8 NIEUWS
Bij de huidige verkiezingen hoort een
waarschuwing: hoedt u voor manipulatie en
leugens. ,,We zijn enorm kwetsbaar", zegt cyber
expert en Europarlementariër Marietje Schaake.
EUROPESE VERKIEZINGEN
Russen,
Chinezen of
anderen,
genoeg
partijen
hebben
belang bij
een
bepaalde
uitslag
droegen lang de belofte dat ze de
maatschappij zouden democratise
ren, dat bestaande machtsstructuren
zouden worden afgebroken. Maar fei
telijk hebben niet alleen individuen
meer macht gekregen, dat geldt ook
voor bedrijven en partijen met een
politieke of commerciële agenda. We
zijn terechtgekomen in een duister,
ondoorzichtig gebied.''
Voorbeelden te over, laatst had ze
nog een mooie te pakken. ,,Ik tikte
'Amazon' en 'measles' (mazelen) in
op Google, en geloof het of niet: de
eerste hit was het boek Melanie's Mar
velous Measles (Melanies magnifieke
mazelen), over hoe top het is om als
kind de mazelen te krijgen. Ik viel
van mijn stoel! Hoe kan dat nou?"
Tsja, hoe kan dat? Je kunt dus als
klein groepje, in dit geval mensen die
tegen inentingen zijn, de algoritmes
van een zoekmachine zo beïnvloeden
dat jouw voorkeuren bovenaan ko
men te staan. ,,Zo wordt een boek dat
inentingen ter discussie stelt, het
eerste boek dat mensen vinden die
op zoek zijn naar informatie over ma
zelen. We weten niet precies hoe dit
werkt. Bedrijven als Google en Face-
book hoeven die informatie niet
openbaar te maken. Het is een han
delsgeheim. Hoezeer algoritmes het
gedrag van mensen beïnvloeden we
ten we nog niet precies, maar dat ze
impact hebben, is zeker."
Ook al is het maar een klein beetje.
Maar wat dit teweeg kan brengen,
konden we zien bij de presidentsver
kiezingen in Amerika, zegt Schaake.
„De verschillen tussen Trump en
Hillary Clinton waren erg klein.
Zonder de nepaccounts op Face-
book en de bots die automatische
boodschappen via Twitter ver
spreidden, had het heel anders
kunnen aflopen."
En ja, de komende Europese
verkiezingen zijn natuurlijk
ook een doelwit. Of het nou
de Russen zijn of de Chine
zen of iemand anders: er
zijn genoeg partijen die
belang hebben bij een be
paalde uitslag, of gewoon
verwarring willen zaaien.
„Het is betrekkelijk makkelijk
om computers te hacken. Ik
hoop dat de overheid en politieke
partijen zich afvragen of alles wel
goed is beveiligd. Hoe zit het met le
denbestanden? Of de mailaccounts
van kandidaten? Stel, iemand heeft
een affaire of is chantabel en je bent
dat te weten gekomen. Een koud
kunstje om dat vlak voor de verkie
zingen te lekken.''
Vervalste documenten
Iets dergelijks gebeurde in 2017, bij de
laatste Franse presidentsverkiezin
gen. Ineens lag een stapel gestolen
documenten op straat, vermengd
met vervalste documenten. Dit zou
zijn gedaan door Trump-aanhangers,
Russische hackers of misschien toch
iemand anders. Er gebeurde uitein
delijk niet veel, omdat het voor
Franse media verboden is om in de
44 uur voor de stembusgang te
schrijven over de verkiezingen. Had
den de hackers het iets slimmer aan
gepakt, dan was de schade mogelijk
groot geweest voor Macron.
Helaas leren de tegenstanders snel.
En het is vaak ook niet ingewikkeld.
,,Het draait niet alleen om kiezers er
van te overtuigen op A of op B te
stemmen, maar ook om mensen te
ontmoedigen. Als veel accounts op
roepen delen als: 'Het regent van
daag, ja doei, ik ga echt niet stem
men!', heb je misschien al een
steentje verlegd. Ook zagen we dat
mensen via Facebook bang werden
gemaakt voor migranten met leugens
over criminaliteit in de buurt. Het
aanwakkeren van angsten is heel ef
fectief. Dat gebeurt steeds meer lo
kaal. Rusland zoekt bijvoorbeeld
bondgenoten. Ze financieren anti-
Europese krachten en hopen zo zand
in de machine te strooien."
Dat is het echte verhaal, meent
Schaake: de erosie van het vertrou
wen. ,,Mensen haken af. Ik hoor het
links en rechts: 'Ik kijk het nieuws
niet meer, het is toch niet waar wat
ze zeggen'. De dokter is niet meer te
vertrouwen, de politie niet, de poli
tiek. Het hart van onze liberale de
mocratie staat op het spel: participa-
Misschien kunt u,
voordat u aan
dit artikel be
gint, eerst even
het volgende
filmpje bekij
ken. Tik in op
YouTube: 'Imagine by world leaders'. U
ziet dan een aantal belangrijke man
nen en vrouwen, van Donald Trump
tot Theresa May en van Benjamin
Netanyahu tot Vladimir Poetin, het
beroemde liedje van John Lennon
zingen. Echt heel lief, over alle men
sen die in vrede willen leven, Imagine
all the people living life in peace. U ge
looft uw ogen niet.
Het is niet echt. Natuurlijk is het
niet echt. Het is een filmpje van
Canny AI, een Israëlisch bedrijf dat
wil laten zien waar de techniek toe in
staat is. We noemen dit een deepfake,
in het Nederlands krom te vertalen
als 'diep nep': superrealistische en
steeds moeilijker op te sporen digi
tale manipulaties van beeld en ge
luid. Het komt er op neer dat je met
wat handigheid iemand in een video
van alles kunt laten zeggen, zonder
dat die persoon het heeft gezegd.
Dit verhaal gaat over wat je nog
kunt geloven, en wie. En over hoe
makkelijk je gefopt en gemanipu
leerd kunt worden, met name op in
ternet en sociale media. Mensen die
kwaad willen, kunnen overal ver
warring over zaaien: over het kli
maat, onze gezondheid en na
tuurlijk ook over verkiezin
gen, of ze nu in Amerika
worden gehouden of deze
maand hier in Europa.
,,We zijn enorm kwetsbaar.
Veel jongeren zien alleen
nieuws via sociale media",
zegt Marietje Schaake, Europar
lementariërvoor D66. Ze houdt
zich al jaren bezig met de veilig
heid op internet, onder meer als
lid van de onafhankelijke interna
tionale organisaties Global Com
mission on the Stability of Cyber
space en de Global Commission
on Internet Governance.
„Internet en sociale media
donderdag 9 mei 2019
'Laatje niet
foppen tijdens
de campagne'
Mark van Assen
-Marietje Schaake,
D66
Brussel
