoor staan honderden
projecten op de tocht, zoals uitbreiding
van boerenbedrijven en de ingebrui
kname van Lelystad Airport.
Ook bleek vorige week dat bijna de
helft van de Nederlandse stikstofuit-
stoot afkomstig is van de landbouw. Te
veel stikstof in de natuur is schadelijk,
omdat planten- en diersoorten erdoor
verdwijnen.
Mest
Nederland telde vorig jaar ongeveer
vier miljoen stuks rundvee en ruim
twaalf miljoen varkens. Nergens in Eu
ropa leven per vierkante kilometer zo
veel varkens als in N ederland, bleek vo
rig jaar. Per inwoner telt Nederland
0,7 varkens. Sinds 2006 is het aantal var
kens met bijna 10 procent toegenomen.
De mest van al dat vee veroorzaakt
een te hoge uitstoot in het milieu van
onder meer stikstof en fosfaat, dat
slecht is voor planten, dieren en de wa
terkwaliteit. Vorige week werd duide
lijk dat het gebruik van landbouwgif
nog altijd voor problemen zorgt bij de
drinkwaterwinning.
Kritische rapporten van de Algemene
Rekenkamer en het Planbureau voor de
Leefomgeving - in één week tijd -
toonden aan dat de Nederlandse land
bouw tegen grenzen aanloopt.
Inkrimping van de veestapel ligt ui
terst gevoelig binnen het kabinet,
waarin VVD en CDA - twee partijen
met een flinke boerenachterban - het
grootst zijn. Daarom gebeurt het stapje
voor stapje, waarbij boeren zelf de
keuze krijgen of ze hun bedrijf willen
beëindigen.
Uit onderzoek blijkt dat j ongeren in
Nederland nu weinig interesse
hebben in politiek. CBS-cijfers la
ten zien dat vier op de tien jongeren
tussen de 15 en 18 jaar tamelijk tot
zeer geïnteresseerd zijn in politiek.
Vergeleken met andere landen is
dat laag.
Daarom adviseert de Raad voor
het Openbaar Bestuur (ROB) - een
onafhankelijk adviesorgaan van ka
binet en parlement - om experi
menten mogelijk te maken om de
kiesgerechtigde leeftijd te verlagen
van 18 naar 16 jaar. De kiesgerech
tigde leeftij d is nu nog vastgelegd in
de grondwet, die moet daarvoor
worden veranderd. Daarna kunnen
experimenten worden gedaan op
provinciaal en lokaal niveau.
Sommige provincies, waaronder
Zuid-Holland, Friesland en Zee
land, hebben al gevraagd om expe
rimenten met een lagere kiesleef-
tijd. Volgens de ROB-onderzoekers
Belangrijk dat jonge
mensen toegang
hebbentot
democratische
besluitvorming
kan dat goede effecten hebben, om
dat in landen waar 16-jarigen mo
gen stemmen de politieke betrok
kenheid onder die groep is gegroeid.
,,Het is belangrijk dat jonge mensen
toegang hebben tot democratische
besluitvorming'', stellen de ROB
onderzoekers. ,,De beslissingen die
nu worden genomen hebben straks
immers invloed op hun leven. Bo
vendien zijn jongeren de toekom
stige dragers van de democratie.''
Hoewel het brein van pubers niet
is uitontwikkeld, kent het wel
'warme en koude fases'. In de
warme fases reageren jongeren heel
primair, maar in de koude fases zijn
ze in staat om afgewogen keuzes te
maken. Door jongeren meer les te
geven over burgerschap, zijn ze vol
gens de ROB-onderzoekers goed in
staat om te kunnen stemmen.
Oostenrijk was in 2000 het eerste
land in Europa dat de kiesleeftijd
verlaagde naar 16 jaar. Eerst in een
paar regio's, later in het hele land.
Dat ging gepaard met extra onder
wijs en grote publiekscampagnes
voor jongeren.
De kans dat het ROB-voorstel
door het kabinet wordt overgeno
men, lijkt niet groot. Onder lande
lijke politieke partijen was tot nu
toe weinig animo voor het verlagen
van de kiesgerechtigde leeftijd.
dinsdag 25 juni 2019
Nederland telde vorig jaar ongeveer vier miljoen stuks rundvee en ruim twaalf miljoen varkens. foto reuters
Veestapel krimpt in,
boeren uitgekocht
Peter Winterman
Den Haag
Nederland
heeft de grootste
varkensdichtheid
van Europa. Per
inwoner telt ons
land 0,7 varkens.
Pubers moeten ook kunnen
stemmen. Daarom moet de kies
gerechtigde leeftijd worden ver
laagd van 18 naar 16 jaar. Dat
advies geeft de Raad voor het
Openbaar Bestuur aan kabinet
en parlement.
Peter Winterman
Den Haag
-ROB-onderzoekers
