Omgangsvormenexpert ziet gevaar in kopiëren bot gedrag autoritaire leiders
14
De opkomst van
autoritaire leiders
zoals Trump,
Erdogan, Wilders en
Baudet leidt tot
kopieergedrag in de
samenleving.
Protocolexpert
Henrik de Groot
maakt zich zorgen.
Het gevaar
van deze
tijd is dat
respect
wordt
ingeruild
voor ontzag
Als je dingen maar
vaak genoeg ziet,
denken mensen:
dit is normaal
een reke
ning hou-
I den met de
ander, dat is
proleten-
protocol.
Dat is wat
Trump doet.'' Met grote verbazing
heeft Henrik de Groot (72) naar de
Amerikaanse president Donald
Trump gekeken, die op staatsbezoek
kwam bij Queen Elizabeth.
„Voordat hij is geland, heeft hij de
helft van de mensen die hij in Lon
den ontmoet al geschoffeerd. Een
staatsbezoek is er om de goede rela
ties tussen twee landen te bestendi
gen. Dat doe je niet met dat soort
tweets.''
De Groot doelt op de beledigingen
van Trump aan het adres van de Lon-
dense burgemeester Khan - 'loser' -,
echtgenote Meghan Markle van prins
Harry typeerde hij als 'gemeen' en
hij bemoeide zich met de gewenste
opvolger van premier Theresa May:
dat moet Boris Johnson zijn.
Bij Instituut Clingendael doceert
De Groot allang diplomaten uit de
hele wereld over etiquette en proto
col. Net als burgemeesters, wethou
ders en studenten op hogescholen en
universiteiten. ,,Ik mag soms ook
brandweerlieden diplomatiek op
poetsen'', grinnikt De Groot. Dat
doet hij bij de European Academy of
Disastermanagement. Ooit was hij
chef protocol op het ministerie van
Binnenlandse Zaken. De nieuwe
druk van zijn handboek Protocol is
net uit.
Grillig
Trump heeft geen vast protocol om
dat hij zo grillig is, analyseert De
Groot. Maar hij heeft volgens de pro
tocolexpert wel een duidelijk doel.
,,Zijn grootste credo is dat alles wat
winst oplevert, goed is. No matter
how. Maar in de diplomatie is het al
tijd geven en nemen - en hij neemt.
Hij roept America first, maar hij be
doelt Trump first."
Nog een ergernisje: ,,Trump kwam
met zijn hele familie aanzetten, wat
een beetje belachelijk is. Er zit geen
Ottomaanse opvolging in. Dat Bea
trix Willem-Alexander meenam als
beoogd troonopvolger, dat heeft zin
Q
en effect. Wat de Trump-dynastie
daar nou op het bordes doet
,,Het fundament is altijd wederzijds
respect. Op deze basis van horizon
tale gelijkwaardigheid kun je samen
iets doen. Wat je nu door dat macho
gedrag ziet, is dat op het internatio
nale en nationale toneel respect
wordt ingeruild voor ontzag. Op het
moment dat het een verticale relatie
wordt, is er een baas en een onderge
schikte. Dat is het gevaar van deze
tijd. Dat wederzijds respect wordt
ingeruild voor ontzag door de korte
lontjes, de motorrijders, allemaal
imponeergedrag. Wedstrijden ver-
plassen, maar dan met harde om
gangsvormen.''
,,Het heeft altijd te maken met onze-
kerheid. Mensen willen zekerheid
van het openbaar bestuur. Als het be
stuur dat niet voldoende kan geven
en mensen geen vertrouwen meer
hebben in politieke leiders, ontstaat
daar een klimaat voor. Dan komt er
ineens iemand die zegt waar het op
staat, vinden velen. Neem Fortuyn,
Wilders, Baudet. Die weten dan de
mensen te vangen.''
,,Maar de mensen lopen erachteraan
uit onzekerheid over hun bestaan.
Het is heel vervelend als de boven
laag rijker is geworden en de mid
denklasse krimpt. Want de midden
klasse is eigenlijk het democratisch
fundament. Daar zitten degenen die
willen meedenken en verantwoorde
lijkheid willen dragen. Als dat smal
ler wordt - en de onderlaag wordt
groter en de bovenlaag raakt geïso
leerder - rol je zo een dictatuur in.''
,,Dat rechtstreekse directe van links
en rechts, daar kijkt men niet meer
van op. Door de aandacht die Baudet
en Wilders krijgen, als je dingen
maar vaak genoeg ziet, dan denken
mensen: dit is gewoon, dit is nor
maal. Mensen zien dat zo'n partij
groeit, ze zien dat niet alleen de par
tijleider zich bepaald gedrag veroor
looft, maar ook de vertegenwoordi
gers van die partij. Pas zag ik een stel
ling in een proefschrift: 'Met de Ne
derlandse directheid maak je alleen
in Nederland vrienden en niet eens
zo heel veel.' Die directheid is dank
zij de individualisering totaal door
geslagen.''
,,Als je geen rekening houdt met an
deren in de samenleving, dan loopt
die weg dood. Daar heb ik een aantal
voorbeelden van gegeven. De ideeën
van Wilders leiden tot niets. Baudet
is een gladde jongen die met verwij
zingen in zijn overwinningstoe
spraak met zijn boreale achtergron
den heeft laten zien waar hij naartoe
wil. Ook al zegt hij daarna dat je dat
zo niet moet opvatten. In tegenstel
ling tot Wilders heeft hij wel een
goede achtergrond en opleiding.
Maar ik zeg weleens: Mussert was
ook ingenieur, toch zat hij aan de ver
keerde kant.''
,,Het trof me dat VVD-staatssecreta-
ris Mark Harbers van Asielzaken heel
snel de conclusie trok dat hij moest
aftreden. Hij zei geen sorry, wat
meestal gebeurt en in feite een ge
brek aan verantwoordelijkheidsbesef
is. Harbers verschool zich nergens
achter: hij had het moeten weten en
wist het niet. Hij vertrok. Dat is hel
der!''
,,Ik zeg heel vaak dat er een gemeen
schappelijke vijand moet zijn. Bij
voorkeur geen strijd met onze buren,
daar zijn we mee uitgevochten. De
vraag is of het zonder invloed van
buiten lukt om weer met elkaar te
gaan samenwerken, zoals je dat na de
oorlog zag. Die gemeenschappelijke
vijand kan ook het klimaatprobleem
zijn. Jongeren zien dat als iets wat het
strijden waard is. Misschien is dat de
wal die het schip keert.''
zaterdag 8 juni 2019
GO
'Schofferen werkt averechts'
Jan Hoedeman
Den Haag
Henrik de Groot: „Mensen willen zekerheid, er moet vertrouwen zijn.'' foto guus schoonewille
-Henrik de Groot
Wat is er zo erg aan als iemand
niet de regels volgt?
Waarom neigen mensen nu meer
naar autoritaire leiders?
Dat is toch een democratisch
proces?
Heeft de manier waarop Neder
landse populistische leiders
zich presenteren, effect op de
samenleving?
-Henrik de Groot
Wat triggerde u om het hoofdstuk
'proletenprotocol' toe te voegen
aan uw boek?
Wat is een goed voorbeeld van
hoe het volgens u wel moet in
Den Haag?
Wat is nodig om de omgangsvor
men in Den Haag en de rest van
het land weer te normaliseren?
