Het laatste oorlogsjaar belicht
9
Toen het Rode Leger in 1943 de
stad Koersk had bevrijd, kreeg
Sagan de oproep. Hij werd opge
leid tot artillerist en in drie maan
den voorbereid op de strijd. Hij
was de jongste commandant van
een tankeenheid. ,,Vóór elke veld
slag kregen we 100 milliliter
vodka, om de angst te verdoven.
Maar als er eenmaal overal vuur
vandaan komt, dan verdwijnt die
angst. Als je zo op je doel bent ge
focust, dan denk je er niet meer
aan'', vertelt Sagan.
De veteraan is behangen met
medailles die hij als oorlogsvete
raan kreeg. Trots toont hij een
theeglashouder, gemaakt van
goud en zilver. „Gekregen op mijn
90ste verjaardag, van Poetin.''
,,Na Koersk, Orjol en Stalingrad
begon de bevrijding van Oekraïne.
We forceerden de bevrijding van
de rechteroever van de Dnjepr. We
hadden geen boten en dus maak
ten we van hout en benzinevaten
vlotten, zetten onze kanonnen
erop en staken de rivier over. Een
geweldige veldslag, de verliezen
waren enorm. We bevrijdden
Kiev, de stad lag in puin, zoals alle
steden.''
Daarna rolde het Rode Leger
verder. Wit-Rusland, Litouwen,
Letland, Estland en Polen en Kon-
gingsberg, nu Russisch Kalinin
grad, werden veroverd. Sagan
raakte gewond, een granaatscherf
in het been. Maar hij keerde terug
naar het front. ,,We hebben alles
bevrijd'', zegt hij.
Sagan hield zijn herinneringen
aan de oorlog levend door ze in
dichtvorm te gieten. Soms treedt
hij nog op. Dan vertelt hij over de
oorlog en reciteert hij zijn gedich
ten. Zo uit zijn hoofd. Zijn geheu
gen is, ondanks zijn hoge leeftijd,
fenomenaal. Ook tijdens het ge-
sprekt borrelen er soms spontaan
zelfgemaakte versregels op:
De oorlog is al zeventig jaar voorbij
Maar tijd raakt niet aan de zege
En aan de glorie van die jaren op een
rij
Hoewel de kleinzonen al langer zijn
dan hun opa's, die nog leven
De oorlogsstorm heeft hij doorstaan,
zonder af te laten weten
toch wordt de veteraan steeds ouder
IJzeren rotten slinken in alle breedten
en wonden drukken als een last nu op
zijn schouder
Bij het opzeggen van de regels
veegt Sagan een traan uit zijn oog.
De oorlog raakt hem nog dagelijks.
Zo herinnert hij zich nog levendig
de lange mars op Berlijn. Het ver
zet in de hoofdstad was heftig,
vertelt de veteraan. ,,Er werd
overal geschoten, we lanceerden
onze Katjoesja-raketten. De stad
was verwoest, geen licht, geen wa
ter, geen voedsel. Onze soldaten
begonnen op straat eten te maken
voor vrouwen en kinderen. We
mochten ons niet wreken op de
We bevrijdden
Kiev, de stad lag
in puin, zoals
alle steden
burgers van Berlijn, zij waren im
mers niet schuldig.'' Niettemin
vonden op grote schaal verkrach
tingen plaats, werd later bekend.
Zijn meest indringende herin
nering aan de laatste slag? Sagan
hoeft er geen seconde over na te
denken. ,,In een kelder zag ik een
kind van een jaar of 2. Het zat bij
het lichaam van zijn moeder, over
leden door het bombardement. Ik
heb het kind opgepakt en aan de
officieren overgedragen
Een andere herinnering: ,,Ik
kreeg de opdracht om met dertig
krijgsgevangenen een broodfa
briek weer op te bouwen. Een
vrouw en kind liepen langs. 'Hans,
Hans!' riep de vrouw tegen een ge
vangene. Het was haar man, die ze
lang niet had gezien. Ze omhels-
den elkaar in tranen. Wat kon ik
doen? 'Weg, nach Hause!' heb ik ze
toegeroepen, ze konden gaan. De
vrouw keek me aan en omhelsde
ook mij. Daarna vertrokken ze.''
,,Toen we de Amerikanen ont
moetten aan de Elbe, zag ik voor
het eerst een zwarte man. We heb
ben elkaar omhelsd en souvenirs
uitgewisseld. Ik gaf hem een op de
Duitsers buitgemaakt horloge en
een aansteker. Hij mij een zaklan
taarn en een potlood. Ik dacht: wat
moet ik daar nou mee? Bleek het
een ballpoint te zijn, die had ik
nog nooit gezien.''
Sagan kon als Sovjetburger nooit
terugkeren naar Berlijn. Wel
woonde hij in 2015 de zeventigja
rige herdenking van de Tweede
Wereldoorlog in Londen bij.
Voor Konstantin Sjarov kwam de
Tweede Wereldoorlog toch nog als
een verrassing. De Sovjet-Unie
had immers een niet-aanvalsover-
eenkomst met Hitler-Duitsland
getekend. ,,Voor het land van grote
schrijvers als Goethe en Schiller
was het zeer onbeschaafd alsnog
een oorlog tegen ons te beginnen'',
zegt de hoogbejaarde onderkoeld.
