stek, maar makkelijk is het niet
ÜMfl
im
'Een keer lag er
opeens een Turkse
man naast me in bed.
Die was de verkeerde
kamer in gelopen'
21
meer risico op dementie. Vrees-
wijk-Manuswia: ,,Dat komt mede
door de stress van de migratiege
schiedenis: elders een bestaan op
bouwen en je wel of niet welkom
voelen in Nederland.''
De slechte gezondheid en fi
nanciële positie doen het verlan
gen naar het vaderland toenemen.
De Remigratiewet (2014) biedt
mensen die willen terugkeren fi
nanciële ondersteuning. Maar
door de strengere voorwaarden
komen steeds minder ouderen
daarvoor in aanmerking.
Ze moeten accepteren dat ze
tot het eind van hun leven in
Nederland blijven, maar maken
weinig gebruik van reguliere
zorgvoorzieningen. In andere
culturen is het gebruikelijk dat
de kinderen de zorg van hun ou
ders op zich nemen.
Mevrouw Wisse heeft haar va
der in huis genomen toen hij niet
meer zelfstandig kon wonen. ,,We
woonden toen nog met zes kinde
ren thuis'', vertelt zoon Arnold.
,,Het was druk, maar gezellig. Opa
werd verzorgd door ons gezin.''
op de migratieachtergrond van de
bewoners, zeggen Lücia Lameiro
Garda en Jeanny Vreeswijk-Ma-
nusiwa van het Netwerk van Or
ganisaties van Oudere Migranten
(NOOM). Lameiro Garda: ,,Sinds
de migratie op gang kwam, is
nooit nagedacht over wat het voor
deze mensen betekent om hier
oud te worden. Nu groeit de be
hoefte aan zorg op maat.''
Het netwerk slaat alarm om de
zorgwekkende situatie van onder
meer Turkse, Marokkaanse, Indi
sche, Molukse, Chinese, Suri
naamse en Antilliaanse ouderen.
Zij hebben, in vergelijking met
autochtone leeftijdgenoten, min
der geld te besteden, kampen va
ker met lichamelijke en psychi
sche klachten en zijn slechter ge
huisvest. Daarnaast zijn ze vaak
laaggeletterd en spreken gebrek
kig Nederlands.
,,Veel migrantenouderen leven
onder de minimumgrens", zegt
Vreeswijk-Manusiwa, die ook
staflid is bij Raffy. ,,Ze kwamen
op latere leeftijd naar Nederland,
hadden niet de beste baantjes en
zijn op relatief jonge leeftijd ge
stopt op de arbeidsmarkt. Daar
door hebben ook vaak een pensi
oengat.''
Tweederde van de Turkse en
Marokkaanse 55-plussers voelt
zich eenzaam. Dat zijn er twee
keer zo veel als Nederlandse ou
deren. Daarnaast hebben migran
tenouderen vaker en op jongere
leeftijd chronische ziektes, zoals
diabetes, hart- en vaatziekten, de
pressie en angststoornissen. Ze
overlijden op relatief jongere leef
tijd en lopen drie tot vier keer
Voor Arnold is het niet vanzelf
sprekend dat hij hetzelfde zou
doen met zijn moeder. ,,Mijn ge
neratie denkt er anders over. Ik ga
meer met de Nederlandse stroom
mee. Ik heb het zelf ook druk met
werk. Nu wordt mijn moeder op
timaal verzorgd.''
De reguliere zorg sluit onvol
doende aan op de culturele iden
titeit van deze ouderen. Het
NOOM krijgt veel signalen dat
oudere migranten niet de juiste
zorg krijgen en mantelzorgers
overbelast raken.
Een van de acht
De Tweede Kamer heeft in april
een motie van GroenLinks-ka
merlid Corine Ellemeet aangeno
men. Het NOOM ontwikkelt in
opdracht van het ministerie van
VWS een leidraad cultuurspeci
fieke zorg voor het programma
'Thuis in het Verpleeghuis'. Uit
gangspunten zijn voorlichting
aan ouderen en betere scholing
van personeel. Gisteren was de
startbijeenkomst.
,,Het is belangrijk dat medewer
kers niet alleen een oudere voor
zich zien, maar ook weten wat die
persoon heeft meegemaakt'', zegt
Vreeswijk-Manusiwa. De urgen
tie is groot. Nederland telt 325.000
migranten van 55 jaar en ouder.
Het Centraal Bureau voor de Sta
tistiek (CBS) schat dat dit aantal
zal stijgen tot 819.000 in 2040. Dat
betekent dat dan een van de acht
ouderen niet in Nederland gebo
ren is. Ter vergelijking: in 1991 was
dat een op elke honderd.
