75 jaar Bevrijding
II
10 NIEUWS
Operatie Overlord luidde 75 jaar
geleden het begin in van de bevrijding.
Wat als de invasie niet was geslaagd?
Spraken we nu dan Duits? Nee dus.
e Britten, Amerika
nen en Canadezen
hadden in 1944 één
kans om hun troe
pen op het Euro
pese vasteland te
krijgen, zegt histo
ricus Serge Blom van het Neder
lands Instituut voor Militaire Histo
rie. ,,Dat besefte Hitler ook. Aan het
oostfront streed hij tegen een op
permachtige tegenstander: het Rode
Leger. Met de beperkte middelen
die hij nog voorhanden had, de
pantserdivisies, gokte hij op een in
vasie van de geallieerden in Frank
rijk. Hij was ontzettend blij toen hij
op 6 juni het bericht kreeg dat de in
vasie was begonnen. Hij dacht: nu
kan ik mijn beslissende slag slaan.''
Wat als de Duitsers er vanaf de
stranden van Normandië wel in ge
slaagd zouden zijn de geallieerde
troepen terug de zee in te
drijven? Dan zouden de bevrijders
nog veel zwaardere verliezen heb-
ben geleden, zegt Blom. Wat was er
dan nog over geweest van hun
130.000 soldaten, meer dan zesdui
zend schepen en tienduizend vlieg
tuigen? ,,Het zou nooit zijn gelukt
binnen enkele maanden opnieuw
zo'n grote troepenmacht op de been
te krijgen. Dat betekent dat een
nieuwe invasie in Frankrijk pas een
jaar later had kunnen plaatsvinden.''
Want na september wordt het weer
te slecht. Tot april wordt de kust ge
teisterd door Atlantische stormen
die elke invasie tot mislukken doe
men.
Zelfvertrouwen
Een overwinning in Normandië
was een enorme boost geweest voor
het zelfvertrouwen van Hitler en
voor het moraal van zijn troepen.
Propagandaminister Joseph Goeb-
bels zou daar wel raad mee hebben
geweten, zegt Blom. ,,Misschien wa
ren de nazi's er dan wel in geslaagd
het zomeroffensief van de Russen
het hoofd te bieden. Dat heeft het
Duitse leger in 1944 de vernieti-
Atoombom
op Berlijn
was niet
uit te sluiten
gende slag toegebracht, waarna het
Derde Rijk als een kaartenhuis in
stortte. Als dat die zomer niet was
gebeurd, had de oorlog ontzettend
veel langer geduurd.''
Niet dat de geallieerden Europa na
een mislukte operatie Overlord de
moed zouden hebben opgegeven,
zegt historicus Maarten van Ros-
sem. ,,De Amerikanen fabriceerden
zo ontzettend veel oorlogsmaterieel,
dat ze de productie in de herfst van
'43 moesten terugschroeven. Er was
te veel. Waarschijnlijk hadden ze
hun bombardementen op Duits
land verhevigd. Het valt bepaald
niet uit te sluiten dat er uiteindelijk
een atoombom op Berlijn zou zijn
gevallen.''
Zonder D-day zouden de Russen
volgens Van Rossem verder naar het
westen zijn opgerukt. ,,Aan het
oostfront had de Wehrmacht de oor
log al een jaar eerder verloren, in de
vroege zomer van 1943. Misschien
zou Nederland dan niet zijn bevrijd
door de geallieerden, maar door de
Russen. Dan zouden we van de re
gen in de drup zijn geraakt.''
Nieuwe D-day
Geschiedschrijver Geert Mak denkt
dat Nederland hoe dan ook door de
geallieerden bevrijd zou zijn. ,,Er
zou een nieuwe D-day zijn geko
men. Zeker de VS had een overwel
digende legermacht. Die had zich
niet laten stuiten.'' Ook niet door
Rusland. ,,De Russen liepen op hun
tandvlees. Toen ze in april 1945 Ber
lijn binnentrokken, was het een to
taal verwilderde bende.'' De Sovjet
Unie was volgens Mak ook niet uit
op de Lage Landen. ,,Het wilde com
munistische satellietstaten om zich
heen. Duitsland verslaan en verne
deren.''
Een fiasco in Normandië zou de
verhoudingen tussen de Sovjet
Unie en haar kapitalistische, demo
cratische bondgenoten op scherp
hebben gesteld, zegt militair histo-
ricus Blom. ,,Stalin heeft lang aan
gedrongen op een tweede, groot
schalig front in Frankrijk. Als dat
was mislukt, zou dat tot veel span
ningen hebben geleid.''
Een groter deel van Europa zou
dan achter het IJzeren Gordijn zijn
verdwenen, vermoedt hij. ,,Neder-
land niet, maar wel delen van Zuid
en Oost-Europa.''
Acht maanden
Ook Mak denkt dat het IJzeren Gor
dijn zonder D-day wat westelijker
had gelegen. ,,Maar het is niet zo dat
Europa er dan nu heel anders uit
had gezien. Zonder D-day had de
oorlog langer geduurd, maar niet
heel veel langer. Vergeet niet dat het
de geallieerden na de landing nog
acht maanden heeft gekost om de
Rijn over te komen. Terwijl de oor
log begin 1942 eigenlijk al was be
slist, zoals hoge Duitse generaals
achteraf ook hadden toegegeven.''
Hitler zou de Tweede Wereldoor
log in geen geval hebben gewonnen,
beaamt Blom. ,,Bombardementen
van de geallieerden hadden de
Duitse oorlogsindustrie zwaar ge
troffen. De bevoorradingsproble
men van het leger werden verergerd
door de grote tekorten aan staal,
brandstof en andere cruciale grond
stoffen.''
Duitsland was al lang voor D-day
aan de verliezende hand, conclu
deert ook Van Rossem. ,,D-day
wordt nu gepresenteerd als hét
grote keerpunt in de oorlog. Maar je
kunt ook verdedigen dat Duitsland
de oorlog al in december 1941 heeft
verloren, toen de VS bij Pearl Har
bor aan de oorlog ging deelnemen
en Rusland in de tegenaanval ging.
Dat neemt niet weg dat we blij mo
gen zijn dat D-day heeft plaatsge
vonden. Daardoor zijn we bevrijd
door de Amerikanen, Engelsen en
Canadezen. Dat is natuurlijk heel
wat leuker dan bevrijd worden door
de Russen.''
De oorlog zou
veel langer
hebben
geduurd
vrijdag 7 juni 2019
JOHN STOYKA, LOREN KISSICK (90), FRED STATHAM, EMARD COURT (94), KOLONEL LIONEL GOFFART (91),
Canada Verenigde Staten Groot-Brittannië Canada Canada
Wat als D-day
was mislukt?
Annemieke van Dongen
-Maarten van
Rossem, historicus
- Serge Blom,
historicus