Sjarov werd in 1923 geboren in
de regio van Gorki (nu Nizjni-
Novgorod). Toen de Duitsers op 22
juni 1941 de Sovjet-Unie binnen
vielen, was hij een tiener. Als re
kruut belandde hij bij een oplei
dingsinstituut op de steppes van
de Wolga. ,,Onze admiraal zei op
een dag: we moeten Stalingrad
verdedigen, anders verliezen we
de oorlog. Als getrainde piloten,
moesten we nog anderhalve
maand naar een speciale infante-
rieschool. Ik kwam uiteindelijk bij
de militaire inlichtingendienst.
We waren trots, wilden vechten.''
De tocht naar het front was zwaar,
vertelt Sjarov, want werd te voet
afgelegd. Maar het moreel was
hoog. ,,We zongen onderweg pa
triottische liederen.'' De gevech
ten begonnen meteen bij aan
komst. Sjarov raakte door granaat
splinters gewond aan zijn rechter
hand. Hij kon zijn geweer niet
meer dragen. De militaire leiding
stuurde hem naar een ziekenhuis
achter de Oeral. Hij genas en
keerde in 1943 terug naar het front,
deze keer bij een tankbrigade, die
onderdeel was van de overwin
ning bij Stalingrad, de bevrijding
van Koersk en de doorsteek naar
de Djnepr in Oekraïne. Vervolgens
ging het door naar Wit-Rusland.
Sjarov: ,,Daar verloren we veel
mensen en materiaal. In de winter
Een van de aanval
marsen was meer
dan 550 kilometer.
Te voet!
van 1944 was de strijd hevig.
,,Na Polen bereikten we Duits
land. Een van aanvalsmarsen was
meer dan 550 kilometer. Te voet!
Op 2 mei 1945 vielen we de west
kant van Berlijn aan. In het stadje
Burg gaven de laatste Duitsers zich
aan ons over. We namen 1350 van
hen krijgsgevangen. Zo eindigde
voor ons de oorlog. Veel heroïsche
daden hebben we niet verricht,
het was gewoon onze plicht'', zegt
Sjarov bescheiden.
Om na de oorlog een bijdrage te
leveren aan de vrede, werkte Sja-
rov jarenlang voor de Unie van
Russische Veteranen. Tot een jaar
of vijf geleden nog. ,,Toen vond
mijn vrouw het genoeg geweest'',
glimlacht Sjarov. ,,Ze zorgt niet al
leen voor me, maar inspireert me
iedere dag.'' Zijn eega wijkt niet
van zijn zijde. Ze schenkt thee. En
zodra de verslaggever te snel wil,
roept ze hem tot de orde: ,,Daar
komt Konstantin Michaïlovitsj
weldra vanzelf over te spreken.''
De veteranenunie bestaat niet
meer. ,,Maar ik hoop dat ze kan
worden heropgericht'', zegt Sjarov.
,,We moeten een weg vinden om
elkaar te begrijpen. Rusland zal
Europa nooit aanvallen. We heb
ben al zo veel miljoenen verloren.
De Russen zijn moe van oorlog,
we kennen de prijs ervan.''
Wat denkt hij: was D-day nodig,
of had het Rode Leger de nazi's op
eigen kracht kunnen verslaan? De
militair twijfelt. ,,Ik denk dat we
het wel alleen hadden afgekund.
Maar tegen welke prijs? Zo veel
meer doden aan onze kant.''
Na de oorlog reisde Sjarov en
kele malen naar de VS om te pra
ten met Amerikaanse veteranen
en college te geven over de Sovjet
kant van WOII. Hij spreekt nog
steeds wat Engels en zegt dat hij
altijd met Amerikanen en Europe
anen overweg heeft gekund.
Toch stelt hij voor het huidige con-
flict tussen het Westen en Rus
land, dat begon na de annexatie
door de Russen van de Krim begin
2014, hoofdzakelijk het Westen
verantwoordelijk. ,,Te beginnen
met de eis dat het Kremlin de aan
leg van Nord Stream 2 (gaspijplei-
ding van Rusland naar Duitsland
door de Baltische zee, red.) staakt.
Maar we willen het gas verkopen
zonder politieke spelletjes.''
Sjarov heeft een verzoek aan de
Nederlanders: ,,Voor Amerikanen
moet Rusland koste wat kost ge
straft. We hebben met Nederland
zo lang zo goed samengewerkt.
Laat de Nederlanders alsjeblieft
het voortouw nemen voor betere
betrekkingen tussen Rusland en
het Westen.''
maandag 24 juni 2019
'Berlijn was verwoest,
geen water, geen licht'
Pjotr Sagan (92) was erbij toen
het Rode Leger vanaf 1943 de
oprukkende Duitse legers terug
joeg in de Tweede Wereldoor
log. Met zijn tankbataljon reed
hij Berlijn binnen. Als een van de
weinige overgebleven veteranen
kan hij er nog over vertellen.
—Pjotr Sagan
'Rusland zal Europa
nooit aanvallen'
Konstantin Sjarov: „Russen zijn moe van oorlog.'' fotos joost bosman
De Tweede Wereldoorlog heeft
van veteraan Konstantin Sjarov
(96) een ijveraar voor de vrede
gemaakt. ,,Laat de Nederlanders
alsjeblieft het voortouw nemen.''
—Konstantin Sjarov
Veteraan Pjotr Sagan denkt nog dagelijks aan de oorlog,
