het slagveld
Dit zegt de wetenschap
'In dromen herbeleven we
emoties op veilige manier'
Eureka! Positieve kant aan adhd
f
0
Niet durven slapen
uit angst voor
nachtmerries? Dan
is het tijd voor hulp
23
High Energy Laser Lab
Testopstelling TNO Ypenburg
De urgentie om te investeren in la
serwapens is er des te meer nu
grootmacht Rusland zegt te be
schikken over hypersonische ra
ketten. Deze raketten kunnen
snelheden tot 28.000 kilometer
per uur halen en zijn tijdens hun
vlucht zo wendbaar dat ze met de
huidige afweersystemen niet zijn
te onderscheppen. Die moeten de
baan van inkomende raketten
voorspellen om ze uit de lucht te
kunnen schieten. De hypersoni-
sche raketten hebben geen vaste
baan, maar slingeren naar hun
doel en zijn bovendien zo snel dat
ze binnen een uur, waar ook ter
wereld, dodelijk kunnen toeslaan.
Dreiging
Op dit moment heeft nog geen en
kel land een antwoord op deze
dreiging. Amerika hoopt dat laser
wapens de oplossing zijn. Onder
zoekers van het Amerikaanse leger
verwachten dat de kracht van de
lasers binnen zeven jaar zo sterk is
dat ze hypersonische raketten
kunnen vernietigen.
Valente heeft die verwachting
ook. Al wordt er nu vooral nog ge
test in laboratoria. ,,Als je kijkt
naar hoe snel de techniek zich nu
ontwikkelt, dan zit er veel meer
vaart in dan dertig jaar geleden.''
Iedereen droomt. Zelfs mensen die zeggen nooit te dromen. Maar wat is het nut ervan?
Door iets of iemand achtervolgd
worden, naakt op het werk ver
schijnen, onvoorbereid een exa
men ingaan, door de lucht vliegen
en tanden die uitvallen. We ken
nen die dromen wel. Maar waarom
dromen we eigenlijk?
„Dromen helpen met het ver
werken, opslaan en integreren van
belangrijke, vooral emotionele er
varingen die je gedurende de dag
hebt opgedaan", verklaart Marike
Lancel, bijzonder hoogleraar slaap
en psychopathologie aan de Rijks
universiteit Groningen. „Door de
herhaling tijdens de slaap kunnen
we dingen beter onthouden."
Dromen doen we vooral in onze
rem-slaap. Rem staat voor rapid
eye movement. In deze slaapfase
zijn de hersenen heel actief, ma
ken de ogen snelle bewegingen en
kun je je niet bewegen. Normaal
gesproken herhaalt deze fase zich
iedere 90 minuten, waardoor we
ongeveer vijf keer per nacht dro
men.
„Tijdens de rem-slaap verkeert
het brein in een unieke toestand",
vertelt Lancel. „De visuele, emoti
onele en autobiografische hersen-
gebieden zijn heel actief. Tegelijk
is de prefrontale cortex (het gebied
van de hersenen dat zich bezig
houdt met logica, red.) juist min
der actief. Daardoor zijn dromen
onsamenhangend en ongeremd."
Gedurende de droomslaap is er
nauwelijks noradreline (een stof
die zenuwprikkels overbrengt)
aanwezig. Dit stofje kan onder
normale omstandigheden stress,
angst en spanning oproepen. Hier-
door kunnen we waarschijnlijk
tijdens het dromen gebeurtenis
sen herbeleven, maar onder rela
tief 'veilige omstandigheden',
zonder angst.
„Dromen zorgen er als het ware
voor dat we betekenisvolle erva
ringen een plek kunnen geven,
maar zonder dezelfde emotionele
lading. Konden we dat niet, dan
zouden emoties en fysieke reac
ties bij iedere herinnering of con
frontatie weer naar voren komen."
Droomslaap kan ook helpen bij
het oplossen van problemen.
