mens gelukkiger De neanderthaler is niet uitgeroeid, hij zit in ons dna Dit zegt de wetenschap Eureka! Nieuw licht op darmkanker r We weten zeker dat neanderthalers relaties aangingen met mensen CV 23 ,,Ik wil met wetenschappelijk on derzoek achterhalen wat mensen gelukkig maakt. Nu de empirische wetenschap zich ermee bezig houdt, blijkt dat er zinnige dingen over geluk te zeggen zijn. Waarom zouden we mensen dan niet hel pen bij geluk? Zelf doe ik onder zoek naar de geluksnorm die we in het Westen ervaren. Het wordt na melijk steeds meer de norm om gelukkig te zijn. Een soort hype.'' ,,Er is een affectieve component: geluk is dat je veel meer positieve dan negatieve emoties ervaart. En er is een cognitieve component: als je heel je leven onder ogenschouw neemt, dan ben je tevreden. Geluk is niet plezier of genot, want dat is afhankelijk van de omstandighe den op korte termijn. Geluk is een meer duurzaam iets.'' ,,Je kunt geluk makkelijk meten, want je kunt gewoon aan mensen vragen of ze gelukkig zijn. Er zijn verschillende vragenlijsten om ge luk te meten, maar de meest sim pele manier wordt ook gebruikt in internationaal onderzoek. De proefpersonen wordt gevraagd: 'Als je je leven nu in ogenschouw neemt, hoe gelukkig ben je dan?' Ze kunnen dan een rapportcijfer geven op een schaal van 1 tot 10. Als je mensen de keuze geeft om te zeggen 'weet ik niet', blijkt dat bijna niemand deze optie ge bruikt. Mensen vinden het dus niet moeilijk om aan te geven hoe gelukkig ze zijn. Het is lastig om geluk te definiëren, maar het is ei genlijk wel heel makkelijk te me ten. Je kunt het gewoon vragen, met slechts één vraag. Daaruit blijkt dat het geluksniveau be hoorlijk stabiel is. Mensen geven niet op dag één een 4 en op dag twee een 8. Het kan wel van een 8 naar een 7 en weer terug naar een 8 gaan bijvoorbeeld. Of van een 4 naar een 3.'' Ap Dijksterhuis Ooit leefden onze voorouders zij aan zij met de neanderthaler, maar inmiddels is de soort verdwenen. Waar zijn ze gebleven? dl Neanderthalers waren een stelle tje harige griezels. Stompzinnige barbaren die elkaar met knotsen de hersenen insloegen. Ze konden de ontwikkeling van de veel intel ligentere homo sapiens niet bijbe nen, en dus stierven ze uit. Het algemene beeld dat van ne anderthalers bestaat, is niet al te positief. Ten onrechte, vindt Wil Roebroeks, hoogleraar archeologie aan de Universiteit Leiden. „Het waren bijvoorbeeld uitstekende jagers die met relatief eenvoudige speren grote zoogdieren te pakken namen, zoals herten en zelfs neus hoorns. En ze konden ook vuur maken.'' De neanderthalers leefden tus sen ruwweg 500.000 jaar en 40.000 geleden. Ze kwamen voor van Wales in het westen tot diep in Azië. Maar ondanks dit grote verspreidingsgebied was hun aan tal laag. „Het heeft er alle schijn van dat de neanderthalers met weinigen waren, vermoedelijk slechts enkele tienduizenden'', zegt Roebroeks. Over het verdwijnen van de neanderthalers bestaan verschil lende theorieën. Een populaire verklaring is dat ze zich geleidelijk vermengden met nieuwkomers uit Afrika. „We weten dat vroege mensen die Afrika verlieten voor Europa en Azië, onderweg met ne anderthalers hebben gepaard. Waarschijnlijk waren die mensen uit Afrika met veel meer, waardoor ze de kleine neanderthalerpopula ties over duizenden jaren hebben opgeslokt.'' Het bewijs daarvoor ligt besloten in onze genen. „De oorspronke lijke bewoners van Amerika, Azia ten en Europeanen hebben 2 tot 5 procent neanderthaler-dna in hun lichaam'', vertelt Roebroeks. Een andere theorie is dat Nean derthalers het slachtoffer