Lameiro Garda: ,,De stille hoop
dat ze teruggaan naar het land van
herkomst, vervaagt. Dan is het be
langrijk dat ze oud kunnen wor
den in een omgeving die herken
baar en vertrouwd voelt.''
Tineke Fokkema, bijzonder
hoogleraar Ageing, Families and
Migration aan de Erasmus Uni
versiteit Rotterdam, helpt mee
met de ontwikkeling van de lei
draad. ,,Islamitische vrouwen wil
len graag door een vrouw ver
zorgd worden, Surinaamse men
sen willen graag één keer per dag
douchen en sommige Chinezen
willen bij een dagvoorziening
niet bij iemand uit Hongkong zit
ten. Dat is vaak niet bekend.''
Tegelijk moeten migranten
meer vertrouwen op reguliere
zorginstellingen. Het beeld van
verpleeghuizen is vaak negatief.
Dat wordt extra lastig als er taal
problemen zijn of er geen halal
eten is. Soms zijn er wel aparte
voorzieningen, zoals een afdeling
voor Surinamers of een dagbeste
ding voor Chinezen. Fokkema:
,,Dat zijn er te weinig. Daar red
den we het niet mee.''
In Turkse en Marokkaanse fami
lies voelen kinderen de morele
plicht zelf voor hun ouders te zor
gen, ook bij zware dementie. Ze
kloppen pas aan bij een zorgin
stelling als de situatie thuis on
houdbaar is. Fokkema: ,,Een man-
telzorger heeft het zelf druk en
raakt overbelast, waardoor de zorg
voor de ouder onvoldoende is en
soms tot verwaarlozing leidt. Dan
zijn ze verder van huis.''
Maar er is dus een drempel. Dat is
ook merkbaar in het Turkse zorg
centrum L3le. ,,De wachtlijst is
minimaal'', zegt maatschappelijk
werkster Nesli Celik. „Families
komen vaak pas bij ons als het
thuis crisis is. Traditionele gezin
nen hebben meer tijd nodig om
de zorg uit handen te geven.''
In het monumentale pand wo
nen zestien bewoners. De sfeer is
compleet anders dan in Raffy. De
gemeenschappelijke ruimte is
licht en sober, het is er rustig. Ou
deren eten, kijken naar een Turkse
tv-zender of spelen met een kra
lenketting. Celik: ,,Ze hebben veel
contact met elkaar en houden el
kaar goed in de gaten.''
Hier hangt aan het mededelin
genbord een lijst met Turkse
woordjes, en wordt de iftar aange
kondigd, de maaltijd na zonson
dergang tijdens de vastenmaand
ramadan. Er zijn filmdagen, hand
en voetmassages en Koranlezin
gen.
Ook hier kunnen bewoners kie
zen tussen Hollandse pot en
Turkse gerechten. Tahir Ekiz (85)
is teleurgesteld als hij hoort dat
zijn geliefde yoghurtsoep deze
dag niet op het menu staat, maar
trekt bij als hij döner ziet.
Hij kwam in 1962 naar Breda,
waar hij ging werken in een verf-
fabriek. ,,Met het geld dat ik hier
verdiende, zou ik sparen en terug
gaan naar Turkije, koeien kopen
en mijn leven als boer weer op
pakken.''
Walnootbomen
Bijna zestig jaar later woont me
neer Ekiz nog steeds in Neder
land. Zijn vrouw en een zoon zijn
overleden. Ze liggen begraven in
Turkije. ,,Ik ga elk jaar terug voor
vakantie. Ik bezoek familie, oude
vrienden en de begraafplaats.''
Tijdens een vakantie in het
thuisland raakte hij door koolmo
noxidevergiftiging verlamd en nu
lijdt hij aan geheugenverlies. Toen
hij in 2012 naar L3le verhuisde,
bloeide hij op. Zijn geheugen
blijft achter, maar hij loopt weer
en is altijd in voor een dolletje.
,,Kunt u opschrijven dat ik nog
een leuke vrouw zoek? Wel een
Turkse vrouw.''
Hij geniet van de fruitbomen in
de tuin, die hem herinneren aan
vroeger. ,,Ik had honderd wal-
nootbomen.'' Teruggaan is geen
optie. ,,Al mijn kinderen wonen
in Nederland. Zij willen hier blij
ven.'' Hij kijkt op Turkse zenders
naar het nieuws, luistert Turkse
muziek, leeft intens mee met
Turkse speelfilms. ,,Ik voel me
hier thuis.''
GO ZATERDAG 8 JUNI 2019
i gEl"
In de conversatie
zaal van woonzorg
centrum Lale kun
nen Turkse ouderen
elkaar treffen.
Kijk op de site bij
/video
Reportage in de
zorgcentra Raffy en
Lale in Breda.
In Lale staat de tele
visie staandaard af
gestemd op Turkse
zenders.
