Moet je kiezen,
maak je dan los van
Alzheimer door de ogen van
wat je kent
David Arjan
Je wordt niet
langer gevangen
gehouden door al
je verwachtingen
en teleurstellingen
In de roman Voorbij, voorbij schrijft journalist
en presentator Clairy Polak (1956) over een
echtpaar van wie de man alzheimer krijgt.
Polak verloor zelf haar partner aan de ziekte en
kijkt terug op dit 'waanzinnig pijnlijke' proces.
'Er komt een
moment dat
je moet liegen'
8
Vijn benen voelen
aan als pudding.
Ik sta te wiebe
len op het randje
van de rots. Met
klamme handen grijp ik de
grassprieten vast die scherp
en volkomen ongeïnteresseerd
uit de stenen naast me steken.
Zweet prikt in mijn ogen.
„Spring!" roept mijn gids,
tien meter onder me de kol
kende rivier in. De kloof is er
op haar smalst, maar het water
is er dieper dan elders. ,,Als je
hier springt, zijn er geen rot
sen onder water.''
Ik knijp mijn ogen tot
spleetjes, probeer ze te zien,
de rotsen die er niet zijn - en
voel hoe mijn natte schoenen
wegglijden op de richel.
Ik ken dit gevoel ook van
andere momenten in mijn
leven. Ik voelde me net zo toen
ik verliefd was en het niet
durfde te zeggen. Toen ons
eerste boek in de winkels lag.
Toen mijn lief en ik samen
besloten met anticonceptie te
stoppen en een gezin te stich
ten. Toen ik mijn baan op
zegde bij het bedrijf waar ik al
tien jaar werkte. Toen we de
Ziggo Dome boekten voor een
seminar van een weekend. Ik
ken dit gevoel van heel dicht
bij.
Het is de allure van de
afgrond - angstaanjagend en
eindeloos aantrekkelijk tege
lijkertijd. De diepe sensatie
van vrijheid die iedereen met
hoogtevrees herkent: je bent
niet bang om te vallen, je bent
alleen bang om te springen.
Elke grote keuze in je leven
confronteert je met je eigen
kracht. Je bent in staat om te
scheppen en om te vernieti
gen in dezelfde seconde. Dus
elke cel van mijn lijf wil niet
en elke cel in mijn lijf wil
wél.
Lange tijd heb ik gedacht dat
de oplossing voor die ver
scheurdheid zat in een plan
hebben. Dat geeft houvast,
het is een vorm van ordening.
Een plan als glazen bol, als
garantie op een geslaagde
toekomst. Totdat ik in de gaten
kreeg dat je de beste plannen
pas achteraf maakt.
Het leven kan heel goed
achteruit worden begrepen,
schreef de Deense filosoof
S0ren Kierkegaard (1813-1855),
maar het moet vooruit worden
geleefd. Het is zinloos je
keuzes vooraf te evalueren, zo
niet onmogelijk. Dus hoe pak
je dat aan, als je de afgrond
voelt opdoemen in je leven,
als een dilemma zijn gevaar
lijke muil voor je opent? Hoe
kies je voor iets moeilijks?
Spring je? Of krabbel je terug?
Kierkegaard zegt: zie eerst
de werkelijkheid onder ogen.
Maak die niet mooier dan hij
is, en ook niet lelijker. Aan
vaard wat er is en staak je ver
zet ertegen. Door dat te doen,
maak je jezelf los van de com
fortabele gebondenheid aan
dat wat je kent. Het maakt je
vrij om te kiezen. Je wordt niet
langer gevangengehouden
door al je verwachtingen,
teleurstellingen of blinde
vlekken over hoe je leven nu
is. Pas als je niet langer ge
hecht bent aan vandaag, kun
je kiezen voor morgen.
Ik weet dat er maar één manier
is om vooruit te komen en
spring.