Doordat de prefrontale cortex is
uitgeschakeld, kunnen we associa-
tiever en creatiever denken. Hier
door leggen we allerlei dwarsver
banden die we eerst niet zagen.
Er zijn mensen die zeggen dat ze
nooit dromen. Maar dat klopt vol
gens Lancel niet. „Waarschijnlijk
droomt iedereen, maar niet ieder
een kan het navertellen. We ont
houden een droom namelijk al
leen als we eruit wakker worden
en lang genoeg bij kennis zijn om
er geheugen over op te bouwen."
Als je midden in een droom kort
ontwaakt en snel weer in slaap
valt, blijven er weinig droombeel
den hangen. Maar als je rem-slaap
abrupt wordt onderbroken door
een wekker, is de kans groot dat je
de droom wel onthoudt.
Een nare droom is niet per se
zorgelijk. Dat wordt het wel als je
elke nacht badend in het zweet uit
een droom wakker wordt. En als je
niet durft te gaan slapen uit angst
voor nachtmerries, is het tijd om
hulp te zoeken.
Wetenschappers
vertellen over hun
eurekamoment. Dit
keer Martine
Hoogman (39),
senior postdoc bij
het Radboud UMC
Nijmegen.
„Ongeveer 5 procent van
de Nederlandse kinderen
heeft adhd, een ontwik
kelingsstoornis die ge
paard gaat met concentra
tieproblemen, hyperacti
viteit en impulsiviteit. Je
hoeft het niet allemaal te
hebben om wel de dia
gnose adhd te krijgen.
Ook volwassen kunnen
adhd hebben, maar vaak
komen ze daar later ach
ter, bijvoorbeeld als hun
kind gediagnostiseerd is,
wat voor sommigen een
verklaring voor bepaalde
gedragingen kan zijn.
Een heus eurekamoment
beleefde ik naar aanlei
ding van een publicatie
die ik samen met tachtig
andere wetenschappers
had in het vakblad The
Lancet Psychiatry. Dit on
derzoek ging over ver
schillen in de hersenen
van mensen met en zon
der adhd. Ik kreeg enorm
veel reacties van patiënten
en betrokkenen, nadat de
media aandacht besteed
hadden aan dit onder
zoek.
De reacties waren wisse
lend, maar de meeste
mensen kwamen met
anekdotes over adhd. Zo
gedetailleerd dat ik
opeens tot een nieuw in
zicht kwam. De weten
schap, en zeker ook ikzelf,
heeft veel te weinig aan
dacht voor de (mogelijke)
positieve kant van adhd.
'Creatief, 'humoristisch',
'maken makkelijk con
tact', dat zijn veel ge
noemde positieve kanten.
Een vrouw schreef vol
trots over haar kind dat de
mooiste tekeningen
maakte.
Door dit nieuwe inzicht
heb ik ook de focus van
mijn onderzoek verscho
ven. Mijn aandacht richt
zich nu ook deels op de
sterke kanten van adhd en
ik probeer er ook op een
andere manier naar te kij
ken: meer als 'diversiteit'
in plaats van stoornis. En
het leuke is: het geeft mij
zelf ook positieve energie
en ik word er echt en
thousiast van. Een dub
bele eureka dus eigenlijk.''
-Jim Jansen
(plaatstaal)
GO ZATERDAG 8 JUNI 2019
Kijk op de site
bij /wetenschap
Een laser geeft een straal van sterk
gebundeld licht dat niet uitwaaiert
Hoe meer stroom, hoe sterker de straal
Stroom
generator
Controe-
kamer
Koeer
Laserbron
Optisch fiber
FOTO SHUTTERSTOCK
KAJ VAN ARKEL
Optisch
richt-
platform
Laserbundel
300 000 km/s
(lichtsnelheid)
Meet
apparatuur
schermen
Doel
Wetenschap wordt gemaakt in samenwerking met NewSdentiSt en met l f vanvnederland
