Wetenschap slaat alarm:
8 NIEUWS
BIODIVERSITEIT BEDREIGDE AARDE
Van de naar schatting acht miljoen plant- en diersoorten op aarde,
worden er ongeveer een miljoen met uitsterven bedreigd. Dat kan in veel
gevallen al binnen enkele tientallen jaren gebeuren, concluderen
internationale experts in een gezaghebbend VN-rapport.
1. Hoezo, een
gezaghebbend rapport?
Het gisteren gepubliceerde rapport van
VN-natuurorganisatie IPBES wordt be
schouwd als hét nieuwe wetenschappe
lijke naslagwerk voor de staat van de na
tuur. 150 wetenschappers uit vijftig lan
den hebben drie jaar gewerkt aan het
1800 pagina's tellende document. Daar
voor analyseerden zij 15.000 bronnen.
,,Voor het eerst is systematisch uitge
zocht hoe het in de hele wereld met heel
veel verschillende soorten gaat. Zoog
dieren, amfibieën, vogels, insecten,
planten: alle categorieën", legt Rob Al
kemade uit. Hij is hoogleraar Mondiale
Biodiversiteit en een van de vier Neder
landse wetenschappers die meewerkten
aan het rapport. „Voorheen ging het
vaak om schattingen, nu om waarne
mingen."
Het rapport is meer dan een encyclo
pedisch boekwerk: de 132 lidstaten van
het Intergouvernementeel Platform
voor Biodiversiteit en Ecosysteemdien
sten (IPBES), waaronder Nederland,
hebben het goedgekeurd. ,,Dat betekent
dat zij de conclusies omarmen", zegt
hoogleraar Environmental governance en
politics Ingrid Visseren-Hamakers, die
ook meewerkte aan het rapport.
2. Een miljoen soorten
bedreigd, dat klinkt
behoorlijk beangstigend?
Ja, de natuur gaat achteruit in een
tempo dat we nooit eerder in de mense
lijke geschiedenis hebben gezien. En die
teloorgang gaat almaar sneller. IPBES-
voorzitter Robert Watson noemt deze
ontwikkeling 'onheilspellend'. Hij wijst
erop dat wij mensen op tal van cruciale
gebieden afhankelijk zijn van de natuur
die we nu in rap tempo om zeep helpen:
voor drinkwater, energie en schone
lucht. Voor medicijnen, voor voedsel.
,,We zijn de funderingen van onze eco
nomieën, van ons bestaan, van onze
kwaliteit van leven aan het afbreken."
Als veel soorten verdwijnen, heeft dat
ingrijpende gevolgen voor natuurlijke
ecosystemen. „Vergelijk ze met een
Jenga-toren, zegt Alkemade. ,,Als je één
blokje weghaalt, blijft de toren nog wel
staan. Zo overleven we ook het uitster
ven van één soort wel. Maar als je een
heleboel blokjes weghaalt, stort de toren
in elkaar.''
3. Wat zijn de oorzaken?
Dat zijn wij, mensen. Mensen ruïneren
de biodiversiteit volgens het rapport
hoofdzakelijk op vijf manieren. Ten eer
ste door bossen, graslanden en andere
natuur om te zetten in akkers, steden en
wegen, waardoor dieren en planten
thuisloos raken. Ongeveer driekwart
van het landoppervlakte, twee derde
van de oceanen en 85 procent van de
moerasgebieden zijn door menselijk
toedoen al sterk veranderd. Overbevis-
sing is oorzaak nummer twee: een
derde van alle visbestanden staat onder
druk door onze consumptiedrift. Ten
derde: water- en landvervuiling. Jaar
lijks worden 300 tot 400 miljoen ton
zware metalen, oplosmiddelen en gif
tige stoffen in de natuur gedumpt. De
plasticvervuiling is sinds 1980 vertien
voudigd.
Klimaatverandering, als gevolg van de
fossiele brandstoffen die wij verstoken,
maakt de leefomgeving van sommige
soorten te heet, te nat of te droog om te
overleven. Bijna de helft van de land-
zoogdieren en een kwart van de vogels
heeft daar volgens het rapport al last
van. Tenslotte bedreigen invasieve exo-
ten steeds meer planten en dieren die
van nature in gebieden leven. Zo maakt
één invasieve bacterie momenteel het
leven van bijna vierhonderd amfibieën-
soorten zuur, aldus het IPBES.
4. Heeft natuur
bescherming dan
geen effect gehad?
Ja en nee. De conclusie dat het onrust
barend slecht gaat met de natuur, klonk
ook al in de jaren 60 van de vorige eeuw.
Het boek Silent Spring van Rachel Car
son, de Club van Rome, het toen net op
gerichte Wereld Natuur Fonds: ze ver
kondigden grofweg dezelfde boodschap
als het IPBES nu dik vijftig jaar later
doet. En er is sindsdien ook echt wel
wat gebeurd op het gebied van natuur
bescherming, zegt onderzoeker Marcel
Kok van het Planbureau voor de Leef-
omgeving (PBL), die ook meewerkte
aan het rapport. „Zonder de klassieke
bescherming van gebieden was de na
tuur nog veel verder achteruit gegaan.
Maar zelfs in beschermde gebieden gaat
de natuur achteruit door alles wat bui
ten die gebieden gebeurt. Zo zijn de in
sectenpopulaties in Duitse natuurge
bieden in minder dan dertig jaar tijd
met 76 procent afgenomen door het ge
bruik van stikstof, fosfaat en pesticiden
in de landbouw eromheen.''
5. Valt het tij
nog te keren?
Ja, stelt voorzitter Robert Wat
son van het IPBES. ,,Het is
nog niet te laat, maar alleen
als we nü actie gaan on
dernemen. Op elk ni
veau, van lokaal tot we
reldwijd." Wat er
moet gebeuren? De
actie die volgens
het IPBES noodza
kelijk is, omvat
niet minder
dan een totale
omwenteling
dinsdag 7 mei 2019
GO
Miljoen soorten met
uitsterven bedreigd
Annemieke van Dongen
Rotterdam
Het dierenleven in de
oceanen lijdt onder de
plasticsoep. foto shutterstock