werden van klimaatverandering. Rond de tijd dat de neanderthaler ver dween, was het op aarde immers bijzonder koud. Volgens Roe- broeks is dit onwaarschijnlijk. Hij denkt dat de neanderthaler fysiek prima in staat was om dergelijke omstandigheden te doorstaan. „Gedurende periodes van het pleistoceen was Europa bedekt met een dikke laag ijs. Die perio des van extreme kou wisten ze al tijd te overleven. Daarop waren ze ook gebouwd. De lichamen van neanderthalers waren compact, een beetje zoals de Inuit van het hoge noorden, waardoor het li chaam beter warmte vasthoudt.'' Lange tijd werd gedacht dat de neanderthaler door de moderne mens uitgeroeid zou zijn. Net zo als de Spaanse conquistadores en Engelse kolonisten later de in heemse bevolking van Amerika deels wegvaagden. Maar voor een dergelijke genocide is volgens Roebroeks geen bewijs. „Door ge netisch onderzoek weten we nu zeker dat neanderthalers en men sen relaties zijn aangegaan, en vruchtbare nakomelingen kregen. Helemaal verdwenen is de nean derthaler dus niet. Hij zit in onze genen." Wetenschappers vertellen over hun eurekamoment. Dit keer René Bernards (66), hoogleraar moleculaire carcinogenese aan het Nederlands Kankerinstituut ,,Kanker zie ik als de meest ingewikkelde puz zel van de mensheid. Als ik zelf wel eens een leg puzzel aan het maken ben, dan vind ik vooral de lucht de grootste uitda ging, omdat elke soort blauw op elkaar lijkt. Zo zie ik het ook bij kanker. Elke cel bevat 20.000 ge nen en één daarvan heet BRAF, die verantwoorde lijk is voor de aanmaak van het BRAF-eiwit, dat de celdeling stimuleert. Als er een fout ontstaat in het BRAF-gen door muta tie dan wordt het BRAF- eiwit hyperactief. De ge muteerde cel gaat daar door ongecontroleerd de len terwijl dat niet de be- doeling is. Een van de grootste inzichten uit mijn carrière beleefde ik in 2011. We zagen dat BRAF-mutantdarmkan- kertumoren niet reageer den op remmende ge neesmiddelen, terwijl de BRAF-mutanthuidtumo- ren wel reageerden. Waar zat de crux? Je moet een tweede ge neesmiddel toevoegen om de darmtumoren te laten reageren. Na genetisch onderzoek voegden we een remmer toe. Waar elk medicijn apart niets deed, zag je bij de combinatie een schokkend effect. Ik heb nog diezelfde dag contact opgenomen met oncoloog Jan Schellens van het Antoni van Leeu wenhoekziekenhuis in Amsterdam. Acht maan den na de publicatie van deze ontdekking hadden we de eerste patiënten onder behandeling met deze middelen, en die re ageerden goed. Onlangs werd bekend dat de fase 3-studie - die tot registra tie van deze geneesmid delencombinatie gaat lei den - sterk positief was. Deze ontdekking gaat dus tot een nieuwe stan daardbehandeling van een vorm van darmkanker lei den. Hier zie je hoe funda menteel onderzoek leidt tot concrete toepassing in de kliniek.'' GO ZATERDAG 15 JUNI 2019 Wat is het doel van uw onder zoek? Wat is geluk eigenlijk? Hoe maak je geluk meetbaar? Dijksterhuis (1968) is hoog leraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Hij promoveerde hier in 1996. Dijksterhuis schreef onder meer de boeken Het slimme on bewuste (2007), De merkwaardige psychologie van een wijndrinker (2011), Op naar geluk (2015), Wie (niet) reist is gek (2017) en Maakt geld ge lukkig? (2018). Lees het hele interview in het zomernummer van New Scien tist dat uitkomt op 25 juni. w Kijk op de site J bij /wetenschap FOTO SHUTTERSTOCK KAJ VAN ARKEL -Jim Jansen Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewStientiSt en met vanvnederland

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2019 | | pagina 71