-Arjan Vergeer
Reageren? zo@persgroep.nl
-
DOMINIQUE PRINS
Afscheid
Liefde
,,Als je een partner met alzhei
mer hebt, ben je doorlopend
afscheid aan het nemen. Van de
persoon die hij ooit was, van de
band die verandert. Maar er zijn
geen momenten die zo'n afscheid
markeren. Het is steeds pas ach
teraf dat je je realiseert dat er iets
verdwenen is waarvan je blijk
baar afscheid hebt moeten ne
men. De eerste keer dat iemand
je niet meer herkent is verschrik
kelijk, maar daarna volgen er
momenten dat hij wel weer weet
wie je bent. Dat kan een hele tijd
doorgaan. Het gebeurt steeds
vaker dat hij je niet herkent, maar
nog steeds zijn er ook momenten
waarop dat wel gebeurt. Het is
geen lineair proces; dat maakt het
waanzinnig pijnlijk. Verwarrend
ook, zowel voor degene met
alzheimer als de ander. Samen
wordt steeds meer ieder voor
zich. Als mantelzorger probeer je
het 'samen' vast te houden, maar
voor degene met alzheimer is het
er op gegeven moment niet meer.
In die zin is de dood een ander
afscheid. Het is het enige moment
dat duidelijk afgebakend is. Waar
mee ik niet wil zeggen dat het
daardoor makkelijker is.''
,,De liefde blijft natuurlijk. Maar de
vorm verandert ingrijpend. Je part
ner is in geen enkel opzicht meer
degene op wie je verliefd bent ge
worden. Wat ooit een gelijkwaardige
liefde was, wordt ongelijkwaardig.
Aan een blik genoeg hebben, einde
loos met elkaar over alles kunnen
praten, het verdwijnt allemaal. Liefde
is je verdiepen in de ander. Degene
met alzheimer kan dat niet meer, dus
moet de ander dat dubbel doen. Je
wordt als het ware een ouder van een
kind. Dat maakt de liefde niet minder
hevig, maar wel anders van aard. Op
vragen als 'wie is hij nog?' of 'wat is
er over van de man op wie ik verliefd
werd?' komt geen antwoord. Dat is
confronterend. Normaal gesproken is
liefde vanzelfsprekend, als ze er een
maal is. Je hoeft er niet over na te
denken. Dat gebeurt op den duur wel
als je je afvraagt wat het is waardoor
je nog van de ander houdt. Die zoek
tocht, daar gaat mijn boek ook over.
Ruimte voor een nieuwe liefde?
Lang ergerde ik me aan die vraag. Ze
veronderstelt dat liefde nodig is om
gelukkig te kunnen zijn, dat je geen
heel mens bent zonder. Bij mij is die
behoefte er gewoon niet. Goede
vrienden weten dat. Zij zullen zoiets
nooit vragen.''
ré
Presentator Clairy
Polak zorgde jaren
lang voor haar man
die aan alzheimer
leed. Ze voelt nu geen
vrijheid, wel leegte.
Eenzaamheid
,,Eenzaamheid heeft niets te
maken met alleen-zijn. Het be
gint al eerder, als het gevoel van
samenzijn afkalft. Als degene
met wie je altijd je gedachten
deelde, dat niet meer kan. Een
zaamheid is dat je het niet meer
samen doet. Daar ben ik inmid
dels aan gewend, dus dat is niet
veranderd na zijn overlijden. Ik
kwam al alleen thuis, ik werd al
alleen wakker, allemaal dingen
die in het begin ook confronte
rend zijn.
Wel is er de leegte: ik mis het
om naar hem toe te gaan. Toen ik
niet meer voor hem kon zorgen,
maar dat nog wel moest doen
omdat in het verpleeghuis van
mijn keuze nog geen plaats vrij
was, dacht ik: als professionals
de zorg straks overnemen, zal ik
een zekere vrijheid ervaren. Dan
hoef ik niet meer vierentwintig
uur per dag iedere minuut met
hem bezig te zijn. Maar dat viel
tegen. Natuurlijk, in praktische
zin ben je vrijer. Je hoeft niet
meer doorlopend op je horloge
te kijken, kunt gaan en staan
waar je wilt. Maar emotioneel
bleef de vrijheid uit. Nog steeds
overheerst de leegte.''
David en Arjan (r.)
van geluksplatform
365 Dagen Succesvol
delen hun lessen
voor een leuker leven.
ZATERDAG 8 JUNI 2019 GO
Het lange
afscheid
van een
geliefde
FOTO ROGIER VAN T SLOT