ZEELAND GEBOEKT
Zout vliegt
over de
paalhoofden
ZEELAND 21
De Franse kunstenaar Albert Depré hield een dagboek bij van zijn reis door
Nederland in 1907. De Zeeuwse fragmenten zijn vertaald en gebundeld in
een rijk geïllustreerd boekwerkje: De reizende kunstenaar
Altijd leuk, naar jezelf kijken
door een buitenlandse bril.
Dat kunnen we nu uitgebreid
doen. In Het Polderhuis Musea
meer in Westkapelle hangen in Zee
land gemaakte schilderijtjes van de
Franse kunstenaar Albert Depré
(1861-1937). Hij reisde van 22 juni tot
15 juli 1907 door Nederland. En was
bijzonder gecharmeerd van de
Zeeuwse klederdrachten. De kunste
naar had een inklapbare camera bij
zich. Hij maakte vele foto's in West-
kapelle, Zoutelande, Middelburg,
Vlissingen, Veere, Goes, Kloetinge,
Zierikzee, Terneuzen en Axel. En -
om het palet compleet te maken -
hield hij in piepkleine zwarte schrift
jes een dagboek bij.
Op de expositie in Westkapelle zijn
schilderijen en foto's te zien. Wie
Depré als schilder, fotograaf én
schrijver in de hand wil houden, kan
de geboekte versie aanschaffen die
beschikbaar is onder de titel De rei
zende kunstenaar. Albert Depré 1861
1937.
Toeval
Dat we opeens kennis kunnen ma
ken met de reislustige Fransman, is
toeval. Willemien 't Hooft uit Mid
delburg gaat al vele jaren naar Carol-
les aan de Normandische kust. In het
voorwoord van het boek vertelt ze
hoe ze een lezing van één van de
kleinkinderen van Depré bijwoonde.
,,Tot mijn verbazing", schrijft ze,
,,werd er een dia vertoond van een
schilderij van Veere. Dat was een bij
zondere ontdekking en het begin van
een zoektocht naar alle schilderijen
die Albert Depré in Nederland en
persoonlijk, niet voor publicatie be
stemd geschrift gaat, neemt de schil
der geen blad voor de mond. Over de
Nederlandse taal zegt hij: ,,Wat een
rot taal. Een dialect van Engels en
Duits door elkaar." En ook: ,,Taal heel
moeilijk, gutturaal en lomp." Het
platteland vindt hij ,,goed verzorgd,
maar saai, akkers en bos, die Engels
aandoen. Bomen gebogen door de
wind. Kerken en torens in Engelse
stijl." Over de dorpen die hij passeert:
,,Schone straten, heldere huizen, laag
en van een wanhopig makende pro
perheid."
Gekookte melk
In Axel treft hij kinderen die voor een
cent willen poseren. Hij ziet boeren
en boerinnen op de fiets: ,,Dat ziet er
wonderlijk uit en die aanblik is een
vreemde combinatie van enerzijds
middeleeuwen en anderzijds mo
derne industrie." Het eten kan hij
soms waarderen, zoals een lunch met
melk, brood, boter en eieren. Ge
kookte melk vindt hij uitgesproken
vies.
Dan de klederdrachten. Zo mooi,
zeker die van de vrouwen en de kin
deren. In Westkapelle ziet hij: ,,Een
lange processie meisjes op een rij, die
de hele breedte van de straat in be
slag neemt. Heel typisch en bijzon
der, deze kettingen van jong volk. En
er zijn er nogal wat. Ze zijn in
Holland erg productief!"
Zeeuwse schrijvers
Het kon nooit op bij H.H. ter
Balkt. De dikste verzamelde
gedichten van
Nederland, goed voor achttien
honderd bladzijden. De onstui-
migste regels ooit, regels als deze,
in november 1989 geschreven te
Zoutelande: Zout, zout vliegt over de
paalhoofden in de Zoutelandse/No
vember, moeilijk ademend giet de he
mel regen uit boven/De branding. Dit
onderdeel van de reeks In de kalk
branderij van het absolute biedt een
wervelende weergave van de 'rock-
n-roll van de zee'. Een gedicht dat
het verdient minstens de op een na
bekendste tekst over Zoutelande te
worden, al is het maar vanwege de
slotzin: Dichtgespijkerden noch
dichtspijkeraars
kennen de zee.
Ik ben het
werk van H.H.
ter Balkt (1938
2015, in 2003
met de
P.C. Hooftprijs
bekroond)
gaan herlezen
door de pas
verschenen
bloemlezing uit zijn poëzie Stil
staand leeft alles hier (gebonden, 128
pag., 25 euro, De Bezige Bij). Sa
mensteller Alfred Schaffer bedoelt
de bundel als een 'liefdesverkla
ring', maar eigenlijk verdraagt Ter
Balkts poëzie geen grenzen en be
perkingen. Hij wilde veel, zo niet
alles, maar vooral wilde hij schrij
ven om de wereld te redden, door
haar slimste bewoners dom be
dreigd.
Als geen ander zong hij de lof
van de grashalm en andere nietige
bloemen, van de klaprozen die op
treden als 'vrijheidsstrijders', en
van een laatste zandweg die dap
per standhoudt.
Stormramp
De vaderlandse natuur en de va
derlandse geschiedenis hadden
zijn warme aandacht. Zo werd hij
ook een Zeeuwse dichter, en wat
voor een. Zijn verzamelde gedich
ten bieden een sonnet waarin hij
zich liet inspireren door de ets
Badhotel Domburg van Hermanus
Berserik, maar ook een sonnet
waarin de grote Zeeuw Jacob Rog
geveen wordt geëerd. Er is veel
Zeeuwse historie, onder meer een
paar Schelde-gedichten in Helgeel
landjuweel, geschreven bij de 400-
jarige herdenking van de Beelden
storm, en een gedicht De bevrijding
van Hulst (1645). Zijn ziedende
Zoutelande-bladzijden evenaarde
hij misschien nooit, maar hij komt
dicht in de buurt met twee bewo
gen gedichten over de stormramp
van 1953: Waarom toch denk
ik steeds nog aan die zee./ Waarom
toch denk ik steeds nog aan die nacht.
Een dichter om nooit te vergeten.
De reizende
vooral in Zeeland heeft gemaakt."
Kennelijk was Depré niet populair,
van zijn werk is maar weinig ver
kocht, de zeven kleinkinderen 'koes
teren' zijn nala
tenschap.
En heb
ben de
Hollandse
schilde
rijenvoor
een jaar in
bruikleen
gegeven
aan het
Westka-
pelse mu
seum.
Wille
mien 't
Hooft ver
taalde het
dagboek uit
1907, waar
van frag
menten in de
rijk geïllustreerde uitgave terecht
zijn gekomen. Omdat het om een
maandag 17 juni 2019
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Kunstschilder Albert Depré en zijn
vrouw Catherine Orliac.
Westkapelle, molen Prins Hendrik
op de zeedijk. Olieverf op paneel.
Wanhopig makend proper
Jan van Damme
Cover De
reizende
kunstenaar.
Albert Depré 1861-1937. De rei
zende kunstenaar - Uitgave van
Het Polderhuis Musea meer, ver
taling en tekst Willemien 't Hooft,
hardcover, 80 pagina's, 12,50 euro.
De expositie loopt tot 13 januari
2020.
Mario Molegraaf
TER BALKT
Albert Depré fotografeerde in 1907 in Westkapelle kinderen in streekdracht. fotos erven depré
Westkappelse dijk
werkers op de zeedijk,
1907.
kunstenaar
